“Müşfiqli günlərimin” əbədiliyi
Yadımdadır ki, tələbə vaxtı Dilbər
Axundzadənin "Müşfiqli günlərim” adlı kitabını necə birnəfəsə oxumuşdum. 1937-ci
ilin repressiyalarının zülmlərini çəkmiş bu fədakar xanımın min bir həsrət və əzabla
yazdığı xatirələrində ülvi hisslərini, yaşadığı acılıqları elə təsirli ifadə
etmişdi ki... Universiteti bitirib "Azərbaycan müəllimi” qəzetində işə
başladığım ilk günlərdə telefonumuz zəng
çaldı və dəstəyi mən götürməli oldum.
Eşitdiyim sözlər məni həyəcanlandırdı: "Sizi narahat edən Mikayıl Müşfiqin həyat
yoldaşıdır...” Yerimdəcə donmuşdum. Bu sözlərə inana bilmirdim, deməli, Dilbər
xanım yaşayır... Sonra şöbə müdirimiz,
şair Cavad Cavadlıdan xahiş etdim ki, icazə versin, kömək etsin, mən bu bəlalı
tale sahibindən yazı hazırlayım. Böyük ürək sahibi idi, Cavad müəllim, həm də
repressiyaların əziyyətini o da çəkmişdi. "Redaktorla danışaram” dedi. Taleyimə
minnətdaram ki, onunla görüşdüm, söhbət etdim və yazdım. Eləcə də onun mənə
bağışladığı şəkilləri də bu günə kimi albomumda saxlayıram. O görüşdən 40 ilə
yaxın vaxt keçir. Bu günlərdə isə Dilbər xanımın qızı Leyla Axundzadə mənə anasının yenidən çap olunmuş "Müşfiqli
günlərim” kitabını göndərdi. Növbəti heyrətim... Dilbər xanım bu nəşrdə məndən də söhbət açırdı. Çox kövrəldim
və həmin qeydləri sizə təqdim edirəm.
BİR GÖRÜŞÜN TƏƏSSÜRATI
Dilbər Axundzadə yazır: "Bir gün evdə
oturmuşdum. Birdən telefon zəng çaldı. Zəng edən "Azərbaycan müəllimi” qəzetinin
redaktoru Şahin Səfərov idi. Məndən hal-əhval
tutdu. Sonra dedi: - Mənim əməkdaşım Flora Xəlilzadə sizə gəlib, səninlə
tanış olmaq istəyir. Mən şad oldum. "Gözüm üstə yeri var” dedim. Mən də Gəncədən
təzə gəlmişdim. Gəncə təşkilatı Göygöldə
"Müşfiq bulağı”nın yaradılması barədə mənə rəsmi yazıb söz vermişdilər. Ancaq
hansı səbəbə görəsə başa çatdırmamışdılar. Bu haqda düşünürdüm. Birdən qapı
döyüldü. Gələn Flora Xəlilzadə idi. Məni qucaqlayıb öpdü. Əlavə etdi ki, sizinlə
tanış olmaq mənim çoxdankı arzum idi. "Çox sağ ol” dedim. Biz oturub ana-bala
kimi söhbət etdik. Müşfiqli günlərimi xatırladım. Floraya danışdım. Mən
danışdıqca Floranın gözləri yaşarırdı, həyəcan keçirirdi. Bir neçə gündən sonra
əlində " Azərbaycan müəllimi” qəzeti bizə gəldi. Qəzeti mənə təqdim etdi. O mənimlə
söhbətini "Müşfiq yadıgarı” başlığı
altında yazmışdı.
MÜŞFİQ YADİGARI
Bir qadın tanıyıram. Saçlarına illərin
qarı ələnmiş, üz-gözünə intizarın yağışı çilənmiş bir qadın! Özü boyda həsrətin,
hicranın, vəfanın, sədaqətin, heykəlidir bu qadın. Ömrümdə ilk dəfə idi ki,
müsahibimlə söhbət etməkdə çətinlik çəkirdim. Kövrək xatirələrin həzinliyi elə
bil ki, məni sehrləmişdi. Müşfiq həyatının bir parçası, onun məhəbbət dünyası:
Dilbər Axundzadə!
Bu görüşə, kim bilir hansı istəklə gəlmişdim.
Yaşı da, illəri də az qala unutmuşdum. Mənə elə gəlirdi ki, şəkillərdəki Dilbəri,
Müşfiq şeirində saçı qıvrılan, dalğalara bənzəyən qızı görəcəyəm. Demə, illərin
qayğısı öz işindəymiş. Bircə gözlərində əvvəlki cazibəsi qalmışdı, bir də
köksündə Müşfiq dünyasına dərya böyüklüyündəki məhəbbəti.
Müşfiqdən danışanda doluxsundu, qəhərini
gizlədə bilmədi. Qəmin də hikməti varmış! Müşfiqli günlərindən illər sıralanıb,
fəsillər ötüb. Amma o, özünü həmişə beləcə
təqdim edir: Mikayıl Müşfiqin həyat yoldaşı! Bu ömür-gün dostunun illərdən bəri
qəlbində ən əziz, ən şirin bir duyğu kimi gəzdirdiyi böyük məhəbbətin və
etibarın təcəssümüdür. Əhsən bu ada, bu ocağa...
Biz görüşəndə Dilbər xanım Kirovabaddan
təzəcə qayıtmışdı. Onun bu səfəri ilə maraqlandım. Nə isə xatırlayaraq bir
anlıq susdu. Baxışları otağın məchul bir nöqtəsinə dikilmişdi. Bu sükutunda da
elə bil nalə, fəryad duyulurdu. Məmməd Aslanın haçansa yazdığ misralar yenidən
ürəyimi göynətdi:
Sevincin,
şadlığın kəm olub sənin,
Qismətin nə
ağır qəm olub sənin?!
Müşfiqin
şerində cəm olub sənin,
Gülgün
yanağının ziyası, Dilbər.
Qəlbimdən keçənləri oxuyubmuş kimi həssas
nəzərləri çöhrəmdə dolaşdı. Kədərli təbəssümlə söhbətə başladı:
- Gəncə dağlarına çox bağlıyam. Orada xəyalım
həmişə o günlərə, gəncliyimin ən dadlı, ən pak, ən unudulmaz çağlarına qayıdır.
Müşfiq bu torpağın vurğunu idi. Göygölün dəlisi idi. Eh, təbiətin bu füsunkar mənzərələri
indi də elə bil heç dəyişməyib. Kəpəz öz əzəmətli vüqarı ilə məğrurluq və qüdrət
şəfəqləri saçırdı. Göygöl yenə də o illərdə olduğu tək mavi sona kimi
xumarlanırdı. Bu yerdə hər şey mənə onu xatırladırdı. Dağ da, daş da, çay da,
göl də, bulaq da. Elə bil onun pıçıltısını eşidirdim: "Yenə o bağ olaydı, yenə
o qumlu sahil...” Bax onda Bakıya tələsdim. Xəzərin sahil daşlarına çırpılıb
çilənən ayna sularını görməyə. Müşfiqlə görüşməyə. Axı, o özü də coşub-çağlayan
bir ümman idi..
Bu yerdə səsi titrədi. Ağır addımlarla
Müşfiqin divardakı əzəmətli portretinə yaxınlaşdı. Kim bilir, gündə neçə dəfə
bu şəkilin önündə dayanaraq keçən günlərini anıb. Müşfiqə yaraşan misralarla
haray çəkir:
Dilbərəm,
ilk eşqim günəşdir, sönməz,
Ömrümün baharı geriyə dönməz,
Min yol yalvarıram, şəkilin də dinməz,
Özünə, şəkilinə qurban olduğum.
Bu həzinlik, kövrəklik dünyasında ürəyim
fərəhlə çırpınır: Qədirbilən xalqımız Müşfiqi çox sevir. Budur, yubiley ərəfəsində
ulu torpağımızın hər guşəsində Müşfiq günləri, Müşfiq poeziya gecələri,
axşamları, şənlikləri keçirilir. Sanki Müşfiq
şerinin təntənəsidir. Yəqin ki, yaşasaydı, indi ağ saclı, nurani baxışlı
bir ustad kimi bu məclislərin fəxri qonağı idi, yaraşığı idi. Elə Müşfiq sənətinin
gücü də ondadır ki, şair təkcə şəkillərində cavan qalmayıb. Şeirləri də
poeziyamızda həmişə təzə-tərdir, dəliqanlıdır, şaqraqdır. Cəmi 11 il
yazıb-yaradıb, Amma bu 11 ildə şeirlərinin əbədiliyinə, ölməzliyinə, təzəliyinə
imza atıb.
Müşfiq haqqında çox deyilib, çox yazılıb,
Çünki onun incə rübabından qopan odlu nəğmələr neçə könüldə ünvan tapıb, neçə
ürəyi vəcdə gətirib. Hamı böyük sənətkara olan
tükənməz eşqini, vurğunluğunu sözlə deməyə çalışıb.
Dilbər Axundzadənin "Müşfiqli günlərim”
adlı kitabı isə daha səmimi, daha şirindir. Çünki Dilbər Müşfiq heyrəti, Müşfiq
məhəbbətiydi, Müşfiq lirikasının ürəyi, qanı idi, ən böyük sevinci, həsrəti,
qüdrətiydi. Dilbər xanımın xatirələri də məhz o məhəbbətin etirafına, əzəmətinə
bürünmüş ən gözəl, ən kövrək nəğməsidir:
İndi də könlümə təsəlli
sənsən,
Ölüncə dilimin əzbəri
sənsən!..
Dilbər
Axundzadədən yuxalmış bir ürəklə ayrıldım. Elə bil o gün şairin özü ilə
görüşüb, onun özünü dinləmişdim. Axı Dilbər Müşfiq ömrünün ən qiymətli, ən əziz
parçası, yadigarıdır...
Flora Xəlilzadə. 23 iyun 1978-ci il