Pandemiyanın bank sektoruna yaratdığı problemlər
Ekspertlər
deyirlər ki, qısa müddətli dövr üçün
narahatlığa ehtiyac yoxdur
Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə keçirilən Nazirlər Kabinetinin 2020-ci ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında Mərkəzi Bankın sədri Elman Rüstəmov bildirib ki, cari ilin mart ayından başlayaraq, iqtisadiyyatımız presedenti olmayan xarici şoklarla üzləşib: "Həyata keçirilən islahatlar və pandemiyadan irəli gələn çağırışlara vaxtında və tam adekvat cavab verilməsi situasiyanı effektli idarəetməyə imkan yaratmışdır. Makroiqtisadi situasiya, maliyyə bazarları da bu çağırışlara məruz qalmışdır. Biz bilirik ki, neftin qiymətində, qeyd olunduğu kimi, əhəmiyyətli düşmə baş verdi. İlin ilk 5 ayında 2,9 faizlik inflyasiya səviyyəsi var. İqtisadiyyat və bank sistemində əhəmiyyətli likvidlik var - təxminən 8 milyard manata qədər. Lakin bəzi hallarda iqtisadiyyatda müəyyən likvidlik problemləri yaranırsa, Mərkəzi Bank buna operativ reaksiya verir və likvidliyi təmin edilir. İlin əvvəlindən maliyyə sektorunda başlayan pozitiv dinamika saxlanılıb. Bank sektorunda da yaxşı start götürmüşdük. Biznes kreditləri 1,8 faiz, ipoteka kreditləri 3,2 faiz artmışdır. İstehlak kreditləri isə 4,8 faiz azalmışdır. Bütövlükdə banklarda situasiya bir qədər pisləşib, biz vəziyyəti nəzarətdə saxlayırıq. Mərkəzi Bank situasiyanı tam nəzarətdə saxlayır. Lakin bankların 23 faiz səviyyəsində, yəni, müvafiq normadan iki dəfədən artıq kapital buferi bu gün gözlənilən itkiləri qarşılamağa imkan verir”.
Bəs görəsən pandemiya bank sektorumuza hansı problemləri yaradıb? Mövcud şəraitdə yenidən hansısa bankın lisenziyası əlindən alına bilərmi?
Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə keçirilən Nazirlər Kabinetinin 2020-ci ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında Mərkəzi Bankın sədri Elman Rüstəmov bildirib ki, cari ilin mart ayından başlayaraq, iqtisadiyyatımız presedenti olmayan xarici şoklarla üzləşib: "Həyata keçirilən islahatlar və pandemiyadan irəli gələn çağırışlara vaxtında və tam adekvat cavab verilməsi situasiyanı effektli idarəetməyə imkan yaratmışdır. Makroiqtisadi situasiya, maliyyə bazarları da bu çağırışlara məruz qalmışdır. Biz bilirik ki, neftin qiymətində, qeyd olunduğu kimi, əhəmiyyətli düşmə baş verdi. İlin ilk 5 ayında 2,9 faizlik inflyasiya səviyyəsi var. İqtisadiyyat və bank sistemində əhəmiyyətli likvidlik var - təxminən 8 milyard manata qədər. Lakin bəzi hallarda iqtisadiyyatda müəyyən likvidlik problemləri yaranırsa, Mərkəzi Bank buna operativ reaksiya verir və likvidliyi təmin edilir. İlin əvvəlindən maliyyə sektorunda başlayan pozitiv dinamika saxlanılıb. Bank sektorunda da yaxşı start götürmüşdük. Biznes kreditləri 1,8 faiz, ipoteka kreditləri 3,2 faiz artmışdır. İstehlak kreditləri isə 4,8 faiz azalmışdır. Bütövlükdə banklarda situasiya bir qədər pisləşib, biz vəziyyəti nəzarətdə saxlayırıq. Mərkəzi Bank situasiyanı tam nəzarətdə saxlayır. Lakin bankların 23 faiz səviyyəsində, yəni, müvafiq normadan iki dəfədən artıq kapital buferi bu gün gözlənilən itkiləri qarşılamağa imkan verir”.
Bəs görəsən pandemiya bank sektorumuza hansı problemləri yaradıb? Mövcud şəraitdə yenidən hansısa bankın lisenziyası əlindən alına bilərmi?
İqtisadçı ekspert Pərviz Heydərovdeyir ki, pandemiya şəraitində bank sektorunda likvidliyin aşağı düşməsi təbii
haldır: "Amma bu sektordakı bütün problemləri təkcə pandemiyaya bağlamaq olmaz.
Bank sahəsində vəziyyət bundan əvvəl də kifayət qədər problemli idi. Bu sektor
hələ keçən il yenicə özünə gəlməyə başlamışdı. Belə ki, dövlət başçısının
problemli kreditlər məsələsinə müdaxilə etməsi sayəsində oldu. Problemli
kreditlər məsələsinin həllindən sonra belə demək olarsa bank sektorunda az da
olsa canlanma müşahidə olunmağa başladı. Amma mart ayından başlayaraq məlum
səbəbə görə ölkə iqtisadiyyatı ciddi problemlə üzləşdi. Bir sıra iqtisadi
fəaliyyət sahələrinin dayanması, neftin qiymətinin aşağı düşməsi vəziyyəti
yenidən qəlizləşdirdi. Bu da təbii olaraq özünü ilk növbədə bank sektorunda
göstərməli idi və göstərdi. Bildiyimiz kimi karantin rejimində vəziyyət elə bir
həddə çatdı ki, dörd bank öz lisensiyasını itirmək məcburiyyətində qaldı. Mərkəzi
Bank bu qərarı bir qədər yubada bilərdi. Proseslərin məhz sərt karantin
rejiminə təsadüf etməsi əhalidə narahatlıq doğurdu. Ona görə də bir çoxları öz
vəasitini banklardan geri çəkdi. Əgər bu vəziyyət davam edərsə və böhranlı
şərait dərinləşərsə, iqtisadiyyatın bir çox sahələri kimi bank sektorunda da
vəziyyət xeyli pisləşəcək. Hazırda fəaliyyət göstərən 26 bank var. Onların
əksəri ciddi problemlərlə üz-üzədir. Amma hələlik həmin banklar sektorda öz müvainəzitini
saxlaya bildikləri üçün ilin sonuna kimi hansısa bankın bağlanma ehtimalı yoxdur.
Amma qeyd etdiyim kimi, böhranlı vəziyyət dərinləşərsə bu sektorda daha ciddi
probelmlər yarana bilər”.
Maliyyə məsələləri üzrə ekspert Cəfər İbrahimliqeyd etdi ki, hazırki situasiyada bank sektorunda gedən proseslərə ikitərəfli
yanaşmaq lazımdır: "Mövcud şəraitdə iqtisadi aktivlik istər-istəməz xeyli aşağı
düşüb. Bankların kredit vəsaitlərinə ehtiyac da aşağı düşdü. Digər tərəfdən,
ölkədə dörd bankın bağlanmasından sonra əhalinin bir qismi öz vəasitini banklardan
çəkdi. İnsanlar banklardakı vəsaitini valyutaya çevirərək nağdlaşdırmağa
üstünlük verir. Bütün bunlar bankların likvidliyə təsir edir. Düzdür, pandemiya
bank sektoruna mənfi təsir göstərib. Amma bu sektorda ən azı qısa müddət
ərzində ciddi təhlükə gözlənilmir. Əgər pandemiya uzun müddət davam edərsə və
sərt karantin rejimi uzun müddətə uzadılarsa, bank sektorunda ciddi problemlər
yarana bilər. Qısa müddətli dövr üçün narahatlığa ehtiyac yoxdur. Yəni qısa
müddət ərzində hansısa bankın likvidliyi aşağı düşdüyünə görə lisenziyasıının
əlindən alınacağını düşnmürəm”.
Şəbnəm