Bakı 22°C
Pis kitablar və pis oxucular
Bütün
sıxıntılarım, bütün üzüntülərim kitab
oxumağa başlayan kimi keçib gedir. Lap Montenin dediyi kimi. O da bir saatlıq
mütaliənin bütün sıxıntılardan qurutmağa kömək etdiyini yazırdı.
Oxumağa
alışdınsa, oxumağı sevməyə başladınsa bu zövqlü proses səni bütün sıxıntılardan
uzaqlaşdırır. Amma illərdir bu suala cavab verməyə məcbur olmuşam: "Nə tapmısan
oxumaqda?” Bu sualı o qədər çox eşitmişəm ki, son vaxtlar özümə bu sualı
verməyə başlamışam. Həqiqətən, nə tapmışam bu oxumaqda?
Uzun
uzadı, aylarla, günlərlə düşündükdən sonra bu sualın cavabını tapmışam. Oxumaq
məni düşünməyə, narahat olmağa məcbur edir. Və oxuduqca beynimdə çoxlu suallar
yaranır. Əslində, məni sıxıntılardan azad edən mütaliə prosesi, həm də
narahatlıq, çoxlu suallar yaradır. Və mən bu narahatlıqdan xilas olmaq,
suallarıma cavab tapmaq üçün yenidən kitablara üz tuturam. Bu qarışıq proses davam etdikcə, insan oğlunun
missiyası aydınlaşır, həyat başqa şəkildə görünür.
***
Hansısa
yazıçının fikridir: "Mən sadəcə bir kitab oxuyan insandan qorxuram”. Məncə,
haqlıdır.
Mən
də qorxuram.
Amma
mən yüzlərlə kitab oxuyub heç nə anlamayan, ya da yanlış anlayan insandan da
qorxuram.
Oxuduqları
ruhuna toxunmayan, əlindəki kitabı bitirdikdən sonra narahat olmayan
insanlardan daha çox qorxuram.
Alman
ədəbiyyatının dühası Höte oxuyanları 3 yerə ayırırdı:
– Mühakimə etmədən oxuyanlar,
– Oxuduğunun mənasını dərk etmədən mühakimə edənlər,
– Mühakimə edərək oxuyanlar, mühakimə etdikcə ləzzət alanlar.
Höte
mühakimə edərək oxuyanların və mütaliədən zövq alanların yeni bir əsər
yaratdığını düşünürdü.
Bir
də oxuduğunun təsirinə düşüb düşüncə azadlığını itirənlər.
Oxuduğu
hər hansı kitabın təsirinə düşən insanlar heç oxumasa daha yaxşı olmazmı?
Uzağa
getməyək, ədəbi mühitimizdə oxuduqlarının əsirinə çevrilib mühakimə
qabiliyyətini itirənlər azdırmı?
Açığı
mən oxuduqlarını dərk etməyən "qələm adamları”ndan çəkinirəm.
Sual
vermədən, sorğulamadan, cahillərdən fərqsiz düşüncələrini yazıya köçürənlərdən
mümkün olduğu qədər uzağa qaçıram.
Bəzilərinin
oxumağı zərərlidir.
Oxuduqlarını
dərk etmədən qələmə sarılanların yazmağı gülməlidir.
Oxumadan,
araşdırmadan, kitabları sevmədən yazmaq isə təhlükəlidir.
***
Bu
gün əksəriyyət oxuduğunu iddia edir və yazmaq kütləvi məşğuliyyətə çevrilib.
Xüsusən
şeir yazdığını düşünən şüəra ordusu və çox satılan kitabları ilə öyünən yazıçı
dəstəsi.
Bu
güruh nə yazdığının fərqində deyil.
Ya
da, bilərəkdən kitablara – əsərlərə göz yumulur.
Doğrudan
da, kitabın yaxşısı-pisi varmı?
Corc
Duhamel deyirdi ki, "Pis kitab ancaq pis oxucular üçün var. Həyat, ancaq pis
ruhları çirkləndirir.”
Pis
oxucuların üçün sosial şəbəkələr daha geniş seçim təqdim edir.
"Yazarlar”
və "şairlər” üçün də müasir və geniş auditoriya sosial şəbəkələrdədir. Pis
ruhlar daha rahat çirklənir.
Şübhəsiz
ki, yaxşı oxucular yaxşı kitabları – əsərləri oxuyur, bununla işimiz yoxdur.
Yaxşı
kitablar/ oxuduqdan sonra çoxlu suallar yaradır, narahat edir.
Pis
kitablar isə əyləndirir, "baş qatır”, narahat etmir.
Mən
pis oxuculardan da, pis kitablardan da qorxuram.
***
Oxuduğu
kitabı anlayan oxucular xoşbəxtdir.
Oxuduqdan
sonra azad iradəsi ilə qarşısına çıxan suallara cavab axtaran oxucu
bəxtəvərdir.
Gözəl
kitablar ən böyük xəzinə, ən qiymətli sərvətdir.
Pis
kitabları yazanlar da, əsərlər də mütləq unudulub gedəcək.
Oxumaq,
mütaliədən zövq almaq, azad iradəmizlə mühakimə etmək xoşbəxtliyindən özümüzü
məhrum etməyək.
Həyat
çox qısa, oxunacaq gözəl kitablar isə çoxdur...
Cəlil Cavanşir
