Polad Bülbüoğlu ilə eyni köynək geyinən oğlan - Keçmişdəki mən
3
bacıdan sonra, dünyaya gəlib. O doğulduqda ailəsi 7 il fasiləsiz qurban kəsib.
Dünyaya Qurban bayramında göz açdığı üçün adını da Qurban qoyublar. Xüsusi
arzu-niyyətlərlə dünyaya gələn bu uşaq böyüdükdən sonra Azərbaycanda zəlzələni
proqnozlaşdıran, araşdıran, təyin edən əsas alimlərdən biri olur. Söhbət AMEA nəzdində
Respublika Seysmoloji Xidmət Mərkəzinin direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü,
professor Qurban Yetirmişlidən gedir.
Həmsöhbətimizlə
onun uşaqlıq, məktəb və tələbəlik illərinə boylandıq...
Ağlayırdım ki, məktəbi istəyirəm
1952-ci
ildə Gürcüstanın Marneuli şəhərində dünyaya göz açıb. 5 yaşında məktəbə getdiyi
üçün babası təvəllüdünü bir il gec yazdırıb: "Məktəbə ilk dəfə 5 yaşımda getmişəm.
Bir neçə aydan sonra valideynlərimi çağırdılar ki, çox uşaqdır, hərəkətləri düz
gəlmir. Başladım ağlamağa ki, məktəbi istəyirəm. Sonradan 6 yaşımda təkrar
birinci sinfə getdim. Sənədlərimdə təvəllüdüm səhv gedir, əslində 1953-cü ilin
sentyabrın 4-də doğulmuşam. Bacım 52-də. Sənədlərə nəzər salsaq, gərək mənim anamı
Ginnesin rekordlar kitabına salsınlar. Sənədə görə, bacımdan 3 ay 10 gün sonra
mən olmuşam. Yaşıdlarımın hamısı məktəbə 7 yaşından gəldikləri üçün, mənim də təvəllüdümü
1952 yazdılar”.
Müəllim aciz qalırdı
Həmyaşıdlarından dəcəlliyi ilə seçilib. Məktəbi "əla” qiymətlərlə oxusa da,
davranışdan həmişə "4”
alıb: "Aşağı sinifdə dəcəlliyimə görə küncə də qoyurdular. Məsələn, müəllimi çətin
vəziyyətdə qoymağı xoşlayırdım. Əlavə jurnallar oxuyub, müəllimə sual verirdim
ki, bilməsin. Hansı müəllim
mənə acıqlanırdı, ona çətin sual verirdim. Məsələn, şəkərin tərkibini yazanda
lövhənin yarısı dolurdu. Uzun bir formula idi. Kimya müəllimindən soruşurdum
ki, müəllim, bu çayla içdiyimiz şəkərin kimyəvi formulu necədir? O da dərslikdə
yoxuydu. Müəllim aciz qalırdı. Deyirdim, müəllim, icazə verin, mən yazım. Sadəcə,
məni yaxşı oxumağım xilas edirdi. Çox ciddi hazırlaşırdım. Çünki atam, şərəf
lövhəsində şəklimizin olması üçün bizi həvəsləndirirdi. Yaxşı oxuduğum üçün müəllimlər
məni çox istəyirdi”.
Məktəbə kərtənkələ gətirmişdim
Balaca
Qurban məktəbdə müəllimləri qorxutmaqdan da çəkinməyib: "Yeddinci, ya səkkizinci
sinifdə oxuyardım. Sinif yoldaşımla birgə balaca kərtənkələ tutduq. Kibrit
qutusuna qoyub məktəbə gətirdim. Qızlara göstərdikcə, qorxub qaçırdılar. Müəllim
sinfə girəndə təntidim, kibrit qutusunu lövhənin kənarına qoydum. Firuzə müəllimə
təzə dərsi danışırdı, lövhənin qarşısında keçəndə gözü kibrit qutusuna sataşdı,
götürdü əlinə. Əlində oynada-oynada danışmağa davam etdi. Həmin an sinifə
olmayan bir sakitlik çpkdü. Hamının fikri kibrit qutusundaydı. Müəllimə də ləzzət
edir ki, uşaqlar belə sakit durub. Deyir, baxın, maraqlı dərs olanda necə diqqətlə
qulaq asırsınız?! Birdən necə oldusa, müəllim qutunun ağzına açdı, kərtənkələ
içindən hoppanıb çıxdı. Müəllim başladı qışqırmağa, az qaldı yıxıla, tez tutduq
onu. Hay-haray düşdü. Kimsə qutunu götürüb pəncərədən yerə atdı, məktəb
direktoru gəldi, oğlanları düzdü lövhənin qarşısına. Soruşdu, Qurban, kərtənkələni
sinfə kim gətirib? Dedim, bilmirəm. Söz ağzımdan yenicə çıxmışdı ki, əlindəki
bir topa açarla boynumdan vurdu. Gözüm qaraldı, dedim, "mən gətirmişdim, Midhət
müəllim, məktəbin zoologiya muzeyinə verəcəkdim”. Məni sinifdən qovdu, tapşırdı
ki, valideynlərim gəlməmiş sinfə buraxılmayım. Evdən çıxıb gəlirəm məktəbə, tənəffüsdə
sinif yoldaşlarımla oynayıram, zəng çalınanda dərsə buraxmırlar, məktəbin həyətində
gözləyirəm. Axırda anama dedim, məni dərsə buraxmırlar, gəl, gedək. Atam məktəbə
gəlməzdi, ancaq anam gələrdi. Gəldi, danışdı müəllimlərlə, bağışladılar. Bax, o
döyülməyim hələ də yadımdadı. Anam mənim günahlarımı həmişə bağışlayırdı”.
Hüquqşünas olmaq istəyirdim
Müsahibimizin
arzusu məktəbi bitirdikdən sonra hüquq fakültəsində oxumaq olub. Hətta tarixi o
qədər mükəmməl bilib ki, 1-ci kursda müəllimi onu tarix dərsində iştirak etməkdən
azad edib: "Azərbaycan Dövlət Universitetinin Geologiya fakültəsinə daxil
oldum. Açığını desəm, əvvəl mənim bu fakültədə oxumağa həvəsim olmurdu. Hətta
1-ci kursun axırında sənədlərimi götürmək istəyirdim. O vaxt tarixə böyük
marağım var idi və çox oxuyurdum. Yaddaşım güclü idi, heç vaxt mühazirə
yazmırdım. Diqqətlə qulaq asırdım və hamısı beynimə həkk olunurdu. Bir dəfə müəllim
mənə dedi ki, sən tarixi mükəmməl bilirsən, get, başqa dərslərinlə məşğul ol.
Hüquq fakültəsini istədiyim üçün tarixi çox oxuyurdum. O vaxt hüquqa qəbul olmaq üçün 2 il staj olmalı idi. Buna
görə bu qərarımdan danışdım”.
Dilimin bəlasına düşürdüm
Q.Yetirmişli
universitetdə də cəsarətli davranışları ilə seçilib. Yoldaşları onun dilinin bəlasına
gələcəyində qorxsalar da, o dəcəlliyindən əl çəkməyib: "Bir dəfə universitetin
rektoru Faiq Bağırzadə bizə dərs deyirdi. Pencəyi lövhəyə sürtünüb tabaşir
olmuşdu. Başladı deyinməyə ki, sizin auditoriyaya gələndə adamın üst başı işdən
çıxır. Mən də dedim ki, narahat olmayın, professor, sizə bir xalat təşkil edərik.
Dedi ki, "kim dedi bu sözü”, mən qalxdım. Başladı danışmağa ki, mən rektoram,
650 rubl pul alıram, sən 35 manat alan tələbə mənə necə xalat alacaqsan. Parta
yoldaşım mənə dedi ki, bu saat səni buradan qovacaqlar. Zəng vuruldu. Hamı
deyirdi qanın getdi, rektor gəlir. Dərsə girdi və soruşdu ki, o təşkilatçı
hanı? Dedim deyəcək çıx get. Dedi ki, həə, indi dərsi başlaya bilərik”.
Şparqalkaları corabımın içinə atmışdım
Bir çox
tələbə kimi Qurban Yetirmişli də "şparqalka”dan istifadə edib: "Ədəbiyyatdan
şuluq olmuşam. Sərbəst mövzuları öyrənirdim, ədiblərin mövzusu kənarda qalırdı.
Bacım da mənə şparqalkalar hazırlamışdı və hamısını corabımın içinə atmışdım. Mən
də əlimi atıb götürürdüm, görürdüm o deyil, atırdım partanın "gözünə”. Müəllim
mənə yaxınlaşdı və dedi ki, dur çıx çölə. Baxdım ki, partanın gözü yox imiş,
yer ağ kağızdır. Dedim, müəllim məni bədbəxt eləmə... Tez yığışdırdım, müəllim
də məni çıxarmadı. Özüm yazıb "3”
aldım”.
Universitet mənə tamaşa edirdi
Maddi vəziyyətləri
yaxşı olduğu üçün hər tətildə fərqli ölkələrə səfər edib. Universitetdə geyimi
ilə də seçilib: "Bir dəfə güprdən qara köynək almışdım. Sonra o köynəyi Polad
Bülbüoğlu da geyinmişdi. Polad Bülbüloğlunun köynəyindən geyindiyim üçün bütün
universitet mənə tamaşa edirdi”.
Universiteti
bitirdikdən sonra isə həmsöhbətimizin karyera həyatı başlayır: "Dövlət imtahanı
verərkən rəhbər təyin edirdilər. Rəhbərim mənim ad soyadımı oxuyanda dedi ki, sən
Borçalıdan olan Cəlalın oğlusan? Dedim, hə. Dedi ki, atana deyərsən, ayıb
olsun. Çox əsəbiləşdim, istədim cavab verəm. Dedi ki, qardaşımın oğlu 5 ildir
burada oxuyur, mənim xəbərim yoxdur. O, tanınmış professor idi. Mənə geologiya
institutunda işləyən Emin Süleymanovu rəhbər təyin etdi. Müdafiə etdim və məni
təyinatla Qazaxıstana göndərdilər. 2 ay yarım orada işlədikdən sonra Bakıya
qayıtdım. Mühəndislik diplomumun olmasına baxmayaraq, baş laborant işlədim. Bu
laboratoriyada neft-qaz yataqlarının əmələ gəlməsi sahəsini öyrənirdim. 3 ay
idi işləyirdim, məni çağırdılar, ərizəni yaz laboratoriyaya keçirək dedilər.
Bildirdilər ki, Emin müəllim sənin üçün böyük mühəndis ştatı alıb. O vaxt böyük
mühəndisin maaşı mənim maaşımdan 2 dəfə çox idi. Neft mənə çox maraqlı gəldi və
keçmək istəmədim. 2 il sonra yeni yaradılan Geofiziki Cihazqayırma Konstruktor
bürosuna mühəndis keçdim. 1 il sonra isə Geofizika Elmi Mərkəzi yaradıldı və
orada aparıcı mühəndis oldum. O vaxt məni müəyyən ölkələrə oxumağa göndərirdilər.
Regionların planlaşdırılması idarə edilməsi üzrə ikinci diplomumu aldım. Sonra
mən Seysmoloji partiyanın rəis müavini oldum. 1980 - 2008- ci illərdə AMEA nəzdində
Respublika Seysmoloji Xidmət Mərkəzinin direktor müavini, 2008-ci ildən isə
RSXM-in direktoru kimi çalışıram. 2000-ci il zəlzələsindən sonra yeni binalar
tikildi. Bütün gücümü komandanın fikrini elmi inkişaf etdirmək üçün sərf etdim.
2009-13-cü illər arasında böyük sıçrayış etdik və stansiya şəbəkələrinin sayını
artırdıq. Stansiya şəbəkələri nə qədər çox olsa, oradan alınan məlumatların
düzgünlüyü o qədər yaxşı olur. İndi də tələbələri xaricə göndəririk”.
İndiki gənclər
tənbəldir
Müsahibimiz
ilk maaşını qəpiyinə qədər anasına verib: "Anam demişdi ki, əhd eləmişəm,
oğlumun maaş aldığını görüm, ilk maaşını kasıb-kusuba paylayacağam. İlk maaşımı
alanda saxladım, qəpiyinə kimi anama verdim”.
Müasir gənclərdən
narazılığını bildirən həmsöhbətimiz deyir ki, indiki gənclər çox tənbəldir: "Bəzi
gənclər çox səhlənkardır. Məsuliyyət hiss etmirlər. Bizim vaxtımızda belə imkanlar
yox idi. İndi oxuyan gənclər üçün daha gözəl şərait var. Ədəbiyyat, informasiya bolluğu, internetin
verdiyi məlumat və s. Biz barmaqla saya-saya gəlib bu günə çıxmışıq. Kompyuterlər
yox idi. İndi iki dəqiqənin içində bütün dünyanın kitabxanasını araşdırmaq
olar. Keçmişə qayıtmaq şansım olsaydı, mütləq xarici dillər öyrənərdim. Nə qədər
çox dil bilsən, o qədər çox öyrənmək, məlumat toplanmaq şansın artır. Gənclər
mütləq özlərini inkişaf etdirməli, öz üzərlərində işləməlidirlər”.