“Ona görə ki, mən Azərbaycanı sevirəm” - Fotolar
TÜRKSOY-un (Türkdilli Ölkələrin Beynəlxalq Mədəniyyət Təşkilatı)
təşəbbüsü ilə türkdilli dövlət, yaxud regionların şəhərlərindən hər il biri
Türk dünyasının mədəniyyət mərkəzi seçilir. Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı
seçilmiş şəhərlərdə il ərzində müxtəlif mədəni tədbirləri keçirilir. 8 ildir
ki, davam edən ənənə bu il Qırğızıstan Respublikasının Oş şəhərinin mədəniyyət
paytaxtı seçilməsi ilə sonuclandı. Belə ki, mədəniyyət paytaxtı estafeti Türkiyənin
Kastamonu şəhərindən Oş şəhərinə keçdi. TÜRKSOY
mədəniyyət nazirləri Daimi Şurasının 37-ci toplantısının da 2019-cu ildə
Oş şəhərində keçirilməsi qərara alındı.Qeyd edək ki, TÜRKSOY-un üzv-şəhərlərindən hər il
birinin illik olaraq Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı elan edilməsi barədə
qərar 2010-cu ildə türkdilli ölkə başçılarının X sammitində qəbul olunub.Türk dünyasının birinci mədəniyyət paytaxtı 2012-ci
ildə TÜRKSOY Şurası tərəfindənQazaxıstanın paytaxtı Astana seçilib. Daha sonra
Əskişəhər, Kazan, Mari, Şəki və Türkistan şəhərləri də növbə ilə mədəniyyət
paytaxtları seçilib.TÜRKSOY-un baş katibi Düsen Kaseinov "Kaspi”yə
eksklüziv müsahibəsində rəhbərlik
etdiyi təşkilatın hazırkı və gələcək
fəaliyyətindən söhbət açdı.
- Düsen bəy, 25 illik yubileyini
qeyd edən TÜRKSOY hansı nailiyyətləri qazanıb? Öz coğrafiyasını genişləndirməyə
nə qədər nail olub?
- Siz TÜRKSOY-un coğrafiyasını keçirilən konsert tədbirindən yaxşı izlədiniz.
Təkcə rəqslərdən Avropa-Asiya ölkələrinin ərazisində nə qədər türkdilli xalqların
yaşadığını görmək olar. Həmçinin türkdilli ölkələrdə təkcə türk xalqları yaşamır.
Bu tarixi ərazilərdə onlarla xalqlar yaşayır. Ona görə biz ayırmırıq. Məsələn, əgər
Dağıstandan kollektiv dəvət ediriksə, bilirik ki, orada qumuqlar, noqaylar və ya başqa xalqlar da yaşayır. Bu
baxımdan, kollektivin üzvləri arasında başqa xalqların nümayəndələri də gəlir. Həmçinin,
Azərbaycanda da eyni vəziyyətdir. Siz yəqin ki, ifa olunan rəqslərdə xalqların
başqa millətlərin mədəniyyətinə nə qədər inteqrasiya etdiklərinin şahidi
oldunuz. Onlar uzun illərdir ki, bizim layihədə iştirak edərək bir-birlərinin rəqslərini
ifa edirlər. Türkmən, özbək, başqırd, qırğızlar bir-birilərinin rəqslərini oynayırlar
və nəticədə mədəniyyətlər bir-birinə qarışır. Coğrafiya baxımından götürsək, biz
bu il 25 illik yubileyimizi Argentinadan, Azərbaycandan başlayaraq Yaponiyaya qədər
qeyd etdik. Bu, A-dan Ya-ya qədər deməkdir. Həmçinin Avropa ölkələrində - Fransa,
Avstriya, Slovakiyada, təbii ki, Türkiyənin bütün şəhərlərində, o cümlədən türkdilli
ölkələrdə birlikdə olmağımızın tarixini qeyd etdik. Hətta bədii hissəni 5-6 ölkədən
kamera orkestri, Monqolustan da daxil olmaqla türk xalqlarının xalq çalğı alətləri
ansamblı, tələbə və gənclərdən ibarət xor kollektivləri əhatə etdi. Bizim coğrafiyamız
belədir.
- Türk dünyasının mədəniyyət
paytaxtı 2019-cu il üçün Qırğızıstanın Oş şəhəri elan olundu. Mədəniyyət paytaxtlarının
seçimi üçün əsas şərtlər nədən ibarətdir?
- Gəlin bu siyahıya bir qədər əvvəldən nəzər salaq. 2012-ci ildə Astana,
2013-cü ildə Əskişəhər, 2014-cü ildə Kazan, 2015-ci ildə Marı, 2016-cı ildə Şəki,
2017-ci ildə Türkistan, 2018-ci ildə Kastomonu şəhərləri mədəniyyət paytaxtları
seçilib. Artıq 8-ci paytaxt şəhəri olaraq Oş seçildi. Yenə də coğrafiyaya nəzər
salın. Coğrafiya saat əqrəbi kimi ora-bura – Qərbdən Şərqə, Şərqdən Qərbə fırlanır.
Əlbəttə, ildən-ilə bizim təcrübəmiz daha da artır. Daha çox incəsənət nümayəndələri
bu tədbirlərdə iştirak etmək istəyirlər. Əgər birinci il bizim üçün hansısa kollektivləri
toplamaq, seçim etmək çətin idisə, indi artıq təcrübə toplamışıq. Baxın, türk orkestri
qaqauz və türkmən musiqisi ifa edir. Kollektivlərin solistləri həmin dillərdə oxuyurlar.
Bu, xalqların bir-birinə mədəni inteqrasiyasıdır. Bütün bunlar çox mükəmməl
hazırlıq tələb edir.
- Hər hansı bir şəhəri mədəniyyət
paytaxtı seçmək TÜRKSOY- öz seçimi ilə müəyyənləşir?
- Biz paytaxtı seçmək istədiyimiz ölkəyə təklif edirik. İlk növbədə
seçdiyimiz şəhər tarixi olmaqla bərabər mədəniyyəti zəngin olmalıdır. Məsələn, necə
ki, Kastamonu şəhəri mədəni və tarixi şəhərdir. Bu il paytaxt seçdiyimiz Oş
şəhərinin 3018 yaşı var. Biz 2000-ci ildə bu şəhərin 3000 illiyini bayram etdik.
Mərkəzi Asiyanın tarixi şəhərlərindəndir. Bu qədim şəhərdir və Mərkəzi Asiyanı Avropaya
qədər birləşdirir. 15-ci əsrə qədər, Çin və Hindistan üçün qədim ticarət
marşrutunda əhəmiyyətli yol olub.
- Yeri gəlmişkən, Özbəkistanın da TÜRKSOY-da təmsil olunacağı
ilə bağlı fikirləriniz səslənib. Hazırda bu əməkdaşlıqla bağlı hansı addımlar
atılır?
- Bu yaxınlarda nümayəndə heyətimiz danışıqlar üçün Daşkəndə yola düşəcək.
Özbəkistanın mədəniyyət naziri Baxtıyor Sayfullayevlə görüşmüz nəzərdə tutulur.
Daha sonra Xivə şəhərinə səfər planlaşdırırıq. Çünki Xivəni 2020-ci ildə türk dünyasının
mədəniyyət paytaxtı seçməyi düşünürük. O şəhərin meri ilə görüşüb bu barədə
danışılar aparacağıq. Həmçinin şəhərin görməli yerləri, tarixi məkanları ilə tanış
olmağı nəzərdə tuturuq. Hesab edirik ki, Xivə Mərkəzi Asiyanın ən qədim şəhərlərindən
olduğundan türk dünyası üçün böyük diqqət çəkə bilər. Əlaqələrə gəlincə, Özbəkistan
əvvəllər TÜRKSOY-la əməkdaşlığa başladı, təəssüf ki, sonradan kənarlaşdı. İndi biz
Özbəkistanla mədəni sahədə yeni sıx münasibətlər astanasındayıq.
- "Kastomonu- Türk
dünyasının mədəniyyət paytaxtı İli” necə yadda qaldı?
- Onu kastamonululardan
soruşmaq lazımdır. Katamonu Türkiyədə o qədər də məşhur olmayan şəhərdir. Minnətdar
olmalıyıq ki, biz bu şəhəri paytaxt elan etdik və onu bütün türk dünyası tanıdı.
"Kastamonu-2018”-ə həsr olunan filmdə bu il ərzində şəhərdə nə qədər tədbirlər keçirildiyi
yer alıb. Bu il ərzində şəhərə görkəmli şəxsiyyətlər, incəsənət nümayəndələri gəldi,
kitab təqdimatları, konsertlər, görüşlər, ədəbi tədbirlər, konfranslar, festivallar,
yarışlar və s. keçirildi. Azərbaycan və Türkiyənin
təkliflərinə əsasən, dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri İmadəddin Nəsiminin
anadan olmasının 650 illik və Aşıq Veysəlin anadan olmasının 125 illik
yubileyləri münasibətilə 2019-cu il TÜRKSOY çərçivəsində İmadəddin Nəsimi və
Aşıq Veysəl İli elan olundu. Biz bu şəxsiyyətlərin yubileyini Oş şəhərində,
başqa türkdilli ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda da keçirəcəyik. Bu görkəmli
şəxsiyyətlərin yubileylərinin qeyd olunmasına görə biz TÜRKSOY-la tərəfdaşlıq edən
ölkələrə də minnətdarıq! Çünki bu tədbirləri keçirmək üçün müxtəlif ölkələrlə danışıqlar
aparırıq. Məsələn, Çingiz Aytmatov İlini TÜRKSOY həmçinin Yaponiyada da keçirdi.
- Oş şəhərinin mədəniyyət paytaxtı
elan olunmasının açılış mərasimi nə zaman keçiriləcək?
- Bilirsiniz ki, yeni il türk xalqları üçün yanvarın 1-dən yox, martın
21-dən başlayır. Ona görə ənənəyə uyğun olaraq ilin başlanğıcı kimi paytaxtın açılışını
21 martda elan edəcəyik. Biz Novruz bayramını qeyd edib, paytaxtın açılışını elan
edəcəyik.
- TÜRKSOY-un Azərbaycanla tərəfdaşlığı
sizi tam qane edirmi?
- Bizim təşkilatda hər şey qanunauyğun olmalıdır. Bizə 6 müstəqil ölkə
üzvdür. Azərbaycan hər il hansısa görkəmli şəxsiyyətinin ilinin keçirilməsi
təklifini irəli sürür və biz təsdiq edirik. Baxın, Molla Pənah Vaqif, Mirzə Fətəli
Axundov, görkəmli bəstəkar Qara Qarayev İlini elan etdik. Artıq 3-cü ildir ki,
dalbadal Azərbaycanla bağlı görkəmli şəxsiyyətlərin İlini elan edirik. Məndən tez-tez
"nə üçün sizin Azərbaycanla belə sıx əlaqələriniz var?” deyə soruşurlar. Ona görə
ki, bu ölkənin çox görkəmli şəxsiyyətləri var. Ona görə ki, Azərbaycan TÜRKSOY-un
ən fəal üzvlərindən biridir. Ona görə ki, orada mənim çoxlu dostlarım var. Ona görə
ki, mən Azərbaycanı sevirəm. Bu baxımdan «Azərbaycanda sizi sox sevirlər» sözlərini
eşitmək də xoşdur. Bu qarşılıqlı məhəbbət istənilən uğurun dialoqudur. Elə bilirəm
ki, sizin sualınıza cavab verdim.
Təranə Məhərrəmova
Kastamonu-Bakı