Nofəl Vəliyev: “Özümü rejissor kimi sınamaq istəyirəm...”
Bu günlərdə Dövlət Gənc
Tamaşaçılar Teatrı İran İslam Respublikasında keçirilən Fəcr festivalından dönüb.
"Bir səbət tənhalıq” tamaşası ilə ərdəbilli seyrçilərin ürəyini fəth edən Əməkdar
artist Güşvər Şərifova və Anar Seyfullayevin oyunundan, festivalda baş verənlərdən
hali olmaq üçün tamaşanın rejissoru Nofəl Vəliyevlə söhbətləşdik. Beləliklə, Azərbaycan
Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktyoru, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət
Universitetinin müəllimi, Əməkdar artist Nofəl Vəliyevlə müsahibəni diqqətinizə
təqdim edirik.
- Fəcr festivalından
yenicə qayıtmısınız. Zəhmət olmasa, dəvətiniz, orada baş verənlər barəsində məlumat
verərdiniz.
- Daha dəqiq desək, bu festival çərçivəsində keçirilən
"Ustam” bölümündən qayıtmışıq. Səfərimizin öz tarixçəsi var. Biz hələ Kamera
Teatrında işləyirdik. Bu pyesin müəllifi Məcid Vahidzadə ilə İran
festivallarından tanışlığımız var idi. Bir dəfə Bakıda "Boş məkanın dolğunluğu”
adlı festival keçirilirdi. Məcid də festivalla bağlı Bakıya gəlmişdi. Festival
vaxtı bir gün şam süfrəsi arxasında Məcid bu pyesi dedi və mən yazdım. 2013-cü
ildə Gənc Tamaşaçılar Teatrının kiçik səhnəsində rejissor kimi ilk işimi
hazırlamaq istərkən həmin pyesə müraciət etdim. Daha sonra Eksperimental
Tamaşalar Festivalında, Türkiyədə keçirilən festivalda və bir neçə başqa
festivallarda həmin tamaşa ilə çıxışlarımız oldu. Bu dəfə isə dəvətimiz də, ora
getməyimiz də tamamilə ərdəbilli dostların sayəsində baş tutdu. Məcid bir il
bundan öncə dünyasını dəyişdi. Dostları çox istəyirdilər ki, bu tamaşa Ərdəbildə
oynansın. Yəni, təklif onlar tərəfdən oldu. Məndən bəzi görüntülər, şəkillər
istədilər. Tamaşanı festivalın proqramına saldılar, bizə dəvət məktubu göndərildi
və bu festivalda iştirak etdik.
- Tamaşa necə
qarşılandı?
- Tərifləmək kimi olmasın, ancaq hələ elə bir hal
olmayıb ki, biz harasa gedək və tamaşamız yaxşı qarşılanmasın. Tamaşamız, həqiqətən,
çox yaxşı qarşılandı. İki gün oynadıq, ikisində də zal dolu idi. Tamaşaçıların
reaksiyaları da gözəl oldu. Bir tərəfdən gülürdülərsə, digər tərəfdən
ağlayırdılar. Musiqi tərtibatını, işıq həllini və səhnə tərtibatını da çox bəyəndilər.
İkinci tamaşamızdan sonra mənimlə yox (gülür), aktyorlarımız Güşvər xanım və
Anar Seyfullayevlə şəkil çəkdirirdilər, müsahibə alırdılar. Festivalın sonunda
diplomlarla təltif edildik. Mən də çox şad oldum ki, Azərbaycanı layiqincə təmsil
edə bildik.
- Yəqin ki, festivala
başqa ölkələrdən də tamaşalar qatılmışdı?
-Başqa ölkələr olmasa da, proqramda xeyli tamaşa
vardı. Proqramı İran teatrlarının tamaşaları təşkil edirdi. Bizə ancaq
Mazandarandan və Tehrandan gəlmiş kollektivlərin tamaşalarını izləmək nəsib
oldu. Tehrandan çox maraqlı quruluşa malik bir tamaşa gətirmişdilər. Mövzu belə
idi ki, 25 ildən sonra yaşadığı şəhərə qayıdan qadın orada uşaqlığını
xatırlayır. Bu hadisələri qadın danışarkən, bir tərəfdə ekran işləyirdi. İşıq
projektoru kimi monitorun qarşısında başqa texniki adamlar balaca kuklalarla
hadisələri canlandırırdılar və beləcə, işıq vasitəsilə onlar böyük, canlı
adamları xatırladırdı. Qadın müharibənin törətdiyi fəsadlardan danışırdı.
Danışırdı ki, axtardığı küçəni tapa bilmir, bəzi yerlər uçub, bəziləri dəyişilib.
Bir təsirli məqam da vardı, qadın uşaq vaxtı dəcəl olan bir oğlanı axtarır,
ancaq küçəyə həmin oğlanın adının verildiyini görəndə anlayır ki, o şəhid olub.
Kollektivin mövzuya yanaşmasını çox bəyəndim. Digər tamaşa isə Mazandarandan gələn
kollektivin tamaşası idi. Türkmən xalqının tarixi keçmişinə həsr olunmuş ağır
dramatik tamaşa saat yarıma qədər davam etdi.
-Festival ərzində
özünüz üçün nələri öyrəndiniz, nəyi kəşf etdiniz?
-Bilirsiniz, mən nəyi kəşf etdim? Birincisi, orada
teatr rəhbərləri məndən ustad dərsləri keçməyi xahiş etdilər. Mən də
Stanislavski sistemi haqqında və səhnədə doğruluq hissinə inam, etüd metodu
haqqında danışdım və məşğələlər apardım. Bir şeyi kəşf etdim və inandım ki, səhnədəki
real oyunu heç nə əvəz etmir. Əgər səhnədə həyatdakına yaxın oyun qura bilirsənsə,
Bakıda qurduğun tamaşa İranın Ərdəbil şəhərində də baxılacaq. Bir daha Güşvər
xanıma və Anar Seyfullayevə peşəkar ifaya görə dərin təşəkkürümü bildirirəm. Güşvər
xanım tamaşanın əvvəlində 30 dəqiqə tək oynayır, sonradan Anar oyuna qoşulur. Həmin
yarım saat içərisində biz bütün oyunu ünsiyyət üzərində qurmuşuq. Mono
tamaşalarda tamaşaçı zalı ilə danışmağı sevmirəm. Hesab edirəm ki, bu asan
yoldur. Mütləqdir ki, xəyali də olsa, obyektlər olsun. Bir daha əmin oldum ki,
realist məktəb ən çətini və ən ləzzətlisidir.
-Az öncə qeyd etdiniz
ki, orada ustad dərsləri keçdiniz. Sizcə, Stanislavski sistemi onlar üçün yeni
idi, yoxsa artıq tanış bir mövzu idi?
-Yeni olanlar da var idi, bunu bədahətən edib, amma
nə etdiklərini bilməyənlər də var idi. Fərqli auditoriya idi. Onlarla əməli təhlil
və etüd formasını işlədim, ən əsası, əməl anlayışını başa saldım. Düzdür,
bilmirlər deməyəcəm. Ancaq bizdə əməl deyilən bir şeyi insanlar düz anlamırlar.
Əməllə hərəkəti çox zaman qarışdırırlar. Əməl məhz daxili təlabatdır.
-Hazırda teatrda vəziyyət
necədir? Hansı yeniliklər var?
- Vəziyyətim belədir ki, özümü rejissor kimi böyük
səhnədə sınamaq istəyirəm. Rəhbərliklə danışıqlarımız gedir. Variantları
müzakirə edirik. Düzünə qalsa, böyük səhnədə rejissor kimi özümü çoxdan
sınamışam və təsdiq də etmişəm. İstərsə Universitetdə, istərsə Türkiyədə. İndi
bizim teatrın böyük səhnəsində iş görmək istəyirəm. Bunun üçün özümü hazır hiss
edirəm.
- Hansı əsərləri fikrinizdə
tutmusunuz?
-Var, bir neçə əsər fikirləşmişəm. Ancaq adlarını
bildirməyəcəyəm, sirr qalsın. Hansı variant olsa, onsuz da biləcəksiniz.
-Nofəl müəllim, bayaq
Türkiyədə işlədiyiniz dövrü xatırladınız. Orada vəziyyət necə idi. Bakıdakı tələbələrlə
nə fərqləri var?
-Yeri gəlmişkən, orada quruluş verdiyim tamaşa
beşinci mövsümdür ki, repertuardadır. Adətən, tamaşalar bir mövsüm oynanılır.
"Gec kalanlar” adlı iki saat davam edən bir tamaşadır. Fərq ondadır ki, orda
texnika və psixotexnika ilə bağlı aktyorlarda hər hansı problem yoxdur. Mahnı
oxumağı, rəqs etməyi bacarmayan aktyor yoxdur. Qısacası, bacarmıram deyə bir
söz yoxdur, "hocam, yaparım” deyilir. Tamaşada elə bir rəqs etdilər ki, seyrçilər
ağladılar. Orda kitab çox oxuyurlar. Aktyorsansa, mütləq kitab oxumalısan.
Bizim ən böyük problemimiz budur.
-Gənc Tamaşaçılar
Teatrına yeni direktor təyin olunandan hansısa dəyişikliklər baş veribmi?
-Bəli, yeniliklər var. Teatrımızın yubileyi
keçirildi, aktyorlarımız ad aldılar. Foyemizdə, içəridə yeniliklər edilir.
Daima inkişaf edirik, yenilənirik. Ümid edirik, daha da yaxşıya doğru gedəcəyik.
-Universitetdə dərs
deyirsiniz və tələbələrinizə hər zaman valideyn qayğısı ilə yanaşırsınız. Ancaq
nədənsə paylaşımlarınızdan da hiss olunur ki, bundan öncəki kursunuz üçün
darıxırsınız.
-Əvvəla, deyim ki, fərq qoymuram, sadəcə o kursla
işlərimiz çox oldu. Bunlar hələ birinci kursdur, yavaş-yavaş böyüyürlər. Keçən
il mənimlə dəhşətli hal baş verdi. Hətta, bir müddət müalicə də olundum. İyunun
30-u və iyulun 1-i "Hamlet” tamaşası ilə dövlət imtahanı verdik. Birdən-birə
böyük boşluq oldu. Həmin uşaqlara çox öyrəşmişdim. Səhər 9-dan axşam 6-ya qədər
onlarla işləyirdik. Amma mənə dərs oldu ki, bu qədər sevmək olmaz, sonra
ayrılmaq çətindir. İnanın, otaqlara girə bilmirdim universitetdə. Evdə mənə bir
aya qədər toxunmadılar ki, özümə gəlim. Sonradan bu uşaqlar gəldi, yavaş-yavaş
alışmağa başladım. Rejissor işinin ən çətin tərəfi odur ki, aktyora aşiq
olursan, ona bağlanırsan, sonra onu paylaşa bilmirsən, ondan ayrıla bilmirsən.
Hazırda həmin kursdan olan Hilal Dəmirov magistraturada oxuyur və onunla mono
tamaşa üzərində çalışırıq.Mənim kursumda oxumaq çox çətindir, yəni aktyor
olmaq istəyirsənsə, əməlli-başlı əziyyət çəkməlisən. İndiki kursumdan iki nəfər
çıxmaq üçün məndən icazə alıb. Çünki səhərdən axşama qədər məşq etmək lazım gəlir.
Teatrın çətinliyini bilirəm deyə, övladımı qoymadım getsin bu sənətin
arxasınca.
- Ancaq bildiyim qədərilə
qızınız səhnəyə çıxıb?
-Qızım təkcə "Müsyo Jordan və Dərviş Məstəli şah”
tamaşasında oynayıb. Əslində, bu rolu mən ona verməmişdim. Belə oldu ki, Şərəfnisə
obrazını oynayan tələbəm ərə getdi, sonra ana olmağa hazırlaşırdı, mən də onu əziyyətə
salmaq istəmədim. Qızım bu rolu məndən istəyəndə əvvəl razılaşmadım. Ancaq o,
bir aya qədər məni evdə rahat buraxmadı, axırda razılaşdım, lakin onunla işləmədim.
O, rolu tamamən özü hazırladı, sonra iki dəfə uşaqlarla məşq etdi və alındı.
Uşaq vaxtı filmlərə çəkilib, teatr isə elə bir yerdir ki, bir dəfə onun
qoxusunu aldınsa, ayrıla bilməyəcəksən. Teatr ağır sənətdir, ona görə istəmədim
ki, gələcəkdə çox əziyyət çəksin. Bu obraza da icazə verməkdə əsas məqsədim o
idi ki, qoy, arzusu ürəyində qalmasın. Ağlı varsa, başa düşməlidir ki, mən onu
nədən qoruyuram. Teatr çox qəliz strukturdur. Həm də, özünün gözəl sahəsi var,
hazırda Pedaqoji Universitetdə Filologiyanı oxuyur, qrammatikanı yaxşı bilir, ən
əsası, kitab oxumağı çox sevir. Bu gün tələbələrin ən böyük problemidir kitab
oxumaq. Gələcəyin savadlı bir müəlliməsi ola bilər. Niyə də olmasın. Qıza
yaraşan ən gözəl, ən şərəfli sənətdir.
-Bir rejissor kimi
qızınızın istedadını necə qiymətləndirirsiniz?
-Cavab versəm, sonra oxusa, problem olar (gülürük).
Qızım istedadsız olsaydı, mən onu bir tamaşaya da buraxmazdım. Keçən kursumla
biz bir aya yaxın tura çıxdıq. Moskva-Moldova və Türkiyə. Moldavadakı
çıxışımızdan sonra Teatr İnstitutunun müəlliməsi qızımın sənətini, harda
oxuduğunu soruşmuş və mənim qızım olduğunu bilmədən onun istedadını xüsusi
vurğulamışdı. Qızım da gətirmişdi ki, gəlin, müəllimimin yanında deyin bu sözləri.
Aktyor uşaqları nadir halda istedadsız ola bilər. Universitetimizdə nə qədər
tanınmış aktyorların uşaqları oxuyur, hamısı da istedadlı. Misal üçün, Nicat
Kazımovun oğlu Mirsənan. Qorxmaz Əlilinin oğlu Məmməd, Çingiz Əhmədovu oğlu
İbrahim. Vidadi Həsənovun qızları oxuyurdular, çox istedadlı qızlar idi. Güşvər
xanımın oğlu Asiman da universitetimizdə rejissor təhsili alır. Çox istedadlı
oğlandır və şərait olsa, Azərbaycanın ən böyük rejissorlarından olacaq.
Nigar Pirimova
Teatrşünas