Peşə xəstəliklərindən necə qorunaq? - Gənclərə məsləhət
Bir
çoxlarımız günün böyük hissəsini işdə keçiririk. Bəzən hətta elə olur ki,
işlərin çoxluğundan yemək yeməyi belə unuduruq. Ayaqüstü yeyilən qidalar,
normadan az yuxu, bütün günü ofisdə kompüter başında hərəkətsiz formada
saatlarla iş... Ola bilər ki, işin forması peşələrə görə fərqli olsun, amma çoxları
işləyərkən sağlamlığını o qədər də diqqətə almır. Bütün bunlar isə
sağlamlığımıza mənfi təsirini göstərir, bəzən peşə xəstəliklərinin yaranmasına
gətirib çıxara bilir. Hər peşə isə öz xüsusiyyətlərindən dolayı sağlamlığımızda
bir xəstəlik yarada bilir. Bəs hansı peşə sahibləri hansı peşə xəstəlikləri ilə
üzləşirlər? Bu cür xəstəliklərdən necə qoruna bilərik?
Bu
suallarımıza Peşə Xəstəlikləri Klinikasının baş həkimi Sevda
Xəlilova cavab
verdi. O, ilk olaraq iş prosesi zamanı yarana biləcək peşə xəstəliklərindən söz
açdı: "Əmək prosesində peşə zərərlərinin orqanizmə təsiri nəticəsində
yaranan xəstəliklərə peşə xəstəlikləri deyilir. Bu xəstəliklər şərti olaraq 5
qrupa bölünür: kimyəvi, fiziki, bioloji amillərin, tozun və gərginliyin
təsirindən yaranan xəstəliklər. Bundan başqa, etioloji qruplar da mövcuddur ki,
bunlara peşə təbiətli allergik xəstəliklər aiddir”.
Mütəxəssis
bildirdi ki, adətən peşə xəstəlikləri kəskin və xroniki olur: "Xroniki peşə
xəstəlikləri əlverişsiz istehsal amillərinin uzunmüddətli təsiri nəticəsində
yaranır. Kəskin peşə xəstəlikləri yüksək konsentrasiyalı zəhərli maddələrin
qəfildən birdəfəlik təsiri nəticəsində yaranır. Yəni, kəskin zəhərlənmələr və
allergik xəstəliklər əmək fəaliyyətinin müddətindən asılı deyil. Xroniki peşə
xəstəlikləri isə 10-15 il müddətində tədricən inkişaf edir”.
Həmsöhbətim
peşə xəstəlikləri ilə bağlı bəzi maraqlı məqamları da vurğuladı: "Bütün bu qeyd
etdiklərimlə yanaşı, bəzi peşə
xəstəlikləri var ki, onlar hətta əmək fəaliyyətini dayandırdıqdan sonra da
inkişaf edə bilir. Bunlara misal olaraq pnevmokoniozlar, peşə təbiətindən asılı
olan onkoloji xəstəliklər aiddir”.
S.Xəlilova
son iyirmi il ərzində peşə xəstəliklərinin miqdarında xeyli azalma müşahidə
edildiyini söylədi: "Sovet dövründə Azərbaycanda zəhərli və təhlükəli istehsal
sahələrinin çoxluğu bu sahələrdə çalışanlar arasında peşə xəstəliklərinin də
artmasına səbəb olub. Müasir dövrdə sovetlər dövründən miras qalmış zərərli və
təhlükəli istehsal sahələrinin yeni və müasir tələblərə cavab verən istehsal
sahələri ilə əvəz edilməsi, peşə xəstəliklərinin də miqdarını xeyli azaldıb”.
S.Xəlilova bildirdi ki, elə
peşələr var ki, ağır iş rejimi olmasa belə, zamanla o işdə işləyən əksər
şəxslərin orqanizmində bənzər neqativ hallar müşahidə edilir: " Məsələn,
müəllimlər, müğənnilər də peşə xəstəliyinə düçar olurlar. Onların əsas işi
danışıq, oxumaqla bağlı olduğu üçün peşə xəstəliyi səs telləri ilə bağlı
olur. Hətta müğənnilərin boğazlarında "müğənni düyüncükləri” deyilən
düyünlər yaranır. Uzun müddət soyuq şəraitdə ayaq üstə dayanmaq tələb edən
peşələrdə çalışanlarda aşağı ətrafların varikoz damar genişlənməsi ola bilir.
Psixiatrlar uzun müddət psixi xəstələrlə təmasda olduqları üçün çalışdıqları
mühit, şərait onlarda peşə xəstəliyi - nevrozlar əmələ gətirir. Bu,
psixoloqlara aid deyil. Laboratoriyada işləyənlər təhlükəli virus və
bakteriyalarla təmas zamanı hər hansı virusa yoluxa bilərlər. Ancaq burada
problemin həkim səhvindən, yoxsa şəraitdən dolayı yaranmasını araşdırmaq
lazımdır”.
Həkimin
sözlərinə görə, peşə xəstəlikləri erkən aşkar edildikdə onu tam müalicə etmək
mümkündür: "Adətən belə xəstəliklərin müalicəsi üçün həmin şəxs öz peşəsindən
müvəqqəti uzaqlaşdırılır. Bu müddət ərzində o, lazımi müalicə qəbul edir. Vaxtında
düzgün diaqnozun qoyulması və müalicənin tətbiqi çox mühümdür. Bəzən xəstənin
müalicədən sonrakı sağlamlıq durumundan asılı olaraq işçi, öz peşəsinə qayıda
bilir. Xəstəliyin inkişaf etmiş və gecikmiş formalarında isə vəzifəsindən
uzaqlaşdırmaqla, qismən müalicə etmək mümkündür. İşçi əmək qabiliyyətini
itirdikdə isə həkim sosial ekspert komissiyasına göndərilir və əmək
qabiliyyətinin itirilmə dərəcəsinin təyin edilir”.
Mütəxəssis
peşə xəstəliklərindən necə qorunmağın yolları barədə də danışdı: "Peşə
xəstəliklərinin profilaktikası məqsədi ilə ilk növbədə qanunverici akt və bu
kimi digər sənədlərə mütləq riayət
edilməlidir. Əsas məqamlardan biri də sanitar texniki tədbirlərin həyata keçirilməsi
məsələsidir. Peşə xəstəliklərindən qorunmaq üçün iş fəaliyyəti zamanı kollektiv
və fərdi qorunma vasitələri, qoruyucu geyimlər, eynəklər, əlavə qidalanmalar da
çox vacibdir. Ölkəmizdə işçilər «Bədbəxt hadisə və peşə xəstəliklərinə görə»
icbari sığortalanıblar. Hər bir peşənin yerinə yetirilməsində insan orqanizminə
təsir göstərən amillər müxtəlif olduğu kimi, onların törətdikləri xəstəliklər
də müxtəlif olur. Məhz buna görə də zərərli amillərin azaldılması, ümumi
xəstəliklərin qarşısının alınması, orqanizmin möhkəmləndirilməsi, fiziki
aktivliyin artırılması hər növ stressin azaldılması peşə xəstəliklərinin
qarşısının alınmasının əsas yoludur”.
Şəbnəm Mehdizadə