Piyada keçidlərini niyə sökürük?
Bakı şəhərininZiya Bünyadov prospektində
yerləşən yerüstü piyada keçidləri təmir edilib. "Azəravtoyol" ASC-dən
verilən xəbərə görə,təmir işləri vətəndaşların müraciəti əsasında
aparılıb.Ətrafda yaşayan sakinlərin və mütəmadi olaraq
yerüstü piyada keçidlərindən istifadə edən vətəndaşların pilləkən hissələrdə
yeni tutacaqların quraşdırılması ilə bağlı ASC-yə müraciəti əsasında sözügedən
keçidlərdə yeni tutacaqlar quraşdırılıb.Bundan başqa, təmir işləri zamanı bəzi insanlar
tərəfindən yerüstü piyada keçidlərinin tavanında dağıdılan xüsusi plastik
üzlüklər də yeniləri ilə əvəzlənib."Azəravtoyol" vətəndaşlardan keçidlərdən
istifadə edərkən nizam-intizamlı olmalarını və dövlət əmlakına zərər vurmamağı
xahiş edir. "Bu cür halların yenidən təkrarlanacağı təqdirdə həmin şəxslər
barəsində qanunvericilik çərçivəsində ölçü götürüləcək", - deyə məlumatda
qeyd olunub.Ümumiyyətlə, son zamanlar dövlət mülkiyyətinə zərər
vurulması hallarının sayı artır. İnsanlar istifadə etdikləri nəqliyyat
vasitələrinə, metro stansiyalarına, eskalatorlara, yeraltı və yerüstü keçidlərə
müxtəlif formalarda zərər vururlar. Bəs görəsən bu kimi faktların artmasının
səbəbi nədir? Bunların qarşısını necə almaq olar?
Sosial
psixoloq Nail Cəlil bildirdi
ki, bəzən təkcə ictimai qınaq
kifayət etmir: "Yerüstü və yeraltı piyada keçidləri ilk
növbədə nəqliyyatın hərəkəti zamanı vətəndaşların təhlükəsizliyini, rahat
gediş-gəlişi təmin etmək üçün inşa edilir, qurulur. Bu baxımdan bu keçidlərdən
istifadə edən hər bir şəxs orada səliqə-sahmana riayət edilməsində,
nizam-intizamın qorunmasında maraqlı və iştirakçı olmalıdır. Çox təəssüf ki,
bəzi hallarda müəyyən şəxslər bunun əksinə olaraq, məsuliyyətsiz davranış
nümayiş etdirirlər. Nəticədə belə keçidlər az qala zibilliyə, üfunət qoxuyan
məkana çevrilir. Bəzən isə onlar insanların istifadəsi üçün tam yararsız
vəziyyətə gətirilir. Doğrudur, çoxluq – insanların əksəriyyəti keçidlərdə
dövlət əmlakının, eləcə də rahatlığın, təmizliyin qorunmasına həssaslıqla
yanaşır. Bu mənada belə yerlərdə ictimai nizamı pozanlara, dövlət əmlakına
zərər verməyə çalışanlara qarşı sərt reaksiyanın, sosial təpkinin dəfələrlə
şahidi olmuşuq. Bu kimi halların tez-tez təkrarlanması isə onu göstərir ki,
təkcə ictimai qınaq, sosial təsir kifayət deyil. Hökmən müəyyən sanksiyalar,
cəzalandırma da olmalıdır. Əks halda bəzi piyadaların keçidlərdə məsuliyyətsiz
davranışının qarşısını almaq xeyli çətin olacaq”.
N.Cəlil
deyir ki, piyada keçidlərində mütləq müşahidə kameraları qurulmalı,
sanitar-gigiyenik normaları pozan, keçidləri zibilləyən, orada döşəməni, tavanı
söküb daşıyan, dövlət əmlakına zərər vuran şəxslər ciddi məbləğdə
cərimələnməli, hətta cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmalıdırlar: "Bununla
yanaşı, piyada keçidləri ilə bağlı maarifləndirmə tədbirlərinin
genişləndirilməsi, müxtəlif sosial çarxların hazırlanması, belə insanların
kəskin şəkildə mediada, televiziyada, sosial şəbəkələrdə qınanması da öz müsbət
təsirini göstərə bilər. Təcrübə göstərir ki, insanlar təbliğat, maarifləndirmə
yolu ilə şüuraltına yeridilən pozitiv davranış meyarlarını bir norma kimi qəbul
edir, müvafiq normalara da əsasən riayət edirlər. Başqa sözlə, burada
sosial-maarifləndirici tədbirlər müvafiq inzibati-hüquqi addımlarla
əlaqələndirilməklə həyata keçirilməlidir. Qaydanı pozan, dövlət, eləcə də
qeyri-dövlət əmlakına, ictimai maraqlara, digər vətəndaşlara ən müxtəlif
üsullarla zərər vuran şəxslər, piyadalar bilməlidirlər ki, bunun müqabilində
ciddi cəzalanacaqlar, kəskin qınanacaqlar. Fikrimcə, müəyyən motivasiyaedici,
stimullaşdırıcı tədbirlər də burada çox müsbət təsir göstərə bilər. Məsələn,
hər həftə keçidlərdə ən intizamlı piyadaların fərqləndirilməsi,
mükafatlandırılması kampaniyası da aparmaq olar. İnsanlar indi kreativ olan
bütün ideyalara və tədbirlərə açıq və həvəslidirlər”.
Sosial
Strateji Tədqiqatlar Birliyinin rəhbəri, sosial sahə üzrə ekspert İlqar
Hüseynli deyir ki, Mülki
Məcəllənin ictimai mülkiyyətə vurulmuş
ziyana görə müvafiq tələb və normaları var: "Həmin tələb və normalara əməl
etməklə ictimai mülkiyyətə ziyan vuruan
şəxslər mütləq cəzalandırılmalıdır ki, belə faktlar bir daha təkrar olunmasın.
İctimai mülkiyyət deyəndə təkcə piyada
keçidləri nəzərdə tutulmur. Bu siyahıda
digər ictimai binalar və
obyektlər də var. Bununla bağlı olaraq ilk növbədə əhali arasında maarifləndirici
tədbirlər aparılmalıdır. Hamı bilməlidir
ki, ictimai mülkiyyətə vurduğu zərərə görə ya cərimələnə bilər, yaxud da ona qarşı müvafiq olaraq digər cəza tədbirləri görülə bilər. Digər
bir tərəfdən, ailə tərbiyəsi də burada
böyük rol oynayır. Valideynlər övladlarına izah etməlidirlər ki, divarı
korlamaq, məktəbə gedəndə partaları yazmaq olmaz. Yəni bütün bunlar daha çox ailədən gələn
tərbiyədən asılıdır. Amma təbii ki,
tətbiq olunan ümumi qaydalar da var.
İctimai istifadə üçün nəzərdə tutulan yerlərdə kameralar yerləşdirilib. Ən azı
həmin yerlərə "Kameralar yerləşdirilib”
tipli lövhələr vurmaqla adamlarda
həm də psixoloji qorxu hissini yaratmaq olar ki, bu da işin başqa tərəfidir.
Bundan sonra hər kəsdə "Bunu yazacağım, cıracağım, yaxud xəta törədəcəyim
təqdirdə məni kamera çəkəcək və buna görə də məni cinayət məsuliyyətinə cəlb
edəcəklər” kimi fikir formalaşdırmaq olar. Bu da əslində bir mübarizə üsuludur.
Söhbət vətəndaşın özünün öz dövlətinə, onun vəsaitinə, mülkiyyətinə qarşı olan
məsuliyyətindən gedir. Məsuliyyət isə birbaşa psixoloji və ictimai tərbiyəyə bağlı bir məsələdir ki,
belə faktlarla mübarizə aparmağın
müxtəlif yolları var. Bunun üçün isə ən
uğurlu yol televiziya məkanıdır və demək olar ki, bizim televiziyalarımızda bu
tip maarifləndirci verilişlərin sayı çox
azdır”.
İ.Hüseynli deyir ki, bu kimi faktlara əksər keçmiş
SSRİ dövlətlərində də rast gəlinir: "Həmin ölkələrin bir çoxunda piyada keçidlərinin üzərində müxtəlif rəngli boyalarla yazılar
yazılıb. Ümumiyyətlə, ictimai mülkiyyətə
qarşı münasibət bütün dövrlərdə belə olub. İstifadə edilən vəsait xarab olduqda
isə əhali müvafiq dövlət qurumlarına müraciət edərək sıradan çıxan mülkiyyətin yenilənməsini, təzədən təmir edilməsini tələb
edir. Əslində bu mülkiyyəti xarab edən elə onların özüdür. Problemin həlli
yollarından biri də ictimai qınaq vasitəsidir. Kimsə belə bir halla
rastlaşdıqda bunu edən şəxsi tənqid etməlidir ki, həmin şəxs bir daha bunu təkrar
etməsin. Hər kəs bilməlidir ki, sındırdığı, xətər yetirdiyi vəsait təkcə ona məxsus
deyil. Burada hamımızın payı var. Əgər cəmiyyətdə ictimai qınaq olmazsa, hər hansı
bir irəliləyişdən söhbət gedə bilməz. Çünki təkcə dövlət strukturları ilə
problemləri həll etmək olmaz”.
Sonda ekspert uşaqların da bu kimi hərəkətlərə yol
verməsinə münasibət bildirdi: "Valideyn
nəzarətindən çıxan uşaqlar belə hallara daha çox meyilldirlər. Hər valideyn
uşağının hara getdiyindən, nə işlə məşğul olduğundan xəbərdar olmalıdır. Xüsusən
də uşaqların yeniyetmə yaşlarında bu kimi faktlara diqqət yetirilməlidir. Bəzi
uşaqlar var ki, psixoloji olaraq xəsarətə meyillidirlər. Valideyn nəzarəti
olmadıqda isə bu istək daha da güclənir. Uşaq inspektorları vaxtlı-vaxtında məktəblərdə,
bağçalarda müvafiq tədbirlər həyata keçirməlidirlər. Təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda
uşaq inspektorları öz vəzifələrini düzgün mənada qavramırlar. Valideyn, inspektor,
məktəb kompleks şəkildə tədbirlər həyata keçirməklə uşaqlara öz məsuliyyət hissini dərk etməkdə köməkçi
olar. Əlbəttə, hər zaman 100 faizli nəticə
əldə etmək mümkün deyil. Çünki bu, bir qədər psixoloji məsələdir. Sadəcə, baş
verən mənfi hadisələrin faizini aşağı salmaq olar”.
Şəbnəm Mehdizadə