Mənzil uzaq, yol uzun
Onun ilk şeiri mətbuatda dərc olunanda cəmi
14 yaşı var idi. "Mənim doğma çayım-mənim Kür çayım” adlanan bu şeirdə bir
yeniyetmənin Vətən sevgisi, duyğuları elə zərif və səmimi ifadə olunub ki...
Orta məktəbdə oxuduğu illərdə sinif yoldaşlarından məhz istedadı ilə fərqlənərdi.
Bayram günlərində, eləcə də digər tədbirlərdə həmişə öz şeirlərini söyləyərdi.
Orta məktəbi doğma Qazaxda bitirdikdən sonra indiki Bakı Dövlət Universitetində
təhsil aldı. Ədəbi-ictimai mühitdə
tanınanda, istedadlı bir şair kimi diqqəti cəlb edəndə Davud Nəsibin artıq 18 yaşı var idi. Onunla bir neçə il
eyni ünvanda - "Azərbaycan” nəşriyyatının 9-cu mərtəbəsində ayrı-ayrı
redaksiyalarda çalışdıq. O, "Ədəbiyyat və incəsənət”, mən də "Azərbaycan müəllimi”
qəzetlərində. İstər-istəməz hər gün rastlaşır, salamlaşır, bir-birimizin ovqatı
ilə maraqlanardıq. Mənim həmin qəzetdə ilk şeirlərimi də məhz bu xeyirxah insan
bəyənib dərc etmişdi.
O, ailənin sonbeşiyi, daha doğrusu,
yeddinci övladı idi. Anası İnsan xanım savadlı, duyğulu həssas bir qadın
olub. Davud atası Məcidin heç üzünü də
görməyib. Ana bətnində ikən atası II Dünya müharibəsinə yollanıb, sonrada "qara
kağız”ı gəlib. Beləliklə də ailənin bütün qayğıları İnsan xanımın zərif çiyinlərinə
düşüb. Həyatın ağır sınaqlarından şərəflə, namusla qalib çıxan bu mərd və dəyanətli
qadın ömrün dolaylarında tək qanadla 7 balasının hamısını oxudub, ev-eşik, ocaq
sahibi edə bilib.
Davud Nəsibin yaradıcılığı çox şaxəlidir.
Təbii ki, birinci növbədə o, şairdir, amma tərcüməçi kimi də mükəmməl fəaliyyət
göstərib. Ömrünün son illərində isə bir-birinin ardınca oxuculara təqdim etdiyi
tarixi romanları onun necə kamil ədib , nasir olduğunu da təsdiqlədi. Bütün
bunlar onun yaradıcılıq uğurları və ədəbi fəalliyyətinin adlarıdır. Davud Nəsib
həm də ən çətin bir işin öhdəsindən öz
daxili zənginliyi və qabiliyyəti ilə qalib çixmışdı: O, əsil insan və vətəndaş
idi. Bizim dəyərli alimimiz Nizami Cəfərovun
qələm dostu haqqındakı bir fikiri mənim də ürəyimdən vəbər verdi.
Davudun təvazökarlığını, səmimiyyətini, iddiasızlığını, necə qürurlu olduğunu,
vətənpərvərliyini şərh edən bu sözləri
şarin mənəvi portretini tamamlayır: "...nə ilk tanışlıq-dostluq illərində, nə də
sonralar Davud Nəsibdə hər hansı bir əda-iddia görmədim. Əvvəl necə idisə, elə
də qaldı...Çünki o, şair idi, anadan şair doğulmuşdu.”
Onun şeirlərindəki
düşündürmə qüdrəti həyatın bütün təzadlarını açıqlayır və oxucusunu kamilliyə
çağırır:
` El gözü qaranı ağdan seçəndi,
Bürün şadlığına,
bələn yasına.
Bu yellər, bu
sellər ötüb keçəndi,
Sən dayan, oynama
yel havasına.
Davud Nəsibi çox halda təbiət şairi
adlandırırlar. Bu da səbəbsiz deyidir, onun şeirlərində təbiətin bütün gözəllikləri
vəsf olunub. Qazağın Qarayazı meşəsindən başlamış Damcılının göz yaşları, başı
qarlı dağların əzəməti, Kürün, Xəzərin ləpələri, Bakının füsunkarlığı ilhamla, sevgiylə təsvir olunub. Əslində isə
təbiət şeiri kimi dəyərləndirdiyimiz bu poeziya nümunələrinin mayasında Vətən
eşqi, bütöv Azərbaycan həsrəti yuva salıb:
Vətən məhəbbətli,
Vətən ünvanlı,
Bir ürək döyünür
köksümün altda.
İnanma yanılam,
yolumu azam,
Lazımsa Günəşəm, mən doğan Ayam,
Məni kökləsələr
elə bir sazam,
Bir Vətən eşqiylə
çalınasıyam.
Davud Nəsibin 40 illik yaradıcılığının
30 ili sovet dövrünə təsadüf edib. Bu gün onun külliyatını nəzərdən keçirəndə
redaktəyə gələn, sovetləri vəsf edən bir sözə belə rast gəlməzsən, əksinə cəsarətinə
heyran qalarsan:
Bir ucu Xəzərdir,
bir ucu Xram
Təbrizsiz kim gülər,
sevinər haram,
Cərrah istəyirəm,
kəsilsin yaram,
Kədəri dənizdir
Azərbaycanın.
Araşdırmalar təsdiqləyir ki, şairlər adətən vətənlə,
torpaqla bərabər, ana mövzusuna da müntəzəm
müraciət ediblər. Doğrudur ata haqqında da yazanlar çox olub, amma Cəfər
Cabbarlıdan üzü bəri ana haqqında yazılan əsərlər üstünlük təşkil edib. Bu da təbiidir,
peyğəmbərimiz də xatırladıb "Cənnət anaların ayağı altındadır”. Elə Vətənimizi
də ana vətən kimi əzizləməyimiz bu məhəbbətin ifadəsidir. Maraqlıdır ki, Davud
Nəsib yaradıcılığında Ata mövzusu xüsusi yer tutub. Atasının üzünü görmədən
itirməsinə baxmayaraq, Davud Nəsibin nəinki yaddaşında, xəyalında, eləcə də
yaradıcılığında əbədi yaşayan nüfuzlu, mötəbər bir insan - Məcid kişi var. "Ata yadigarı” adlı şerindəki səmimi bir
etirafı şairin daxili əminliyindən, təskiliyindən, ataya olan sevgisindən və əbədi
bağlılığından xəbər verir: "Boyun qardaşımda, sifətin məndə, belə, çoxları
salamat geri dönəndə, ata, sən qayıdıb bizə dönmüsən.” Təsəllinin inama çevrilməsi
budur: "ürəyin qəlbimizdə, gözlərin gözümüzdədi.” "Sən tək idin, ata, bu günsə
bizimlə yeddiləşmisən”. Bu məhəbbət o qədər dərin və əbədidir ki, hətta atadan
yadigar qalan əşyalar da müqəddəs varlıq kimi əzizlənib, qorunub. Evlərində bir
meşin palto olub. Atadan qalma bu paltonu övladlarından heç biri əyninə
almayıb. Şair bunun səbəbini görün necə mənalandırıb: "Çöldə səhv edəndə evə gəlirik.
Evdə nəzərimiz çaşır, karıxır, palto bizə baxır. Elə bilirik, paltonun içindən
atamız baxır.” Əslində, bu məsuliyyətin, bu tərbiyənin mayasında ana öyüdünün
yeri əvəzsizdir. Əlbəttə, bu nə sadəlövhlük, nə pafos, nə də romantikadı. Bu, əsil
övlad sədaqəti və diqqətidir, desəm yanılmaram. Valideynlərini çöllərə salan,
Qocalar evınə atanlar var. Bu örnək olan münasibət isə əsil övlad sədaqəti və
yanaşmasıdır:
Bu palto arxadır
Atamız təki,
Həyat yollarını
bizlə aşıbdır;
Üç qardaş paltonu
geyinmirik ki,
Palto bizim üçün
atalaşıbdır.
Davud Nəsibin qəribə ifadələri var ki,
mütləq səni düşüncələr aləminə çəkər. Məsələn, " Qəlbimdə düzlərin, dağların ətri”
var; " Torpaq sinəsində gəzənlərin yox,onu ürəyində gəzdirənindir” (Yadıma özü
işğalda,xəyalı qəlbimizdə olan yurd yerlərimiz düşdü- F.X.)”; " Payız ağacların
qulaqlarında qızıl sırğa kimi asar payızı”;" O qədər arxaca o danışdı ki,
axırda hamıdan arxada qaldı”; " Yaltağa yer göstər, yuxarı çıxart, fərqi yox, əyilən
əyilməlidir” və s.
Davud Nəsib həm də istedadlı nasir idi. Onun Alban
hökmdarı Cavanşirlə bağlı qələmə aldığı
"Cavanşir” (Bakı-2000) və "Cavanşirsiz məmləkət” ( Bakı-2002) adlı
romanları ədəbi ictimaiyyət tərəfindən maraqla qarşılandı. Yadımdadır ki,
birinci roman haqqında mənim də mətbuatda məqaləm dərc olunmuşdu. Ermənilərin
torpaq iddiaları, başımıza gələn faciələr müəllifi bu əsəri yazmağa, tarixi
keçmişimizə güzgü tutmağa vadar etmişdi. Tarixçilər də dönə-dönə təsdiq etdilər
ki, bu roman bədii əsər olsa da Cavanşir obrazı ilə tarıxi sənədlərdəki
Cavanşir bir-birini tamamlayır. Rəhmətlik akademik Budaq Budaqov yazırdı : "
705-ci ildə... ölkə ərəb xislətinə Alban kilsəsi isə erməni kilsəsinə tabe
edilmişdi. Alban xalqının faciəsi də o vaxtdan başlamışdı. Alban xalqı parçalandı...
Şair-yazıçı Davud Nəsibin əqidə və inamı bu torpaq və onun bölünməzliyi ilə
bağlı olduğu üçün, bir vətənpərvər kimi ərsəyə gətirdiyi bu iki tarixi romanda
Vətənin keşiyində durur... Davud Nəsibin bir uğuru da ondadır ki, tarixi həqiqətləri
o, canlı, həyati lövhələr və maraqlı obrazlarla bədii şəkildə oxuculara
çatdırmaqla yanaşı, həm də bütün bu tarixi prosesləri sadə və aydın roman
dilində ümumiləşdirib”.
İkinci əsərin -"Cavanşirsiz məmləkət”in sonunda müəllifin
"Son söz əvəzi”ndəki xitabı çox təsirli və düşündürücüdür. Sanki gələcək
tarixçilərə, tədqiqatçılara bir çağırış, bir xəbərdarlığıdır. Məndən sonra siz
nə etməlisiniz: "Hələ bu son söz deyil, mənim az-çox yazdıqlarıma. Mənzil uzaq,
yol uzun... İtirdiklərimizi daşlı-kəsəkli, dağlı-dərəli bu yolda lazım gəlsə
belə, dişimizlə, dırnağımızla, sürünə-sürünə axtarıb tapmalıyıq. Bu günə qədər
buraxdığımız səhvləri bu gündən səbirlə ifçin-ifçin düzəldib yerinə qoymalıyıq.
"Axtaran-tapar”, "Yolçu yolda gərək” deyib atalar. Bu sözlər yalnız və yalnız
bu yurdu, bu xalqı canından artıq sevənlərə aiddir.”
Heyif ki, avtomobil qəzası zamanı həyatını itirən
Davud Nəsib cəmi 60 il yaşadı. Amma elə əsərlərə imza atdı ki, həmişə onu xatırladacaq. Yarımçıq
qalmış arzularına, əsərlərinə ürəkdən yansaq da əlimizdən nə gəlir... Bircə onu
arzulardım ki, belə istedadlı şəxsiyyətləri həmişə gələcək nəslə yaxşı tanıtmaq
üçün təbliğatımızı mükəmməl quraq. Ailə-məişət mövzusunda zəif ekran əsərləri,
filmlər çəkməkdənsə, Cavanşirlər barəsində nəsə yaradaq. Elə yazını da Davud Nəsibin
misraları ilə tamamlayıram:
Günümə,
ayıma ilimə nə var,
O
mənə bac verib, məndən bac alıb,
Ölümdən
qorxmuram, ölümə nə var,
Hələ görülməmiş
işlərim qalıb.
Kitablarının birinin sonluğundakı fikri ilə ruhuna dualar oxuyuram: " Nə yerdəyəm,
nə göydə, yazılarımı oxuyun, bəyənsəniz qəlbinizdəyəm.” Çox uzaqgörənliklə
düşünülmüş arzudu, ya bəlkə də vəsiyyətdi. İllər də təsdiqlədi ki, Davud Nəsibin
əsil ünvanı məhz ürəklərdədi.
Flora XƏLİLZADƏ,
əməkdar
jurnalist