“Pul varsa, bilik yoxdursa, əlində olanı da itirəcəksən” - Biznes
Deyir ki, işin sistemsizliyi, düzgün kadrların
seçilməməyi uğursuzluqla nəticələnə bilər. İş quran şəxs ilk növbədə şirkətinin
xarakterini müəyyən etməli və ona uyğun kadr seçməlidir. Biznes fəaliyyəti
dövründə kifayət qədər pullar itirib, müəyyən sıxıntılar çəkib. Düşünür ki, nə
qədər çox sıxıntı çəksən, o qədər sürətli böyüyərsən.
"Biznes”
rubrikamızın budəfəki qonağı "Panda
School” brendinin yaradıcısı, biznes-təlimçi Elvin Dadaşsoydur.
- Sosial şəbəkədə "Biznes” rubrikamız üçün müsahib
axtaranda bir neçə nəfər sizin adınızı qeyd etdi. Görünən odur ki, biznes
dedikdə, həmin insanların ağlına Elvin Dadaşsoy gəlib. Sizcə, bu, nəyin
nəticəsidir?
- Söhbət
biznesdən gedirsə, özümü çox da uğurlu saymıram. 29 yaşım var, bu yaşda həm
ölkəmizdə, həm xaricdə daha böyük işlərə imza atan şəxslər görmüşəm. Sadəcə,
bir çoxları sosial şəbəkədə aktiv deyil. Yaxşı işlər görən adamlar var, amma
başqalarının bundan xəbəri olmur. Ya da həmin adamlar işlərini paylaşmaq
istəmirlər. Amma mən paylaşmaqdan, öyrətməkdən zövq alıram. Çox az insan var
ki, bildiklərini insanlarla bölüşür. Məsələn, hər il 1000-2000 arası tələbə
auditoriyası ilə görüşüb, biznes haqqında seminarlar keçirəm. İstər-istəməz,
həmin tələbələr bundan təsirlənib gedib başqalarına danışırlar. Beləcə, bizi
əhatə edən insan halqası genişlənir. Çox istərdim ki, bütün biznesmenlər
təcrübələrini gənclərlə bölüşsünlər, pulları qazanıb sandıqda gizlətməsinlər
(gülür).
- Müsahibələrinizin birində qeyd edibsiniz ki, hərbi xidmətdən
qayıtdıqdan sonra biznes qurmaq üçün 1 qəpik belə pulunuz olmayıb, bu səbəbdən
nədən və necə başlayacağınızı bilməyibsiniz. Maraqlıdır, illər əvvələ qayıtsaq,
bugünkü təcrübə ilə nədən və necə başlayardınız?
- Bugünkü
təcrübə ilə çox güman ki, təhsil biznesindən başlamazdım. Məsələn, daşınmaz
əmlak, tibb, kosmetologiya bizneslərini seçərdim. Yəni gəlirlilik baxımdan bu
sahələr daha əlverişlidir. Amma təhsil biznesinin məmnunluq tərəfi var ki, heç
bir biznes insana o qədər rahatlıq gətirmir. Minlərlə insanın həyatının
dəyişməsində rolun olduğunu bilmək, mənəvi rahatlıq verir.
- "1 qəpiksiz biznes qurmaq” ifadəsi nə dərəcədə
realdır?
- Çox realdır. Əgər sizin
biliyiniz varsa, necə olursa olsun, lazım olan maliyyəni tapacaqsınız. Biznesdə
əsas məsələ bilikdir. Bilik varsa, pul da var. Pul varsa, bilik yoxdursa,
əlində olanı da itirəcəksən.
- Günümüzdə bir çox gəncin biznes-planı var, amma
bu planlar ya fikirdə, ya da kağız üzərində qalır. Sizcə, bu biznes-planların
reallaşmama səbəbi nədir?
-
Düşünürəm ki, insanın həyatında dəyişiklik edib addımı atması üçün 3 nüans
olmalıdır. İnsan rahat mühitdədirsə, o dəyişikliyə meyilli olmur. Ona görə də,
ilk nüans hazırkı vəziyyətindən narazı olmaqdır. Yəni loru dildə desək, insan
özünə baxıb "mən nə gündə yaşayıram” deməlidir. O qədər narazı olmalısan ki, bu,
səni silkələyib, addım atmağa məcbur etməlidir. İkinci nüans, gedəcəyin yeri
dəqiq bilməlisən, xəyalın aydın olmalıdır. Belə baxanda, hazırkı vəziyyətindən
narazı olanlar var, amma hara gedəcəyini bilmir. Narazı olub, hara gedəcəyinizi
bilmirsinizsə, yenə də dəyişiklik olmayacaq. Üçüncü nüans isə kiçik addımların
atılmasıdır. Yəni həm yerindən narazısan, həm də gedəcəyin nöqtəni bilirsən,
amma bunun üçün kiçik addımlar atmırsansa, yerində qalacaqsan. Bu sadaladığım 3
nüans yerinə yetirilərsə, bütün işlər reallaşa bilər.
- Heç müşahidə edibsinizmi ki, gənclər biznes
qurarkən hansı səhvlərə yol verirlər?
- Səbəblər
çox ola bilər. Məncə, ən birinci amil nəticəni çox tez gözləməkdir. Bəzən işin
sistemsizliyi, düzgün kadrların seçilməməyi də uğursuzluqla nəticələnə bilər.
İş quran şəxs ilk növbədə şirkətinin xarakterini müəyyən etməlidir. Şirkətin
xarakterini işçilərin öhdəsinə buraxmaq olmaz. Qeyd etdiklərim biznesin
dəyərlər sistemini formalaşdırır. Yəni bu işdə şirkət rəhbərinin rolu böyükdür.
Elə olur ki, biznes rəhbəri hara gedəcəyini, nə iş görəcəyini bilmir. Dəfələrlə
şahidi olmuşam ki, şirkət rəhbərləri işçilərin, 1 ildən artıq qalmadığını qeyd
ediblər. Bunun səbəbi işçinin rəhbərə etibar etməməyidir. Belə bir deyim var, işçilər
işlərini yox, rəhbərlərini tərk edirlər. Nəticə etibarilə demək olar ki,
biznesin qurulmasında və inkişafında rəhbərin xarakteri böyük rol oynayır.
- "Biznesdə dəyərlər sistemi” ifadəsini işlətdiniz.
Bu ifadəni bir az geniş izah edə bilərsiniz?
- Bu, çox
önəmli məqamdır. Kadr seçiminə xüsusi diqqət etməliyik. İşçi yeni komandaya
gəldikdə onların hər ikisinin xarakteri üst-üstə düşməlidir. Rəhbər işinin
xarakterini bilib, ona uyğun kadr seçimi etməlidir. Xarakteri bilməyən rəhbər
yanlış insanı seçir və bir müddət sonra işçidə səhv tapır. Halbuki, ən böyük
səhv özündədir ki, yanlış adamı işə götürüb. Amma bu o demək deyil ki, həmin
şəxs tamamilə yanlışdır. Bir iş üçün doğru olmayan biri, digər iş üçün uyğun
kadr sayıla bilər.
- Günümüzdə izlədiyiniz və uğurlu olduğunu düşündüyünüz
bizneslər var?
- Əlbəttə,
uğurlu işlər çoxdur. Ümumiyyətlə, mən çox adamı izləmirəm, izlədiklərimin
əksəriyyəti də ictimai şəxslər, biznesmenlər və elmi səhifələrdir. Düşünürəm
ki, insan var olduqca, uğurlu bizneslər də çox olacaq. Yəni insan mövcud olduğu
müddətcə, geyinəcək, yeyəcək. Bu o deməkdir ki, həmişə uğurlu geyim və restoran
biznesləri olacaq.
- Bəs, yerli biznes adamlarından kimləri
izləyirsiniz?
- (Gülür)
"Modern Group Companies” in rəhbəri Anar Bayramovu çox sevirəm, müəllimim olub.
İnsan resursları üzrə mütəxəssis Xəqani Səfərovun üslubunu bəyənirəm, ən çox
izlədiklərim arasındadır. Kənan Hüseynli, Sənan Nəzərov, Şəmsi Bayramzadə,
Orxan Rzayev, Tamerlan İsmayılov var hansı ki, izləyirəm və işlərini bəyənirəm.
- Dəstək göstərdiyiniz və ya dəstək ola biləcəyiniz
startaplar hansılardır?
- Açığı,
hələ ki heç bir startap layihəsinə dəstək olmamışam. Çox tələbələr fərqli
ideyalarla yanıma gəlib, amma hiss etmişəm ki, bu sadəcə, ideyadır, kobud
səslənsə də, "quyruğu qapı arasında qalanda” qaçacaq. Yəni qarşı tərəfdən əmin
olmamışam. Lakin ciddi olduğunu görsəm, məni buna inandırsa, biznes planından
əmin olsam, dəstək olaram.
- Sizə hansı sahədə olan startaplar maraqlı gələ
bilər?
- Geyim,
daşınmaz əmlak, tikinti, təhsil sahələri maraqlıdır. Amma qida maraqlı deyil.
Çünki o sahədə elə də xoş təcrübəm yoxdur, 2 ilə yaxın kofe məkanım olub. Çox
incə sahədir. Orada yanlışlıq etmə ehtimalı var və həmin yanlışlıq bir insanın
həyatına son qoyar. Bu isə sənin bütün fəaliyyətinin üstündən xətt çəkə bilər.
- "Öz biznesinə başla” təlimləri keçirsiniz.
Maraqlıdır, ora gələn tələbələrin sonrakı fəaliyyəti ilə maraqlanırsınız, ya
təlim bitdikdən sonra heç bir əlaqə olmur?
- Əslində,
həmin təlimlərə hobbi olaraq başladım, zamanla biznesə çevirdim. Təbii ki,
maraqlanıram, əlaqələrimizi davam etdiririk. Təxmini, tələbələrimin sayı yüzü
keçib və mütəmadi olaraq danışırıq. Təlimlərimin çox gözəl nəticələri olur. Elə
tələbələrim var ki, işindən çıxıb özünə biznes qurub və indi məndən çox pul
qazanır (gülür). Məsələn, havalandırma biznesi quran bir tələbəm var, onunla
fəxr edirəm. Belə nümunələr çoxdur.
- Biznesin qurulması və inkişaf etdirilməsində
maliyyənin idarə olunması biliyi nə dərəcədə önəmlidir?
- Təbii
ki, çox önəmlidir. Biznesmenlər görə bilərsiniz ki, fəaliyyətə başladığı ilk
dönəmlər böyük məbləğdə pullar qazanır, amma bir müddət sonra çöküş baş verir.
Çünki əldə etdikləri pulu idarə edə bilmirlər. Buna görə pulun idarə olunmasını
öyrənmək çox vacibdir. Biznesi, açdığın başla idarə edə bilməzsən. Biznes
açdığın başı inkişaf etdirib, biznesi idarə edə biləcək baş səviyyəsinə
qaldırmalısan.
- Qeyd edibsiniz ki, uğurlu biznes üçün zamanında
gələn ideya lazımdır. Maraqlıdır, hər ideyanı uğurlu biznesə çevirmək olar?
- Əlbəttə,
əksər ideyanı uğurlu biznesə çevirmək mümkündür. Məncə, biznesin uğurlu olması
ideyadan çox, onu reallaşdıran insandan asılıdır. Dəfələrlə olub ki, çox yaxşı
ideyalarla rastlaşmışam, düşünmüşəm ki, bu, niyə mənim ağlıma gəlməyib. Amma 6
ay sonra görmüşəm həmin biznes batıb. Həmçinin tam əksi də baş verib. Elə
ideyalar olub ki, gəlirli olacağını düşünməmişəm, bir müddət sonra rəhbərinin
yaxşı pul qazandığını görmüşəm. Demək ki, ideyadan çox, həmin biznesin rəhbəri
önəmlidir.
- İşlərinizin birində 6 min itirdiyinizi qeyd
edibsiniz. Həmin an bu itkini necə qarşıladınız, hansı hissləri keçirdiniz?
- Həmin
hadisə universitet dövründə olub. Amma deyim ki, biznes fəaliyyətimə başladığım
dövrdə də nə qədər 6 minlər itirmişəm. Ən birinci dəfə itirəndə çox pis
olmuşdum, düşünürəm ki, həmin dövrdə nə əcəb infarkt olmamışam (gülür). Üstəlik
də ailəmin kasıb vəziyyətdə yaşadığı, işimin olmadığı bir vaxtda bu cür
situasiya ilə qarşılaşmaq çox pisdir. Amma başqa cür də inkişaf etmək, böyümək
olmaz. Məncə, biznesin əvvəlində nə qədər çox sıxıntı çəksən, o qədər sürətli
böyüyərsən.
- Qeyd etdiniz ki, son 6 ildə də nə qədər 6 minlər
itiribsiniz. Maraqlıdır, bu itkilərin səbəbi nədir?
- Təbii
ki, yanlış qərarlar. Yanlış yerdə biznes qurmaq, yanlış adamı işə götürmək.
Bütün yanlışlar itkilərə səbəb olur.
- Biznes haqqında kitab yazsaydınız, ön sözünü
kimin yazmağını istəyərdiniz?
- Əlbəttə
ki, Anar Bayramovun (gülür). Anar Bayramov və Xəqani Səfərovun yeri mənim üçün
tamam başqadır. Ümumiyyətlə, biznes fəaliyyətimi Anar və Xəqani bəyi tanıyana qədər
və onları tanıdıqdan sonrakı dövr olaraq iki yerə bölürəm. Onu da qeyd edim ki,
hazırda sıfırdan biznes qurmaqla bağlı kitab yazıram, adı "Kapitalsızdır” və ön
sözünü Anar müəllimin yazmağını istəyəcəyəm.
- Son olaraq biznesə başlamaq istəyən gənclərə
məsləhətiniz nələrdir?
- Mənə elə
gəlir ki, günümüzdə bir çox gəncin həyatında onlara doğru yolla getməyə imkan
verməyən, zamanını alan detallar var. Misal üçün, sosial şəbəkədən həddindən
artıq istifadə etmək, zamanı orada boşa keçirmək, doğru karyera yolunu seçməmək
və s. İlk olaraq həyatımızda nələrin yanlış olduğunu müəyyənləşdirib onları
ixtisar etməliyik. Əgər bir insan gününün 4-5 saatını sosial mediada əsas
səhifəni yeniləməklə keçirirsə, o, necə uğurlu ola bilər? Düşünürəm ki, böyük
xəyallar qurmaq, ona çatmaq üçün öz üzərində işləmək və heç vaxt yolundan
dönməmək, insanı təsəvvür belə etmədiyi yerlərə gətirib çıxara bilər.
Günel
Azadə