Ömrünü sözə adayan adam
"Gülnar Qasımlı
mənim doktorantımdır” – bu sözlər
2016-cı ildə çap olunan "Gül” şeirlər kitabımın ön sözünün ilk cümləsidir.
Müəllifi də elmi rəhbərim Vaqif Yusiflidir. Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının
sanballı tənqidçi kimi qəbul etdiyi Vaqif Yusifli həm də Azərbaycan Milli
Elmlər Akademiyasının Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Ədəbi tənqid
şöbəsinin müdiridir. Bu faktları əbəs yerə qeyd etmirəm, çünki həmin şöbə ilə
birbaşa bağlılığım olduğu üçün yazımda
daha çox Vaqif müəllimin doktorantı kimi çıxış etmək fikrindəyəm.
Mən 2014-cü ildə
Ədəbiyyat İnstitutuna doktoranturaya qəbul olunanda həmin şöbə yeni
yaradılmışdı. Həm şöbənin, həm də Vaqif müəllimin ilk doktorantı olmaq şərəfinə
nail oldum. Qəribədir ki, Vaqif müəllim də 1979-cu ildə namizədlik
dissertasiyasını müdafiə edəndə mənim indiki yaşlarımda olmuşdur. Bununla belə,
digər bir maraqlı tərəfimiz barəsində Vaqif müəllim kitabım "Gül”ün ön sözünün
yekununda yazır: "Onun da atasının adı Vaqifdir, elə mən də onun şeirlərinə
mənəvi Ata xeyir-duası verirəm”. Qeyd etdiyim faktlardan əlavə bizim doğum
günümüz də eyni aya və "qonşu günlərə” təsadüf edir. Aprelin 20-də Vaqif
müəllimin, 22-də mənim ad günümdür.
Cümhuriyyətimizin 100
yaşı qeyd edildiyi 2018-ci ildə Vaqif müəllimin də 70 yaşı tamam olur. Bir alim
ömründə bir ölkənin ədəbi sözünün məsuliyyətinin öhdəsindən şərəflə gəlməyi
bacarmaq özü böyüklük əlamətidir. Bu böyüklüyün dəyəri Ədəbiyyat İnstitutunun
direktoru, akademik İsa Həbibbəylinin "Yusifli Vaqifdən Vaqif Yusifliyə”
məqaləsində də verilmişdir. İsa Həbibbəyli kimi görkəmli şəxsiyyətlərin Vaqif
müəllimə bu cür yüksək dəyər verməsinin tutarlı səbəbləri var. Bunlardan ən
əsası onun ciddi ədəbiyyatşünaslıq prinsipləri ilə yazıb-yaratmasıdır. Həmin
prinsiplərə arxalanaraq ədəbiyyatşünaslıq elminə bəxş etdiyi kitablara on
illiklər üzrə nəzər salsaq, zəhmətkeş bir alimin məhsuldar yaradıcılığı ilə
qarşılaşmış olacağıq. 70-ci illərin sonunda "Müasir Azərbaycan nəsrində
konflikt və xarakter” mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edən Vaqif
Yusifli 80-ci illərdə "Nəsr, konfliktlər, xarakterlər” kitabını ədəbi aləmə
təqdim edir.
XX əsrin 90-cı illərində
isə "Məmməd Araz dünyası”, "Tənqid yarpaqları”, "Karvanbaşı, yolun hayanadır”,
"Yollar hayana aparır”, "Bu nə sehrdir belə” məqalələr toplusundan ibarət
kitablarını nəşr etdirir. Eyni ənənə XXI əsrdə də yüksək xətlə davam edir.
Demək olar ki, hər il ardıcıl olaraq bir sanballı kitab oxuculara təqdim
olunur: "Tənqid və bədii söz” (2002), "Tənqid də yaradıcılıqdır” (2003), "Yolayrıcı”
(2004), "Fikrət Qoca – 70 il” (2005), "Yaxşı ki sən varsan” (2007), "Sındır
qəfəsi” (2008), "Poeziyanın yolları və illəri – 1960-2000-ci illər” (2009),
"Rəsul Rza və müasir Azərbaycan poeziyası” (2010).
Əsrin ilk illəri ilə
müqayisədə onilliyin sonlarına yaxın məqalələr toplularını monoqrafiyalar
əvəzləməyə başlayır. 1997-ci ildə yazılmış "Ürəyimi sərdim günəşə” monoqrafiyası
təkmilləşdirilərək, 2005-ci ildə "Fikrət Qoca – 70 il” adı ilə yenidən çap
olunur. 2009-cu ildə "Poeziyanın yolları və illəri – 1960-2000-ci illər”, 2010-cu
ildə "Rəsul Rza və müasir Azərbaycan poeziyası”, 2011-ci ildə "Şeirimizin
Nərimanı”, 2012-ci ildə "Poeziya və zaman” monoqrafiyaları işıq üzü görür.
2011-ci ildə "Müasir
Azərbaycan poeziyasında ənənə və novatorluq” mövzusunda doktorluq
dissertasiyasını müdafiə edən Vaqif Yusifli 2014-cü ildə yenidən məqalələr
toplusu olan "Ədəbi həyat” kitabı ilə sözünü deyir. Həmin kitab "Ədəbi mənzərə
– Poeziya (2011-2012)” araşdırması ilə başlayır. Bundan sonra hər il
akademiyanın Ədəbiyyat İnstitutunun nəşr etdirdiyi "Ədəbi proses” kitablarında
geniş məruzələrlə çıxış edir. 2014-cü ildən başlayaraq ardıcıl olaraq "2013-cü
ilin ədəbi mənzərəsi”, "Ədəbi mənzərə – 2014”, "Bölgələrdə ədəbi həyat” (2015),
"Bölgələrdə ədəbi həyat” (2016) məqalələri ilə hər il üzrə sanballı araşdırma
aparır.
Vaqif müəllimin
kitablarının adlarını əbəs yerə qeyd etmədim. Həmin kitablara bir mütəxəssis
nəzərləriylə diqqət etdikdə görürük ki, Vaqif Yusifli heç bir istedadı ədəbi
təhlildən kənarda qoymaq istəməyib. Bu həm artıq sözünü demiş yaşlı nəslə, həm
də ilk qələm təcrübələrini təqdim edən gənc nəslə şamil edilə bilər. Təkcə
"Ədəbi həyat” kitabında onun gənc yazarlar haqqında doqquz məqaləsi yer alıb.
Bütün bunlardan əlavə gündəlik mətbuatda Vaqif müəllimin hətta bölgələrdə yaşayıb-yaradan
yazarlara da münasibət bildirdiyini izləyə bilirik. Həmçinin çoxsaylı mətbu
orqanlarda gənc qələm sahibləri haqqında peşəkar yazılarını bu gün də oxuyuruq.
70 illiyində isə
"Azərbaycan qəzəli” kitabı ilə oxucuların görüşünə gəlir. Həmişə böyük şövqlə
yazıb-yaradan Vaqif müəllimin bundan sonra da Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığına
əvəzolunmaz töhfələr verəcəyinə inanırıq. Həmçinin yetişməkdə olan yeni gənc
alimlərə dəstəyini də diqqətdən kənarda qoymaq olmaz. Bu səbəbdəndir ki
institutun Ədəbi tənqid şöbəsi ölkənin savadlı və peşəkar tədqiqatçılarını bir
arada cəm edib. Həmin şöbənin doktorantı kimi elmi
rəhbərim, filologiya üzrə elmlər doktoru Vaqif Yusiflini yubileyi münasibətilə
təbrik edir, zəhmətkeş komandası ilə birlikdə uğurlar diləyirəm.
Gülnar
Səma