Pambıqçılıq ölkə iqtisadiyyatında strateji sahə statusu qazanır
"Biz keçən ildən başlayaraq pambıqçılığa çox böyük
dövlət dəstəyi göstəririk. Vətəndaşları və fermerləri stimullaşdırmaq üçün çox
ciddi tədbirlər görürük. Pambığın alış qiyməti keçən ilki 41 qəpikdən 50 qəpiyə
qaldırılıb, eyni zamanda, 10 qəpik subsidiya verilir. Vətəndaşlar hər gün tarla
başında öz halal pullarını alırlar”. Bu fikirləri Prezident İlham Əliyev
Saatlıda pambıqçılığın inkişafı məsələlərinə dair respublika müşavirəsində
bildirib.
Prezident vətəndaşlar tərəfindən pambıqçılığa çox
böyük maraq yarandığını, bunun çox önəmli amil olduğunu qeyd edib: "Dövlət öz dəstəyini
göstərir və göstərəcək. Biz pambıqçılığın inkişafı üçün yüz milyonlarla dollar
xərcləmişik və xərcləyəcəyik. Ancaq vətəndaşlar tərəfindən bu sahəyə maraq göstərilməsəydi,
bizim işlərimiz yarımçıq qala bilərdi. Ona görə, burada həm dövlət dəstəyi,
bütün dövlət qurumlarının, özəl qurumların birgə fəaliyyəti və ictimaiyyət tərəfindən
göstərilən dəstək tamamilə yeni bir vəziyyətə gətirib çıxarıb. Əminəm ki, bu il
göstəricilər daha yaxşı olacaq”.
Bəs pambıqçılığın inkişafı ölkəmiz üçün iqtisadi
baxımdan nə dərəcədə səmərəlidir? Ölkəmizdə bu
il ötən ilkindən 3 dəfə çox, yəni 100 min ton pambıq istehsalı planlaşdırılır. Pambığın
xam məhsul kimi də dəyəri olsa da, onun emalının qazandırdığı gəlir daha da çox
olur. Sovet vaxtı Azərbaycan yalnız xam məhsulun dəyərini qazanırdısa, indi ölkəmizdə
pambığı emal etmək üçün də kifayət qədər imkanlar var. Bu imkanlardan istifadə
edib pambığı qızıla necə çevirə bilərik?
"Pambığa
dünya bazarında böyük tələbat var”
Mövzu ilə bağlı fikirlərini mediaya açıqlayan Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və
sahibkarlıq komitəsinin üzvü, deputat Vahid Əhmədov bildirib ki, həyata
keçirilən zəruri tədbirlər sayəsində insanlar özləri də pambıqçılığa maraq göstərirlər:
"Bu məhsulun istehsalına mane olan əsas problem satışını təşkil etmək idi.
Bunun üçün isə "Ərzaq məhsullarının tədarükü və təchizatı” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti
yaradıldı. Pambıqçılıq həm qeyri-neft sektoruna öz töhfəsini verəcək, həm də
ixrac yönümlü məhsulların miqdarını artıracaq. Xam və ya emal olunmuş şəkildə
bazara çıxarılmasından asılı olmayaraq, pambıq ölkəmiz üçün gəlir gətirəcək.
Pambıq həmişə dünya bazarında qiymətli olub. Amma bir də var pambığı xammal
kimi deyil, məhsul şəklində təqdim etmək. Bizdə bu iş də görüləcək. Əgər müəssisələr
normal fəaliyyət göstərsə, istehsal olunan pambıq emal olunub, bazara məhsul şəklində
çıxarılacaq. İstehsal olunmasa belə, xam şəkildə də pambığa dünya bazarında
böyük tələbat var”.
"İdxaldan
asılılığa son qoya bilərik”
Kənd təsərrüfatı
məsələləri üzrə mütəxəssis Vahid Məhərrəmov da ölkəmizdə kənd təsərrüfatının, o cümlədən
pambıqçılığın inkişafı üçün böyük potensial olduğunu vurğulayıb. Bildirib ki,
bu sahə mürəkkəb olduğundan bütün istiqamətlərdə inkişafın təmin edilməsi üçün
kompleks yanaşmaya ehtiyac var: "Məsələn, strateji məhsul olan pambığın "ağ
qızıl” statusunu özünə qaytarmaq üçün ilk növbədə ciddi dövlət proqramı
hazırlanmalıdır. Bundan sonra pambıqçılığın inkişafına nail olmaq üçün kompleks
yanaşma tələb olunur. Toxum, suvarma, gübrə istifadəsi üzrə müasir sistemin tətbiqi,
yeni texnikaların cəlb edilməsi, bu sahə ilə məşğul olanların maarifləndirilməsi,
ucuz və aşağı faizlə kreditlərin ayrılması və sair. Eyni zamanda emal müəssisələrinin
sayı artırılmalı, həm də bura çoxlu sahibkar cəlb olunmalıdır ki, rəqabət və şəffaflıq
olsun. Bununla yanaşı, bu işdə nailiyyətə çatmaq üçün beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi,
bunun üçünsə beynəlxalq mütəxəssislərin cəlb olunması da zəruridir. Çünki indi
pambıq əkən fermerlər aqrotexniki qaydalara tam əməl edə bilmədiyindən, həm az,
həm də aşağı keyfiyyətli məhsul əldə edirlər. Bu da məhsulun qiymətinə təsir
edir. Əgər bu istiqamətdə problemlərə kompleks yanaşılarsa, biz həm
pambıqçılığı inkişaf etdirə, həm də ölkənin digər kənd təsərrüfatı məhsulları
ilə bağlı idxaldan asılılığına son qoya bilərik”.
"Pambıqçılığın
bərpası məşğulluğun artması deməkdir”
Məsələyə münasibət bildirən iqtisadçı ekspert Pərviz Heydərov deyir ki, neftin bizə vurduğu ən
böyük zərər qeyri-neft sektorunun geridə qalması olub: "Ölkəmizin son illər ərzində
sürətlə inkişaf etməsinə əsas səbəb neft olub. Regionlarımız da daxil olmaqla,
bütövlükdə ölkədə indiyədək müxtəlif infrastrukturların yaradılması, böyük həcmdə
maliyyə ehtiyatlarının əldə olunması, həmçinin əhalinin sosial-iqtisadi vəziyyətinin
əhəmiyyətli şəkildə dəyişməsi məhz neft gəlirləri hesabına baş tutub. Bununla
belə, neftin zərəri də az olmayıb. Belə ki, qeyri-neft sektoru geridə qalıb,
onun xüsusən də kənd təsərrüfatı bölməsi və bu bölməyə aid bir sıra mühüm sahələr
tənəzzülə uğrayıb. Bunlardan ən birincisi isə pambıqçılıqdır. Bundan sonra prioritet sahələr sənaye
ilə kənd təsərrüfatı sayılır. Kənd təsərrüfatında keçmiş ənənələr bərpa edilməlidir
ki, bura pambıqçılıq, tütünçülük və baramaçılıq daxildir. Adlarını çəkdiyim kənd
təsərrüfatı məhsulları üzrə bazar axtarmağa heç bir ehtiyac yoxdur. Hamısı
ixracyönümlü məhsullardır. Valyuta gəlirlərimizin azaldığı halda bunun nə demək
olduğu yaxşı bəllidir”.
Ekspert hesab edir ki, pambıqçılığın bərpası həm də
məşğulluğun artması deməkdir: "Bəziləri bildirirlər ki, pambıqçılıq yaxşı gəlir
mənbəyi deyil və kəndlidə bu sahəyə maddi maraq yaratmaq guya çətin məsələdir.
Bu, tamamilə əsassız və yanlış fikirdir. Əvvəla, Azərbaycanda əmək qabiliyyətli
əhalinin 40 faizə yaxın hissəsi aqrar sektora məxsus ərazilərdə məskunlaşıb.
Keçən il isə 24 rayonda pambıq əkilmişdi - ümumən 52 min hektarda. Bu il bunu
128 min hektara çatdırmaq istənildiyi deyilirdi. Hər hektarda orta hesabla
minimum 1 nəfər çalışarsa, pambıqçılığın bərpası istər-istəməz məşğulluğun
artması demək olacaq. Digər tərəfdən
isə, sözügedən sahədə tədarükçü şirkətlər ilə emal müəssisələrinin dünya
bazarlarındakı qiymətlərlə bağlı daha çox gəlir götürəcəklərini nəzərə alsaq,
onlar tərəfindən fermer və kəndlilərin pulu əgər vaxtında və istənilən səviyyədə
verilərsə, görəsən, nədən maddi maraq yaranmasın ki? Bunun üçün isə gəlirlərin
bölüşdürülməsində istehsalçı, emalçı və dövlət əlaqələri - münasibətləri düzgün
təşkil olunmalıdır. Lakin bütün
bunlardan ötrü şübhəsiz, kompleks stimullaşdırıcı tədbirlər həyata keçirmək
lazımdır. İlk addım isə məhz qiymət siyasəti ilə bağlı olmalıdır. Hesab edirəm
ki, qiymət əsas şərtdir. Bu və ya digər güzəştlərin və subsidiyalaşdırmaların tətbiqi
ilə istənilən nəticəyə nail olmaq çətindir. Hazırda sevindirici hal ondan ibarətdir
ki, dövlət bu sahəni diqqətə götürüb. Dövlət başçısı hələ keçən il qeyd etdi
ki, pambıqçılığın inkişafını bundan sonra ancaq biznes qurumlarının öhdəsinə
buraxmaq olmaz. Ona görə də çox ciddi dövlət siyasəti yürüdülməli və dövlət bu
sahənin bərpasında və inkişafında həlledici rol oynamalıdır. Çünki "qara
qızıl”dan gəlirlər azaldıqca, pambıqçılıq kimi sahələrə diqqət və qayğı istər-istəməz
qaçılmaz xarakter alır. Lakin bu qayğı bilavasitə dünya bazarları ilə əlaqəli və
xüsusən də, qiymət sarıdan qarşılıqlı münasibətlər əsasında həyata keçməlidir”.
Aygün ƏZİZ