Müdrik rəhbər və dahi şəxsiyyət - Fotolar
Azərbaycan tarixinin yeni
dövrünün böyük bir hissəsi ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Dünya şöhrətli
siyasətçi istər sovetlər birliyi dövründə, istərsə də müstəqilliyimizin ilk
illərindən başlayaraq xalqımızın taleyində önəmli rol oynayıb, ölkənin
inkişafına, dövlətçiliyin möhkəmlənməsinə xidmət edib. 1941-ci ildən Naxçıvan
MSSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığında və Naxçıvan MSSR Xalq Komissarları
Sovetində şöbə müdiri vəzifəsində çalışan Heydər Əliyev 1944-cü ildə dövlət
təhlükəsizliyi orqanlarında işə göndərilib. Bu dövrdən təhlükəsizlik orqanları
sistemində çalışan Heydər Əliyev 1965-ci ildən Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti
yanında Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi sədrinin müavini, 1967-ci ildən isə
sədri vəzifəsində işləyib, general-mayor rütbəsinə qədər yüksəlib. Azərbaycan
Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin 1969-cu il iyul plenumunda Heydər
Əliyev Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi
seçilərək respublikanın rəhbəri olub. Heydər Əliyev iyirmi il ərzində SSRİ Ali
Sovetinin deputatı, beş il isə SSRİ Ali Soveti sədrinin müavini olub.
Sovetlər birliyi dövründə
Azərbaycana rəhbərlik edən ulu öndər Heydər Əliyev ölkənin məsuliyyətini öz
çiyinlərində daşıyıb, onu bir dövlət və xalqımızı bir millət kimi tarixin ağır
və sərt sınaqlarından çıxarıb. XX əsrin 60-cı illərinin sonundan başlanan
Heydər Əliyev idarəetmə fəlsəfəsinin başlıca ideya-siyasi istiqaməti xalqın
milli özünüifadəsinin bütün forma və vasitələrinin geniş vüsət alması, milli
qürur hissinin güclənməsi və milli şüurun yüksəlişinə təkan verən sürətli
inkişaf strategiyasının gerçəkləşdirilməsi ilə səciyyələnib. Heydər Əliyevin
təməli həmin dövrdə qoyulmuş azərbaycançılıq ideologiyası Azərbaycanın müasir
dünyada yerini müəyyənləşdirib, milli dövlətçiliyimizin ideya əsasını təşkil
edərək, dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyi üçün möhkəm zəmin yaradıb.
Konkret faktlara müraciət
etsək, 1970-ci illər Azərbaycanın quruculuq salnaməsinə ən parlaq səhifələr
kimi daxil olub. Kənd təsərrüfatının inkişafında böyük nailiyyətlər əldə
edilib. Sənayenin dinamik yüksəlişini təmin etmək üçün iqtisadiyyatda struktur
islahatları həyata keçirilib. Yeni sənaye sahələri yaradılıb, sənayenin
qabaqcıl sahələrində, ilk növbədə, maşınqayırma kompleksində, kimya və neft
kimyasında, əlvan metallurgiyada texniki cəhətdən yeniləşmə və yenidənqurma
işləri, neft emal edən sənayenin, energetikanın, qara metallurgiyanın və
dağ-mədən sənayesinin genişləndirilməsi prosesi başlanıb. Azərbaycan bu illərdə
neft məhsulları, neft avadanlığı, polad borular, əlvan metallar, sintetik
kauçuk, elektrik mühərrikləri, tikinti materialları, məişət kondisionerləri,
avtomobil hissələri, mineral gübrələr, çini-saxsı, xalça və xalçaçılıq məmulatı
istehsalı üzrə keçmiş SSRİ-də aparıcı yerlərdən birini tutub. Azərbaycanda
buraxılan 350 adda məhsul dünyanın 65 ölkəsinə ixrac olunub.
Dinamik inkişaf edən
iqtisadiyyatı yüksək ixtisaslı kadrlarla təmin etmək üçün Azərbaycanda orta
ixtisas və ali təhsil məktəbləri şəbəkəsi nəzərəçarpacaq dərəcədə
genişləndirilib, hər il Moskvanın, eləcə də keçmiş SSRİ-nin digər şəhərlərinin
aparıcı elm və təhsil ocaqlarına gənclərin göndərilməsi həmin illərdə bir
ənənəyə çevrilib. Azərbaycanda Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi məktəbin
yaradılması, gənc və yeniyetmə azərbaycanlı oğlanların həmin məktəbə, habelə
respublikadan kənarda ali hərbi məktəblərə cəlb olunması Azərbaycan üçün
peşəkar hərbi kadrlar hazırlanması işinə böyük təkan verib. Beləliklə, Heydər
Əliyevin uzaqgörənliyi sayəsində gələcəkdə müstəqil Azərbaycan Milli Ordusunun
formalaşması üçün kadr probleminin həlli yolunda mühüm addım atılıb.
Azərbaycanın elmi, mədəniyyəti və incəsənəti həmin illərdə böyük yüksəliş dövrü
yaşayıb. Respublikanın paytaxtı Bakı şəhərinin, digər şəhər və rayonların
inkişafı və abadlaşması sahəsində kompleks tədbirlər həyata keçirilib.
1982-ci ilin dekabrında
Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi Siyasi Bürosunun üzvü
seçilən Heydər Əliyev SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifəsinə
təyin edilib və SSRİ-nin rəhbərlərindən biri olub. O uzun müddət üzərinə düşən
vəzifəni ləyaqətlə yerinə yetirib. Lakin 80-ci illərin sonuna doğru SSRİ
rəhbərliyinin həyata keçirdiyi idarəçiliklə barışmayan Heydər Əliyev 1987-ci
ilin oktyabrında Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi Siyasi
Bürosunun və şəxsən Baş katib Mixail Qorbaçovun yeritdiyi siyasi xəttə etiraz
əlaməti olaraq, tutduğu vəzifələrdən istefa verib. Həmin illərdən başlayaraq
SSRİ ərazisində, o cümlədən Azərbaycanda vəziyyət gərginləşib, iqtisadi
tənəzzül yaşanıb. Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların deportasiyası,
Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsində erməni separatizminin baş qaldırması
fonunda ölkədə milli azadlıq hərəkatının geniş vüsət alıb, xalq SSRİ
rəhbərliyinin yarıtmaz siyasətinə etiraz edərək meydanlara axışıb. Məhz belə
bir vaxtda, konkret olaraq 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-ə keçən gecə SSRİ rəhbərliyinin
əmri ilə rus hərbçiləri paytaxt Bakıya yeridilib, əliyalın, dinc etirazçı
əhaliyə qanlı divan tutulub.
Heydər Əliyev 1990-cı ilin
20 yanvarında sovet qoşunlarının Bakıda törətdiyi qanlı faciə ilə əlaqədar
ertəsi gün Azərbaycanın Moskvadakı nümayəndəliyinə gəlib. O bəyanatla çıxış
edərək, Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş cinayətin təşkilatçıları və icraçılarının
cəzalandırılmasını tələb edib. 1990-cı ilin iyulunda Azərbaycana qayıdan Heydər
Əliyev ilk əvvəl Bakıda, sonra isə Naxçıvanda yaşayıb, həmin ildə də Azərbaycan
Ali Sovetinə deputat seçilib. Heydər Əliyev Dağlıq Qarabağda yaranmış kəskin
münaqişəli vəziyyətlə bağlı SSRİ rəhbərliyinin ikiüzlü siyasətinə etiraz
əlaməti olaraq, 1991-ci ilin iyulunda Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının
sıralarını tərk edib. O, 1991-1993-cü illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali
Məclisinin sədri, Azərbaycan Respublikası Ali Soveti sədrinin müavini olub.
Heydər Əliyev 1992-ci ildə Yeni Azərbaycan Partiyasının Naxçıvan şəhərində
keçirilmiş təsis qurultayında partiyanın sədri seçilib.
1991-ci ilin oktyabrında Azərbaycan
SSRİ-dən ayrılaraq müstəqilliyini yenidən bərpa edib. Müstəqilliyini yenicə
əldə etmiş Azərbaycan xalqı siyasi rəhbərliyin yarıtmaz fəaliyyəti nəticəsində
yeni bəlalarla düçar olub. İlk prezident Ayaz Mütəllibovun və onu hərbi yolla
devirərək hakimiyyəti ələ keçirmiş AXC-Müsavat cütlüyünün, Prezident Əbülfəz
Elçibəyin cəmi 2-3 illik fəaliyyəti Azərbaycanı yenidən müstəqilliyini itirmək
təhlükəsi ilə üz-üzə qoyub. Ölkədə hakimiyyət uğrunda başlanan silahlı
mübarizə, hakimiyyətlərin bir-birini əvəz etməsi və çoxhakimiyyətliliyin hökm
sürməsi müstəqil dövlətçiliyə ağır zərbələr vurub. Azərbaycanda yaranmış
ictimai-siyasi xaos, anarxiya, zorakılıq halları, milli və vətəndaş
qarşıdurmasının kəskinləşməsinə və hakimiyyətin tam iflasına rəvac verib.
Nəticədə, 1993-cü ilin may-iyun aylarında Azərbaycan dövlətçiliyi böhran və
məhv olmaq təhlükəsi qarşısında qalıb, ölkə vətəndaş müharibəsi və parçalanma
həddinə gətirilib.
Xüsusən 1993-cü il iyunun
4-də Gəncədə Azərbaycan ordusunun keçmiş korpus komandiri Surət Hüseynovun
başçılıq etdiyi hərbi qüvvələrlə hökumət qüvvələri arasında silahlı toqquşma
baş verib. S.Hüseynovun nəzarətində olan 709 saylı hərbi hissənin tərksilah
edilməsi ilə bağlı həyata keçirilən əməliyyat uğursuz olub, hər iki tərəfdən 35
nəfər həlak olub. Gəncəyə göndərilmiş hökumət rəsmiləri S.Hüseynovun dəstəsi
tərəfindən girov götürülüblər. Bu hadisə Azərbaycanda dərinləşməkdə olan
hərbi-siyasi böhranı kritik həddə çatdırıb. İyunun 8-də Surət Hüseynovun
tabeçiliyindəki silahlı birləşmələr Gəncəbasar bölgəsində yerli hakimiyyət
strukturlarını devirərək Bakıya doğru hərəkət etməyə başlayıblar. Bu arada
respublika rəhbərliyi vəziyyətdən çıxış yolu axtarmaq üçün Naxçıvan Ali
Məclisinin sədriHeydər ƏliyeviBakıya gəlməsi əmr olunub. Belə bir
zamanda Azərbaycan xalqı Heydər Əliyevin hakimiyyətə gətirilməsi tələbi ilə
ayağa qalxıb. İyunun 9-da Azərbaycanın o zamankı rəhbərləri Heydər Əliyevi
rəsmən Bakıya dəvət etməyə məcbur olub.
Bakıya gələn Heydər Əliyev
1993-cü il iyunun 15-də Azərbaycan Ali Sovetinin sədri seçilib, iyulun 24-də
Milli Məclisin qərarı ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
səlahiyyətlərini həyata keçirməyə başlayıb. 1993-cü il oktyabrın 3-də isə
ümumxalq səsverməsi nəticəsində Heydər Əliyev Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti seçilib. Ulu öndər Heydər Əliyevin 1993-cü ildə xalqın səsinə səs
verərək yenidən hakimiyyətə qayıtması və iyunun 15-də Ali Sovetin sədri
seçilməsi Milli Qurtuluş günü kimi müstəqil Azərbaycanın tarixinə yazılıb.
Çünki, xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdan Heydər Əliyev öz böyük
siyasi təcrübəsi və müdrikliyi ilə Azərbaycanı təhlükəli vəziyyətdən çıxarıb.
İlk növbədə, hakimiyyət vakuumu aradan qaldırılıb, respublikanın müxtəlif
bölgələrində baş qaldırmış destruktiv qüvvələr xalqın fəal köməyi ilə
zərərsizləşdirilib, vətəndaş müharibəsinin qarşısı alınıb. Azərbaycanın
dövlətçiliyinə, müstəqilliyinə, ərazi bütövlüyünə qəsdlər təşkil edən
cinayətkar ünsürlər cəmiyyətdən təcrid edilib. Heydər Əliyev 1998-ci il
oktyabrın 11-də xalqın yüksək fəallığı şəraitində keçirilən seçkilərdə səslərin
76,1 faizini toplayaraq, yenidən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilib
və 2003-cü ilin oktyabr ayına qədər ölkəyə rəhbərlik edib.
Heydər Əliyev müasir və
demokratik, müstəqil xarici siyasət yürüdən Azərbaycanın memarıdır.
Azərbaycanda dövlətçilik ənənələrinin XX əsrin sonlarında bərpa edilib
zənginləşdirilməsi, ölkəmizin müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi, onun əbədi,
dönməz xarakter alması, dinamik iqtisadi inkişaf yolu ilə inamla irəliləməsi,
onun beynəlxalq nüfuzunun sürətlə artması məhz Heydər Əliyevin səmərəli
fəaliyyəti sayəsində mümkün olub. O, müasir Azərbaycan adlandırdığımız müstəqil
məmləkəti, onun bugünkü həqiqətlərini, işıqlı sabahının etibarlı bünövrəsini
yaradıb. Müstəqilliyimizin bərpasından sonra Heydər Əliyevin ölkəmizə rəhbərlik
etdiyi illər ərzində Azərbaycan xalqının ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi və
mədəni həyatının bütün sahələrində dirçəliş özünü göstərib.
1993-cü il oktyabrın 3-də
müstəqil Azərbaycanda ümumxalq səsverməsi ilə Prezident seçilən ulu öndər
Heydər Əliyev bütün həyatını xalqa sədaqətlə xidmətə həsr edib. O, öz
fəaliyyətində həmişə xalqa arxalanıb, ən çətin anlarda ona müraciət edib. Azərbaycan
xalqı da heç vaxt ondan dəstəyini əsirgəməyib. Azərbaycan xalqının ümummilli
lideri, müdrik rəhbər və dahi şəxsiyyət Heydər Əliyevin əziz xatirəsi Azərbaycan
xalqının qəlbində əbədi yaşayacaqdır.
Alpər
İSMAYIL