O tayla bu tayı birləşdirən “könül körpüsü”nun “Ayrılığı”
"Ayrılıq” mahnısının sözlərinin müəllifi dünyadan
köçdü...” Mediada, sosial şəbəkələrdə mahnının
mətninin müəllifini tanımayanlar, adını bircə dəfə eşidənlər belə, bu paylaşıma
qoşuldular. Bu kədəri bölüşmək üçün onlara "Ayrılıq” mahnısı bəs edirdi. Bir
millətin parçalanmasına üsyan edən mahnı, insanları bir araya gətirdi. Hamının
bölüşdüyü xəbərə Dünya Azərbaycanlıları
Konqresinin həmsədri Sabir Rüstəmxanlı ilk reaksiya verənlərdən oldu: "Ayrılıq”
müəllifi dünyadan köçdü” - deyə Xalq şairi öz təəssüfünü paylaşdı: "Dünyaya
səpələnmiş azərbaycanlıların Vətən həsrətini, bölünmüş millətimizin milli
birlik arzusunu yüksək sənət dili ilə ifadə edən məşhur "Ayriliq” mahnısının
mətninin müəllifi, əslən Ərdəbilin Korabas kəndindən olan şair Fərhad İbrahimi dünən
Tehranda vəfat etmışdir. "Ayrılıq” şerinə musiqini Güney Azərbaycanın məşhur
tarzəni və bəstəkarı Əli Səlimi yazmışdır. Mahnını ən gözəl ifa edən və dünyaya
yayan Yaqub Zurufçudur. "Ayrılıq” milyonlarla soydaşımızı birləşdirən bir "könül
körpüsü”dür və öz müəlliflərini həmişə diri saxlayacaqdır.
Dünya Azərbaycanlıları Konqresi adından Fərhad
İbrahiminin yaxınlarına başsağlığı verir, ona Allahdan rəhmət diləyirəm!”.
Azərbaycanın
istiqlalını tapmaqda
"Ayrılıq” mahnısı şair Rəcəb
İbrahimi Korabazlının bəstəkar və
tarzən Əli Səlimi ilə işbirliyindən yaranıb. "Fərhad” təxəllüsü ilə yazan şair Rəcəb İbrahimi ilə bəstəkarın
tandemi ürəklərə toxunan, insanları birliyə çağıran və həmişə sevilən bir
mahnının yaranmasına səbəb olub.
Fərhad İbrahimi "Ayrılıq” mahnısının Azərbaycanda
səslənməsini həyatında böyük hadisə adlandırıb:
Məni ağladandan gülüş istərəm,
Uzaq düşənimlə görüş istərəm,
Hasarı yıxmağa yürüş istərəm,
Ayrılıq, ayrılıq, aman ayrılıq
Hər bir dərddən olar yaman ayrılıq...
Şeirimin bu misralarının Azərbaycanın mənliyini
həyata keçirməkdə, istiqlalını tapmaqda böyük təsiri olub. Bu mahnı ayrılıqlara
son qoymaqda böyük rol oynayıb. Azərbaycan xalqı və bütün türkdilli xalqlara
təsir edib”.
Sonradan Fərhad İbrahimi ilə bəstəkar Əli Səliminin işbirliyi
"Ağlama”, "Açıl səhər” mahnılarının da yaranmasına səbəb olub.
Bir
mahnının tarixi
"Ayrılıq” mahnısının bəstəkarı əslən Bakıdan
olan Əli Səlimidir. Onun valideynləri Ərdəbil
şəhərindən Bakıya köçmüşdülər.30-cu illərdə - siyasi repressiyalar
vaxtında Əli Səliminin ailəsi İrana qayıdır. Ailə əvvəlcəMazandarana,
sonraƏrdəbilə, oradan daTehranaköçür. Əli şəhərdəki tanınmış
sənət adamları ilə əlaqələr qurur və istedadlı tarzən kimi tanınır və sevilir. Əli
Səlimi müsahibəsində "Ayrılıq mahnısının necə yaranması ilə bağlı belə
deyib:"Mən uzun zaman idi bir
çox azərbaycanlının həyatına ağrı və kədər gətirən ayrılıq mövzusunda bir mahnı
bəstələmək üçün uyğun sözlər axtarırdım. Çoxlarımız üçün bu, ailə üzvləri,
sevdiklərimiz, qohumlar və Arazın o tayındakı doğma kəndlər və şəhərlərimizdən
ayrı olmaq demək idi. O dövrdə nə sovet, nə də Şah rejimi bizlərə o
taydakılarla görüşmək üçün icazə vermirdilər. Bir gün Fərhad adında gənc bir
şair mənə bir şeir gətirdi. Öncə çox maraqlanmasam da, şeiri oxuduqdan sonra "budur
mənim axtardığım” dedim”.
"Ayrılıq” mahnısını ilk dəfə bəstəkarın həyat yoldaşı Fatma Qənnadi oxuyur. Lakin mahnıda siyasi motivlər olduğundan
vəsenzuranəzarətindən keçmədiyindən onun efirdə səsləndirilməsinə
icazə verilmir. Dostlarının təkidi və xahişi ilə Əli Səlimi Fərhad İbrahimiyə
həmin musiqi üçün yeni mətn yazdırır. Yeni
mətndə xalqın parçalanmasından deyil, sevgililərin ayrılığından söz açılır.
Lakin musiqi əvvəlki ahəngdə qaldığından özünün yanıqlı, naləli və kövrəkliyini
saxlayır. Beləliklə, yeni mətnli "Ayrılıq” mahnısı 1958-ci ildə ilk dəfə Tehran
radiosu ilə səsləndirilir. Ancaq o zaman bu mahnının sərhədləri
aşacağını, milyonlarla könüllərdə yuva quracağını, dillər əzbəri olacağını nə
bəstəkarı, nə də sözlərini yazan şairi bilirdi. Mahnının dillər əzbərinə
çevrilməsində onu ifa edən müğənnilərin böyük əməyi oldu. "Ayrılıq” mahnısı
öncə görkəmli müğənni Rəşid Behbudovun ifası ilə sərhədləri adladı. Bu mahnının
Rəşid Behbudovun ifasında səslənməsinin
də maraqlı tarixi var.
Müğənninin İranda böyük müvəffəqiyyətlə
keçən konsertlərinin birindən sonra bəstəkar Əli Səlimi çox sevdiyi Rəşid
Behbudovu evinə dəvət edir. Dəvəti qəbul edən Rəşid Behbudov bəstəkarın qonağı
olur. Maraqlı söhbətlər zamanı Əli Səlimi yenicə bəstələdiyi "Sizə salam
gətirmişəm” mahnısını müğənniyə göstərir. Rəşid mahnını çox bəyənir və tezliklə
ifa edəcəyinə söz verir. Bəstəkarın həyat yoldaşı Əli Səlimiyə işarə edərək onu
yan otağa çağırır. Bir qədər sonra həmin otaqdan xanımın həzin səslə, tarın
müşayiəti ilə oxuduğu başqa bir mahnının səsi gəlir. Rəşid elə ilk notlardan bu
mahnıya heyran kəsilir və onlara qoşulub zümzümə etməyə başlayır. Mahnı
bitdikdən sonra müğənni mahnı ilə maraqlanır.
Əli Səlimi həmin görüşü belə xatırlayırdı: "Rəcəb
İbrahimi"Ayrılıq” adlı gözəl bir şeir yazmışdı. Mən də həmin şerə mahnı bəstələdim. Rəşid mahnını
eşitdikdə bəs nəyə görə "Ayrılıq" mahnısını mənə təklif etmirsən?” deyə
soruşdu. "Qorxuram "Ayrılığ”ı oxumağa icazə verməsinlər. Sənə də başağrısı
olmasın. "Sizə salam gətirmişəm”i oxusan mənə dünyanı vermiş olarsan” dedim”.
Rəşid bəstəkarın da, onun xanımının da kövrəldiyini
görüb əminliklə: "Tezliklə hər iki mahnını mənim ifamda eşidəcəksiniz” deyir. Bakıya
dönəndən sonra görkəmli sənətkar həqiqətən də hər iki mahnını - "Sizə salam
gətirmişəm” və "Ayrılıq” mahnılarını ifa edərək lentə yazdırır.
R.Behbudovun ifasından sonra "Ayrılığ”ın şöhrəti
İran, Cənubi və Şimali Azərbaycan sərhədlərini aşmağa başlayır və ümumtürk
dünyasının ən məşhur mahnılarından biri kimi sevilir.
Birlik rəmzi
Ötən əsrin 80-ci illərində mahnı
Yaqub Zurufçunun ifasında yenidən eşidilir. "Buna görə Yaqub Zurufçuya
minnətdaram. Allaha şükür etmişəm ki, mənim arzularımı o şeirdə həyata keçirib!”-
deyə Fərhad İbrahimi bildirirdi. Bu mahnı təkcə Yaqub Zurufçunu çoxdan
həsrətində olduğu Azərbaycana qovuşdurmadı, həmçinin az qala bir xalqın birlik himninə çevrildi.
1989-cu ildə məşhur
müğənni Gülağa Məmmədov Almaniyada olarkən orada əslənCənubi
Azərbaycandan olan vokalist və müğənni Yaqub Zurufçu ilə görüşür. Gülağa Məmmədov onun "Ayrılıq” mahnısına
çəkdiyi klipi görüb heyrətə gəlir. Azərbaycanın Cənubi və Şimali Azərbaycana
bölünməsinə həsr edilən klip Gülağa Məmmədovun səyi iləAzərbaycanda
yayımlanır.
Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatızamanında "Ayrılıq”
mahnısı milli-mənəvi dirçəlişə təkan verir. Gülağa Məmmədovun dəvəti ilə Yaqub
Zurufçu çoxdan həsrətində olduğu Azərbaycana gəlir. "Ayrılıq” mahnısına ikinci
ömür bəxş edən və siyasi məna verən Yaqub Zurufçu, onu Azərbaycanda tanıdan və
sevdirən mahnı haqqında belə danışır: "Bu əsər
mənim yaradıcılığımın ən üst pilləsində durmaqla yanaşı, həyatımın da yaxşıya
doğru dönüşünə səbəb olub. Odur ki, müəlliflərini - Fərhad İbrahimini və Əli
Səlimini özümə daha yaxın, daha doğma bilmişəm...Bu mahnı birlik rəmzi
idi. Azərbaycanın istiqlalında nə qədər ki, mənim rolum var, o qədər də Əli
Səlimi ilə Fərhadın rolu var. Üçümüz birlikdə o mahnını orada səsləndirmişik.
Xalq bu mahnını sevib. Xalq bu mahnı ilə birləşib və öz istiqlalını əldə edib. Həmin
illərdə "Azadlıq" meydanı xalqın bir araya yığışdığı məkan
idi.Üzeyir Hacıbəyovun "Koroğlu uvertürası”kimi "Ayrılıq"
mahnısı da o vaxtdan Azərbaycanın iki parçasını - Cənubu və Şimalı mənən
birləşdirmişdi”.
Müğənni, Fərhad İbrahiminin ölümündən
kədərlənərək "Facebook” səhifəsində "İtkimiz var” yazaraq kədərini paylaşıb.
Arxivindən paylaşdığı xatirələr isə ölməz mahnının müəllifi ilə insanların
yaxından tanış olması üçün bir fürsətdir. "Fərhad haqqında fikirləşəndə istər-istəməz
düşünürəm: insan yaşayır və dünyanı bir gün tərk edib gedir. Ancaq ona
yaşayışdan quru ad qalır. Fərhad İbrahimi təkcə "Ayrılıq”la dünyaya hakimlik
edir. Ö, öz sözünü bu mahnıda deyib. Ondan yadigar "Ayrılıq” şeiri qaldı.
Hamımız Fərhad kimi olaq. Bir xoş əməllə dünyanı, xalqları sevindirək”- deyə
insanları xoş əməllər etməyə səsləyir.
Fərhad İbrahiminin
"Hər bir dərddən olar yaman ayrılıq” deyə yazdığı mahnı sonradan da çox
müğənnilərin repertuarının bəzəyinə çevrildi.
Flora Kərimova, Cavid Təbrizikimi azərbaycanlı müğənnilərlə yanaşı,
əsasən fars mahnıları oxuyan Daryus İqbali, Ququş, Mənsur Mamağani, Türkiyənin
tanınmış müğənnilərindən Barış Manço, Selda Bağcan, Zəki Mürən, Emel Sayın,
Fatih Kısaparmak, Müslüm Gursəs və b.
"Ayrılıq” mahnısını ifa ediblər. Əslənİran Azərbaycanından olan
dünya şöhrətli ingilismusiqiçi və muğənni Sami Yusif "Ayrılıq” mahnısını
həm orijinal türkcə, həm dəingilis dilində "My Love Azerbaijan” (Mənim eşqim Azərbaycan) adı ilə ifa
edib.
"Ayrılıq” mahnısı bu gün də oxunur. O taylı-bu
taylı azərbaycanlılar, bütün türk dünyasının dilində səslənir. Fərhad İbrahimi 83 yaşında dünyadan köçsə də,
özündən sonra insanları birləşdirən bir körpü yadigar qoydu. Dünyaya səpələnən
50 milyondan çox azərbaycanlını, Güneylə Quzeyi birləşdirən körpü...
Allah rəhmət eləsin!
Təranə
Məhərrəmova