Bakı 19°C
OPEC ölkələri Trampın çağırışına necə cavab verəcək?
Bu günlərdə ABŞ prezidenti Donald Tramp Neft İxrac
Edən Ölkələr Birliyinə (OPEC) çağırış edərək neft istehsalının həcminin
artırılmasını istəyib. Bu barədə özünün Tvitter hesabında yazan Tramp bildirib
ki, OPEC-in istehsalı artırması çox vacibdir. Dünya bazarları qeyri-sabitdir,
neftin qiyməti isə çox yüksəkdir.
Bəs görəsən OPEC ölkələrinin ABŞ prezidentinin
çağırışına reaksiyası necə olacaq?
İqtisadçı-ekspert
Rəşad Həsənov bildirir ki, Trampın çağırışı kifayət qədər
müzakirələrə açıq bir məsələdir: "Çünki bu, ABŞ prezidentinin ilk çağırışı
deyil və demək olar ki, təkrar olunan hala çevrilib. Müşahidələr onu göstərir
ki, belə çağırışlar zamanı dünya bazarında neftin qiyməti neqativ istiqamətdə
dinamika nümayiş etdirir və qiymətlərdə müəyyən azalmalar olur. Bunun əsas
səbəbi isə hələlik bir sıra bazar iştirakçılarının ABŞ-ın neft bazarına təsir
imkanlarının güclü olmasını hesab etməsidir. Xüsusilə də Səudiyyə Ərəbistanı və
ABŞ münasibətlərini diqqətdən keçirsək, Səudiyyə Ərəbistanının qeyd edilən
çağırışlara adekvat reaksiya vermə ehtimalının yüksək olduğunu deyə bilərik.
Çünki sözügedən ölkədə mövcud olan müəyyən ictimai-siyasi çatışmazlıqlar ABŞ
üçün müəyyən imkanlar formalaşdırır ki, Səudiyyə Ərəbistanına beynəlxalq
təzyiqi təmin edə bilsin. Bu kontekstdən yanaşsaq, ABŞ-ın mövcud imkanlardan
istifadə edərək bir neçə OPEC ölkəsinə qarşı hasilatın artırılması istiqamətində
qərarlar qəbul etmə məcburiyyəti formalaşdıra bilər. Belə olan təqdirdə, dünya
bazarlarında neftin qiymətinin ciddi səviyyədə azalması müşahidə olunacaq.
Digər tərəfdən, neft hasil edən OPEC+ ölkələrinin hasilatın tənzimlənməsi ilə
bağlı müvafiq sazişinin may ayındakı toplantıda sentyabr ayına qədər
artırılacağı ehtimal edilir. Əslində müzakirə olunan müddət 2019-cu ilin sonuna
qədər olan bir müddətdir. Rusiyadan gələn açıqlamalar onu göstərir ki, Rusiya
hökuməti indiki halda sazişin müddətinin sentyabra qədər uzadılmasının
tərəfdarıdır. Rusiya dünyada ən böyük neft hasilatçılarından biridir. Belə bir
şəraitdə müəyyən parçalanmaların olması mümkündür. Təbii olaraq bazarlar və
investorlar bu məsələni diqqətdə saxlayır və qiymətləndirir. İndiki halda
qiymət dalğalanmaları gözləniləndir. Çünki burada müxtəlif faktorlar prosesə
təsir göstərir. Trampın çağırışları təkrarlanandır və yeni deyil. Buna görə də
investorların bir qismi düşünür ki, daha əvvəl olduğu kimi, hasilatçı ölkələr
bu məsələyə ciddi cavab verməyəcək. Amma digər qisim bazar iştirakçılarının
qənaəti ondan ibarətdir ki, əgər Tramp çağırışlarla bağlı real fəaliyyətə
keçərsə, bu zaman OPEC-ə daxil olan müəyyən ölkələr məcburən hasilatı artıra
bilər. Bu isə son nəticədə bazarda qiymətin azalmasına gətirib çıxaracaq. Ona
görə də hazırda neftin qiyməti bu iki qrupun davranışları əsasında dəyişə
bilər. Ümumilikdə götürsək, bu çağırışın reallaşacağı ehtimalı 50 faizdən çox
deyil. Çünki indiki şərtlər daxilində bu, nisbətən az ehtimallardandır. OPEC-in
Trampın çağırışına uyğun olaraq hasilatı artırmağa başlaması ehtimalı yüksək
deyil. Hesab edirəm ki, böyük ehtimalla qısa müddətli dövr ərzində OPEC
bazarlarda qiymətləri hədəf səviyyəsində saxlayacaq və Trampın çağırışlarına
cavab verməyəcək”.
Enerji məsələləri
üzrə ekspert Zəfər Vəliyev deyir ki, bu, ABŞ prezidenti Trampın OPEC-lə
bağlı yazdığı 13-cü tvitidir: "Onun tvitter hesabında paylaşdığı fikirlər neftin
qiymətinə müəyyən dərəcədə təsir edir. Amma qısa müddətdən sonra qiymətlər
yenidən öz məcrasına qayıdır. Ümumiyyətlə, ABŞ prezidentinin OPEC-ə təsir etmə
imkanı indiki dövrdə bir qədər məhduddur. Çünki qlobal neft bazarında neftin
qiymətinin sabitləşməsi ilə bağlı OPEC rəhbərliyi ABŞ-ın aparıcı enerji
agentliyinə dəfələrlə çağırışlar edib. OPEC rəhbərliyi tarazlığın bərqərar
olması ilə bağlı məsuliyyəti bölməyi təklif edib. Lakin ABŞ, Kanada kimi
ölkələr OPEC-in Vyana sazişinə qoşulmaqdan birmənalı şəkildə imtina etdi. Ötən
il ABŞ noyabr ayında daha geniş fikirli sanksiya paketini qəbul edəcəyini əvvəldən
elan etdi. İkinci sanksiya paketi qəbul olunanadək Tramp davamlı olaraq OPEC
üzvlərini hasilatı artırmağa çağırdı. Sonda məlum oldu ki, ABŞ OPEC və Vyana
sazişi üzvlərini aldadaraq 8 dövlətə məhdudiyyət qoymadı. Nəticədə neftin qiyməti
kəskin şəkildə aşağı düşməyə başladı. Çünki bazarlarda sərbəst neft həcmlərinin
ümumi miqdarı 2 milyon barreli keçmişdi. OPEC-in noyabr toplantısına qədər OPEC
üzvlərinin sutkalıq neft hasilatı 33 milyon barreldən artıq idi. Ona görə də bu
məsələlərlə bağlı ABŞ-la digər tərəfin hər hansı bir danışığı mümkün deyil. Çünki
ABŞ-la Vyana sazişinin iştirakçılarının strategiyası daban-dabana ziddir. Ona
görə də hesab edirəm ki, bu çağırışa məhəl qoyulmayacaq. Amma neftin qiymətində
hansısa enmələr baş verə bilər. Çünki OPEC daxilində hələ də müəyyən fikir
ayrılıqları mövcuddur. Qarşıdakı aylarda OPEC-in əsas məqsədi neftin qiymətini
60-65 dollar dəhlizində saxlamaqdır. Amma istənilən halda qiymətlərin necə
dəyişəcəyini indidən bilmək olmaz”.
Şəbnəm Mehdizadə
