Pul gətirən qonaqlar
Ölkəmizdə
özəl çoxmənzilli yaşayış sahələrinin və yaşayış evlərinin qonaq evi və ya
mehmanxana tipli obyekt kimi istifadə edilməsi prosesi get-gedə asanlaşır. İki
il öncə Mənzil Məcəlləsinə təklif edilən dəyişiklikdə əksini tapan və reallaşan
məsələ paytaxt və region sakinlərinin öz yaşayış evlərindən daha asan şəkildə
qonaq evi və ya hostel kimi istifadə etmələri üçün şərait yaradıb.
Ölkəmizəgəlmək
istəyən aztəminatlı insanların yerləşməsi, eləcə də ölkə
vətəndaşlarınınsosial vəziyyətlərinə uyğun istirahətlərini əlçatan etməyə
hesablanan dəyişiklik turizmin inkişafı
istiqamətində irəliləyiş hesab edilməklə bərabər, turist axınının
güclənməsi anında həm daxili, həm də xarici tələbatı ödəmək baxımından da əhəmiyyətli
hesab edilir. O mənada ki, şəxsi mənzillərin, təsərrüfatların, hostel və ekonom
mehmanxanaların - yerləşdirmə obyektlərinin sayının artırılması ölkəmizdə təşkil
olunan turlarda, ölkə daxilində hazırlanan turpaketlərin xarici bazarda daha
rəqabətli olmasına şərait yaradır. Hər bir halda, bu obyektlərin sayının
artırılması daha rahat şəkildə yerli və xarici turistlər üçün ölkədə seçim
etmək imkanlarını genişləndirir.İstisna
deyil ki, rayonlarda mənzil kirayələyənlər adətən
paytaxt sakinləri və xaricdən gələn müəyyən ekonom büdcəli turistlərdir.
Hazırda rayonlardakı sakinlər üçün evlərini qonaq evi kimi kirayəyə vermələri
ilə bağlı hər hansı məhdudiyyət yoxdur. Amma sual yaranır: hər hansı
məhdudiyyətin olmaması turistlərə həmişə yaxşı seçimin verilməsidirmi? Və ya
onlar evlərini qonaq evi və ya hostel kimi təqdim edərkən təlimatlardan
xəbərdardırlarmı?
Yol xəritəsi
Dövlət
Turizm Agentliyinin (DTA)Almaniya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Cəmiyyəti
(GIZ)tərəfindən həyata keçirilən "Cənubi Qafqazda özəl sektorun inkişafı
və peşə təhsili və təlimi” proqramıçərçivəsində regionlardakı kənd evləri
sahiblərini müxtəlif mövzular üzrə məlumatlandırmaq və maarifləndirmək məqsədilə
hazırlanan "Bələdçi” təlimat kitabçası da səfər edən turistlərin məmnuniyyət
səviyyəsini artırmağa yönəlib. Belə ki, kitabça kənd evlərində qalmağı seçən insanlara
nümunəvi kənd qonaq evləri təqdim etməklə, sakinlər üçün bir növ yol
xəritəsidir.
Dövlət Turizm Agentliyinin Turizm siyasəti və
strategiyası şöbəsinin Regional Turizm və Qoruqların İnkişafı Sektorunun Böyük
məsləhətçisi Könül Nuriyeva qəzetimizə açıqlamasında
təlimat kitabçasında kənd evində qonaqlama xidmətinin təşkili üçün tələblər və
hüquqi əsaslar, qonaqların qarşılanması və yola salınması, qonaqların
məmnunluğunun təmin edilməsi, qidalanmanın, əlavə xidmətlərin təşkili, kənd
evinin tanıtımı, sanitar-gigiyena, təhlükəsizlik qaydaları, xərclər və qazancın
hesablanması, hazırlıq və təsərrüfat işləri üzrə tövsiyələrin əksini tapdığını
bildirdi: "Sakinlər turistlərə kirayə verəcəkləri evlərin hüquqi statusu
haqqında məlumat əldə etmiş olacaqlar. Təlimatda vergini necə və nə üçün tətbiq
etməyin sadə nümunələri qeyd olunub. Kirayə veriləcək evlərin minimal
tələbləri, qonaq evinin təhlükəsizlik qaydaları, məmnuniyyət səviyyəsinin necə
ölçülməsi, əlavə xidmətlər və s. haqda önəmli məlumatlar yer alıb. Əminəm ki,
bu kitabçanı əldə etməklə öz evini başlanğıcdan kirayə vermək istəyən sakin çox
detallı məlumat əldə etmiş olacaq”.
Agentlik
rəsmisi turistlərin bölgələrdə kənd evlərində və ya hostellərdə yaşama
istəklərini onların fərqli təəssürat əldə etmək arzuları ilə əlaqələndirir: "Biz
hostel və kənd evlərinin təsnifatını fərqləndirməliyik. Hər kənd evini hostel
və ya hər hosteli kənd evi adlandıra bilmərik. Bunların fərqli xüsusiyyətləri
var. Hostellərin sayının artırılması ilə bağlı xüsusən regionlarda yaşayan
əhali və gəlirlərini turizm sahəsindən əldə etmək istəyən şəxslər üçün ölkəmizdə
maarifləndirmə işinə ehtiyac var. Evlərini turistlərə kirayə verən şəxslər
əslində bilməlidirlər ki, turistlərin gözləntiləri, kirayə verdikləri evin
tələbləri nədən ibarətdir. Ev sakini bəzən evin açarını turistə verməklə işini
bitmiş hesab edir. Ona görə də "Bələdçi” kitabını ərsəyə gətirdik”. Sakinlərin
vergi qeydiyyatına gəlincə, K.Nuriyeva qonaq evi kimi istifadəyə verilən
evlərin sakinlərinin hamısının qeydiyyatdan keçmədiyini bildirdi: "İyul ayında
DTA-da kənd qonaq evlərinin ilk toplantısını keçirdik. Hər rayondan 3-4 sakin
dəvət etmişdik. Onları dinləyərkən gördük ki, bəzilərinin vergi qeydiyyatı
barədə ümumiyyətlə məlumatı yoxdur. Gəlirin itirilməməsi baxımından bunu o
qədər də əhəmiyyətli hesab etmirlər. Ancaq onların gələcəkdə mütləq təminatları
üçün vergiyə cəlb olunmaları lazımdır».
Turizmi
kütləviləşdirmək üçün
"Kənd qonaq
evlərinin xidmət səviyyəsi standarta uyğun olmalıdır. Həmin kənd evlərində
infrastruktur qurulmalı, işıq-su təchizatı normal olmalı, qida məsələləri
diqqətdə durmalı, sanitar-gigiyenik qaydalara riayət olunmalıdır” - deyən Azərbaycan Turizm Assosiasiyası sədrinin müşaviri Müzəffər
Ağakərimovun fikrincə, Avropa, Asiya
turistləri bu turizm növünə böyük maraq göstərirlər: "Hər kəs öz evini hostelə
çevirib, vergisini də ödəyə bilər. Bu, turizmin inkişafında müsbət
irəliləyişdir. Bir şərtlə ki, təlimatlara əməl olunsun. Məsələn, qonşuların
yaşayışına maneçilik olmasın. Çünki birgə yaşayış qaydaları var. Heç kəs evinin
ətrafında hay-küyün olmasını istəməz. Buna görə də ilk növbədə bu amillər
nəzərə alınmalı, daxili nizam-intizam qaydalarına riayət olunmalıdır”.
M.Ağakərimov
hesab edir ki, kənd evlərinin qonaq evi kimi verilməsi aztəminatlı insanların
ölkəyə gəlməsi üçün geniş imkanlar açacaq, həmçinin dövlət büdcəsinin vergi ilə
təminatına şərait yaradacaq. Tələbə-gənclər, o cümlədən digər regionlardan
gələn insanlar üçün qonaq evlərində və hostellərdə istirahət əlverişli olacaq.
M.Ağakərimov bildirir ki, yaşayış evlərinin hostellərə və ya qonaq evlərinə
çevrilməsi təkcə Bakıda deyil, həmçinin regionlarda da həyata keçirilməlidir: "Bu,
bölgə camaatının sosial vəziyyətinin yaxşılaşmasına səbəb olar. Hər şeydən
əvvəl bölgə turizminin inkişafına dəstək verər. Ölkəmizə gələn əcnəbilər təkcə
paytaxta səfər etməklə kifayətlənməz, həmçinin regionlarımızı gəzər, tariximiz,
adət-ənənələrimizlə tanış olarlar. Hesab edirəm ki, kənd evlərinin qonaq evi
kimi istifadəsinin genişlənməsi ölkəmizə turistlərin kütləvi axınını təmin edəcək.
Ona görə də turizmi kütləviləşdirmək üçün vacib olan bütün amilləri həyata
keçirmək lazımdır”.
Açıq bazar
Turizmçilər kənd qonaq evlərinin
verilməsi prosesinin kütləviləşməsini turizmin inkişafında müsbət addım kimi
dəyərləndirirlər.
"Millenium
TurizmKonqres DMC” şirkətinin rəhbəriRuslanQuliyevin sözlərinə
görə, kənd evlərinin qonaq evləri kimi kirayə verilməsi prosesi çoxdan
başlayıb: «Bu işi Cənubdan başlamışıq. Şəki istiqamətində, İsmayıllı və Lahıcda
həyata keçiririk. Güzəştli kreditlərin tətbiq olunmasına, kənd icmalarının
genişşaxəli fəaliyyətinə ehtiyac var. Bu həm vergi qeydiyyatı, vergi ödəmə, həm
də onların motivasiyası baxımından əhəmiyyətlidir”.
"LunaTravel”
Turizm Agentliyinin direktoru, hüquqşünasRəhmanQuliyevin fikrincə, adətən
insanlar infrastrukturu bütünlüklə təmin olunan məkanlarda dincəlməyə üstünlük
verirlər. Yəni yaşadıqları evin yaxınlığında market, bazar, iaşə müəssisəsi və
s. olsun: "Təbii ki, müştəri evlərə baxıb seçim edir. İmkanlarına və zövqünə
uyğun qiymətə olan evə üstünlük verir. Sakinlər üçün də evlərini qonaq evi kimi
istifadəyə vermələri ilə bağlı hər hansı məhdudiyyət yoxdur. Bir növ açıq
bazardır – kim hansı qiymətə istəyir, o qiymətə də kirayə verir. Bununla belə,
hər kəs rəqabətə uyğun olaraq evinin daha təmirli, səliqəli olmasına çalışır.
Məsələn, son illər rayonlarda şahidi olmuşam ki, evini kirayə vermək üçün hər
kəs həyət-bacasında, evində təmir işləri aparır. Hər hansı rayon sakininin evi
baxımsız olanda, o, evini bazara çıxara bilməyəcək. Həm də rəqabət yaratmaq
üçün həmin qiymətin içərisinə səhər yeməyi də daxil edir və yaxud ödənişli
olaraq günorta və axşam yeməkləri təklif edir. Bu da turistlərə sərf edir.
Rayonlarda da sakinlər qonşusuna baxıb sağlam rəqabət aparır. Sadəcə, gələn
qonaqların təhlükəsizliyinə təminat vermək, onları səliqəli və təmirli evlərdə
saxlamaq, təmiz qidalarla qidalandırmaq məsuliyyəti daşımalıdırlar”.
Ekspert hesab edir ki, evlərini
turistlərə verən sakinlər vergidə uçotda dursalar da, vergidən azad
olmalıdırlar. Belə ki, sakinlər evlərini turistlərə kirayə verib dolanmalı,
rifahları yaxşılaşmalıdır. Belə olan təqdirdə, bu, regionların da inkişafına
təkan verər: "Sakinlər vergi qeydiyyatında dursunlar ki, rayonlarda işsizliyin
səviyyəsinin aşağı düşməsi haqqında məlumat olsun. Bundan əlavə, sakin evini
kirayə verərsə, yaşadığı ərazinin icra nümayəndəliyinin hüquq şöbəsində
müqavilə bağlaması məsləhətdir. Müqavilənin surətinə də gələn turistə qol
çəkdirməlidir. Bu, evini kirayə verən sakinin turist qarşısında məsuliyyət
daşımasının göstəricisidir”.
Qeyd edək ki, regionlarda kənd
evlərinin qonaq evləri kimi təqdim olunmasında hələ mövcud problemlər az deyil.
Bunu qonaq gedib-gələnlərin sosial şəbəkələrdə paylaşdıqları statuslar, dost-
tanışların bölüşdükləri narazı fikirlər də təsdiqləyir. Olsun ki, sahibkarlara
ekspertlər və bu işlə məşğul olan subyektlər tərəfindən treninqlərin
keçirilməsinə və tövsiyələrin verilməsinə ehtiyac var. Çünki bu addım dolayısı
ilə deyil, elə birbaşa "ölkəmizdə hostellər niyə yoxdur” sualının cavabıdır.
Ancaq bir şərtlə ki, sahibkarlara çevriləcək gələcək hostel və ya kiçik mehmanxana
sahiblərinə süni maneələr yaradılmasın. Həm də dünya təcrübəsində mövcud olan
hostel və kiçik mehmanxana xidmətlərinin mükəmməl səviyyədə mənimsənilməsi
vacibdir. Xüsusən əldə "Bələdçi” də var...
Təranə Məhərrəmova
Məqalə Dövlət Turizm Agentliyinin
Dünya Turizm Günü ilə əlaqədar KİV nümayəndələri və fotoqraflar arasında
keçirdiyi müsabiqəyə təqdim olunur