Müasir gömrük sistemi iqtisadi inkişafın lokomotividir

Davamlı iqtisadi artımı təmin etmək ölkədə həyata keçirilən sosial-iqtisadi siyasətin əsas məqsədlərindən biri və ən vacibidir. Çünki bu, bir tərəfdən makroiqtisadi sabitliyin təmin edilməsini, digər tərəfdən əhalinin maddi rifahının yüksəlməsini şərtləndirir. Təbii ki, iqtisadi artım müxtəlif amillərin təsiri ilə baş verir. Bunlara misal olaraq, investisiyaların dinamikası və strukturunu, ölkənin iqtisadi modernləşdirilməsi və innovativ inkişaf potensialını, əmək bazarının çevikliyi və mobilliyini, rəqabət qabiliyyətli biznes mühitinin səviyyəsini və s. göstərə bilərik.
Azərbaycanda "bir pəncərə” prinsipi 2009-cu ildən reallaşdırılmağa başlayıb. Bununla da, sərhəd-keçid prosedurlarının daha da sadələşdirilməsinə, nəqliyyat və mal axınına əlverişli şərait yaradılmasına, vaxt itkisinin minimuma endirilməsinə və bu sahədə qabaqcıl dövlətlərdə olduğu kimi, minimum vaxt limitlərinə riayət edilməsinə nail olunub. "Bir pəncərə” prinsipi nəzarət növlərinin əlaqələndirmə səviyyəsinin yüksəldilməsi və qurumlararası əməkdaşlığın gücləndirilməsinə, eləcə də sərhəd idarəçiliyi mexanizminin təkmilləşdirilməsinə şərait yaradıb. Bu prinsip iqtisadi operator və sahibkarlıq subyektləri üçün resurslardan daha səmərəli istifadəyə, rəsmiləşdirmə müddətinin azaldılması nəticəsində yüklərin göndəriş və idxalına icazələrin alınması prosedurunun sürətlənməsinə, sərhəd-keçid prosedurları ilə bağlı tələblər haqqında məlumatlılığın və şəffaflığın artırılmasına, eləcə də ticarət əlaqələrinin genişlənməsinə və mal dövriyyəsi üçün daha əlverişli şəraitin yaradılmasına da imkan verir. Yükdaşıma imkanlarının artırılması və nəqliyyat sektorunun inkişafı, tranzit potensialının gücləndirilməsi də üstünlüklər sırasındadır.
"Yaşıl dəhliz" və beynəlxalq təcrübədə mövcud olan digər buraxılış sisteminin yaradılması ölkəmizdə həyata keçirilən idxal-ixrac əməliyyatlarının aparılmasında şəffaflığın tam təmin olunmasına, xarici iqtisadi fəaliyyət iştirakçıları tərəfindən ölkə ərazisinə idxal olunan malların gömrük rəsmiləşdirilməsinin asanlaşdırılmasına, məmur-vətəndaş təmasının minimuma endirilməsinə xidmət edir. Sözügedən buraxılış sistemlərinin mövcudluğu bütün bəyannamələrin gömrük orqanlarında elektron formada qəbulu, gömrük nəzarətinin səmərəliliyinin artırılması, o cümlədən risk qiymətləndirilməsinin nəticələri əsasında avtomatlaşdırılmış elektron informasiya sisteminin imkanlarından istifadə etməklə, yarana biləcək təhlükənin səviyyəsinin əvvəlcədən müəyyən edilməsi, gömrük nəzarətinin formalarının idxal-ixrac prosedurları üzrə tətbiqinin daha da optimallaşdırılması baxımından xüsusi önəm kəsb edir.
Qısa idxal bəyannaməsi əsasında malların və nəqliyyat vasitələrinin gömrük ərazisinə buraxılmasının yaşıl, mavi, sarı və qırmızı dəhliz buraxılış sistemləri mövcuddur.
"Yaşıl dəhliz” – əvvəlcədən elektron formada təqdim olunmuş qısa idxal bəyannaməsi əsasında aparılmış gömrük nəzarətinə və risk qiymətləndirilməsinin nəticələrinə uyğun olaraq, gömrük sərhəd buraxılış məntəqələrində gömrük qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş məlumatlandırma və qeydiyyat əməliyyatlarının yerinə yetirilməsi vasitəsilə malların və nəqliyyat vasitələrinin fiziki yoxlanması aparılmadan gömrük proseduruna uyğun gömrük ərazisinə buraxılışını nəzərdə tutan buraxılış sistemidir.
"Yaşıl dəhliz” buraxılış sisteminin üstünlüyü ondadır ki, aşağı və orta risk qrupuna aid olan idxalatçılara məmur-sahibkar təması olmadan gömrük orqanlarına əvvəlcədən elektron formada qısa idxal bəyannaməsini təqdim etmək yolu ilə fiziki yoxlanması aparılmadan malların və nəqliyyat vasitələrinin gömrük proseduruna uyğun gömrük ərazisinə buraxılışına şərait yaradır.
ixracatçı ölkə tərəfindən əvvəlcədən verilən baytarlıq, fitosanitar, gigiyenik və digər sertifikatların (şəhadətnamələrin), mülki dövriyyəsi məhdudlaşdırılmış malların dövriyyəsinə verilən xüsusi icazənin mövcudluğunun və digər hüquq müəyyənedici sənədlərlə müşayiət olunmasının yoxlanmasını və gömrük nəzarəti formalarının tətbiqini nəzərdə tutan buraxılış sistemidir.