Mərkəzi Asiyada növbəti gərginlik yaşana bilər
Tacikistanın problemli ərazisi sayılan Dağ-Bədəxşan Muxtar
Vilayətində vəziyyət yenidən gərginləşib. Tacik mediasının yaydığı xəbərə görə,
prezident Emomali Rahmonun vilayətdə qayda-qanunun bərpa edilməsi ilə bağlı
verdiyi ultimatumun müddəti oktyabrın 16-da başa çatır. Əks təqdirdə,
kriminalitetə qarşı xüsusi əməliyyatın keçirilə biləcəyi açıqlanıb. Emomali
Rahmon Tacikistanın müstəqillik günü ilə bağlı Horoqa etdiyi səfər zamanı
məmurları Dağ-Bədəxşan Muxtar Vilayətindəki kriminal vəziyyətlə bağlı ciddi
tənqid edib. Onları narkotrafikə, mütəşəkkil cinayətkarlıq və qanunsuz silah
gəzdirilməsinə qarşı mübarizə aparmamaqda ittiham edib və tələb edib ki,
şəhərdə qayda-qanun bərpa edilməlidir. Hətta zərurət olduqda, silah tətbiq
edilməsini də irəli sürüb. Prezidentin tələbi ilə Dağ-Bədəxşan vilayətində
mütəşəkkil cinayətkarlıqla mübarizə məqsədilə xüsusi qərargah da yaradılıb. Ora
baş prokuror Yusuf Rahmon və milli təhlükəsizlik üzrə milli komitənin rəhbəri
Saymumin Yatimov daxil edilib. Bundan əlavə, ordu birləşmələri və xüsusi
təyinatlı dəstələr də cəlb edilib. Horoqun mərkəzində və Dağ-Bədəxşan
Vilayətinin girişində xüsusi təyinatlıların keşiş çəkdiyi nəzarət buraxılış
məntəqələri yaradılıb. Vilayətdə isə narazılıq durmadan artır. Ötən gün ərazidə
universitet, məktəblər və uşaq bağçaları fəaliyyət göstərməyib. Uşaqları
qışlaqlardakı qohumlarının yanına göndərməyi məsləhət görüblər. Həmin
ərazilərdə də güc strukturları yerli sakinlər arasında müvafiq işlər aparıblar.
Sakinlər iddia edirlər ki, hərbçilər hər bir evə daxil olub insanları Horoqda
aparılacaq əməliyyat zamanı vəziyyətə qarışmamağa çağırıblar. Qərargahdan
bildiriblər ki, dinc sakinlərə qarşı irimiqyaslı əməliyyat həyata
keçirilməyəcək. Əvəzində, qanunsuz silahlı birləşmə üzvlərinə qarşı silah və
döyüş sursatını təhvil vermədiklərinə görə, təmizləmə əməliyyat həyata
keçiriləcək. Birgə qərargahın yaydığı məlumata görə, Dağlıq-Bədəxşanda böyük
həcmdə odlu silah müsadirə olunub. Axtarışda olan 21 nəfərdən 11-i təslim olub.
Vətəndaş cəmiyyəti üzvləri belə bir sualla çıxış edirlər – 21 şübhəli bilinənlər
kimlərdir? Hakimiyyətə könüllü təslim olan 11 nəfər kimdir? Onların adları
naməlum olaraq qalır. "Horoq kiçik şəhərdir, 30 min insan yaşayır və demək olar
ki, hamı bir-birini tanıyır. Bir çox insanı bir-biri ilə qohumluq əlaqələri
bağlayır. Bu səbəbdən də hamı gözəl anlayır ki, söhbət vətəndaş müharibəsi
zamanı müxalifətin tərəfində döyüşən keçmiş səhra komandirlərindən gedir.
Onların Pamirdə çox güclü nüfuzları var. Görünür, onları dinc həyata
uyğunlaşdırmaq və hakimiyyətə müxalif mövqedən çəkindirmək mümkün olmayıb.
Hüquq-mühafizə orqanları onları bir sıra cinayətlər törətməkdə ittiham
edirlər”, - deyə tacik politoloq Xursand Xurramov "Nezavisimaya qazeta” nəşrinə
müsahibəsində bildirib. Ekspertin sözlərinə görə, analoji cinayətlər
Tacikistanın digər regionlarında da yaşanır. "Lakin oralarda Pamirdə keçirilən
əməliyyatlara oxşarı yaşanmır. Dağ-Bədəxşan Muxtar Vilayətində həyata keçirilən
antikriminal əməliyyatlar daha çox siyasi, ideoloji düşmənlərin məhv edilməsi
məqsədilə həyata keçirilir”, - deyə politoloq bildirib. Vətəndaşı fəalları
2012-ci ildə baş verən və dinc sakinlərin həlak olması ilə nəticələnən
hadisələrin təkrar olunmamağı üçün hakimiyyəti dialoqa çağırırlar. Xatırladaq
ki, 2012-ci il iyunun 24-də general Abdullo Nazarovu qətlə yetirənlərin
tutulması məqsədilə keçirilən əməliyyat zamanı ağır silahlardan, hətta
vertolyotlardan istifadə olunmuşdu. O zaman 18 güc strukturu əməkdaşı, 30
yaraqlı və 24 dinc sakin ölmüşdü. Qeyri-rəsmi məlumatlara görə, 200-ə yaxın insan
qətlə yetirilmişdi ki, onlardan da yarısı dinc sakinləri idi. Bu səbəbdən də
təbii ki, insanlar həmin hadisələrin təkrar olunmasından ehtiyat edirlər. Dağ-Bədəxşan
Muxtar Vilayətinin vətəndaş fəalları hakimiyyəti dialoqa, ictimaiyyəti isə
Pamirin dinc sakinləri arasında qan tökülməsinin qarşısını almaq üçün petisiya
imzalamağa çağırıblar. Bundan əlavə, sakinləri narahat edən başqa məsələdir.
İqtisadi problemlərin fonunda, hakimiyyət hərbi güc tətbiq edir, ordudan
istifadə edir, hərbi parad keçirir. Əməliyyat keçirilməsi barədə elandan bir ay
əvvəl bildirilirdi ki, bölgədən xeyli silah və döyüş sursatı müsadirə olunub.
Lakin yenə də nə qədər adamdan silah müsadirə olunduğuna dair rəqəm
açıqlanmayıb. "Belə bir təəssürat yaranır ki, bu, sadəcə, prezident seçkiləri
ərəfəsində nəzarət altında olmayan səhra komandirlərini ələ keçirmək və müxalif
əhval-ruhiyyəli insanlardan yaxa qurtarmaq üçün bəhanədir”, - deyə politoloq
bildirib. Pamirdəki hadisələrlə bağlı öz versiyasını, Tacikistan Milli
Alyansının sədr müavini, müxalifətçi Alim Şerzamanov da irəli sürüb. O, sosial
şəbəkələrdə yazıb ki, tacik güc strukturları yerli narkotrafiki öz nəzarəti altına
almağa çalışır. inayətkarlığa qarşı mübarizə isə sadəcə, bu planı reallaşdırmaq
üçün bir bəhanədir.
Tacikistandan söz düşmüşkən, Düşənbə və Daşkənd sərhədlərin minalardan təmizlənməsinə start veriblər. Start ərazi kimi Pəncikənd və Səmərqənd şəhərləri arasındakı ərazi seçilib. Gələn ilin sonuna kimi işlərin başa çatdırılması nəzərdə tutulub. Sərhəd ərazilərin minalanması 1999-2000-ci illərdə yaraqlıların daxil olmasının qarşısını almaq məqsədilə həyata keçirilib. Əfqanıstanda fəaliyyət göstərən Özbəkistan İslam Hərəkatının yaraqlıları Fərqanə vadisinə Tacikistan və Qırğızıstandan daxil olmaq istəyiblər. Nəticədə sərhədlər bağlanmış və viza rejimi tətbiq edilmişdi. İndi isə artıq iki ölkə arasında bütün problemlər həllini tapıb - viza rejimi aradan qaldırılıb, avia, dəmir yolu, avtomobil əlaqəsi bərpa edilib. Tacikistan Özbəkləri Cəmiyyəti isə Emomali Rahmon və Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirzoyeyevin gələn il Nobel sülh mükafatına layiq görülməsi məqsədilə imzatoplama kampaniyasına start verib.
Azər NURİYEV
Tacikistandan söz düşmüşkən, Düşənbə və Daşkənd sərhədlərin minalardan təmizlənməsinə start veriblər. Start ərazi kimi Pəncikənd və Səmərqənd şəhərləri arasındakı ərazi seçilib. Gələn ilin sonuna kimi işlərin başa çatdırılması nəzərdə tutulub. Sərhəd ərazilərin minalanması 1999-2000-ci illərdə yaraqlıların daxil olmasının qarşısını almaq məqsədilə həyata keçirilib. Əfqanıstanda fəaliyyət göstərən Özbəkistan İslam Hərəkatının yaraqlıları Fərqanə vadisinə Tacikistan və Qırğızıstandan daxil olmaq istəyiblər. Nəticədə sərhədlər bağlanmış və viza rejimi tətbiq edilmişdi. İndi isə artıq iki ölkə arasında bütün problemlər həllini tapıb - viza rejimi aradan qaldırılıb, avia, dəmir yolu, avtomobil əlaqəsi bərpa edilib. Tacikistan Özbəkləri Cəmiyyəti isə Emomali Rahmon və Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirzoyeyevin gələn il Nobel sülh mükafatına layiq görülməsi məqsədilə imzatoplama kampaniyasına start verib.
Azər NURİYEV