Mənim adım - Napoleon...
Napoleon - dünyanı fəth edən sərkərdədir...
Napoleon - dünya mətbəxinin dadlı-təamlı tortudur...
Napoleon - şərabdır...
Azərbaycan teatrosunun Napoleonu-Oktay Mehdiyevdir...
Oktyabrın 22-si Napoleon-Oktayın 40 yaşı tamam olur. Artıq gənc
nəslin nümayəndəsi kimi fəaliyyətini tamamlayıb, estafeti gənclərə verib, yeni
zamana, yeni məkana doğru irəliləyir. Yeni zamanda Mehdiyev Oktay nələri
gerçəkləşdircək, nələrə imzasını atacaq - Zamanla görüb, Zamanında deyəcəyik.
Qısa arayış: Mehdiyev Oktay Nüsrət oğlu
1976-cı ildə oktyabrın 22-də anadan olub. 1998-ci ildə Ə.Hüseynzadə adına
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin "dram və kino
aktyoru" fakültəsini bitirib. 1999-cu ildən hal-hazıradək (fasilələrlə)
H.Ərəblinski adına Sumqayıt Dövlət Musiqili Dram teatrında aktyor işləyir.
Diplom işi olaraq Akademik Milli Dram teatrında hazırlanan "Şadlıq
sorağında" (V.Rozov) tamaşasında baş rolda çıxış edib. Sumqayıt teatrında çoxsaylı
rollarda oynayıb: Bəhruz (T.Vəliyeva "Mənim ağ göyərçinim"), Talıb
(Ə.M.Lələdağ "Tələ"), Vəliqulu (C.Məmmədquluzadə "Danabaş
kəndinin əhvalatları"), Göstəbək (G.Xuqayev "Bir köpək vardı"),
Təkgöz ( K.Həsənov "Sehrli yaylıq"), Birinci xidmətçi (Ş.Qurbanov
"Milyonçunun dilənçi oğlu"), narkoman (Y.Həşimov "Həkimlər
nobata gedir"), Teymur (Ə.M.Lələdağ "Dağlarda tufan"), Şair
(Anar "Yaxşı padşahın nağılı"), Qozbel (Ə.Əmirli "Varlı
qadın") və s.
Napaleon-Oktayın bu qısa arayışına izahlı
təhlil yazmaq mütləq lazımdır. Lazımdır ki, biləsiz, Oktay bu sənətə adətən,
vurğun olub gələnlərdən deyil. Hətta onun Universitetə necə daxil olmağı da,
təsadüfi olub. Özünün dilindən söylədiyi kimi, universitetə daxil olanda adəti üzrə hamı kimi
nə hazırlaşıb, nə məşq edib, nə etüd, nə monoloq öyrənib. Nə isə... Uzun sözün
qısası... Universitetə daxil olub. Yaxşı tələbə olmasa da, sənət dərslərindən
hər bir zaman yaxşı qiymətlər alıb. Lakin aktyor olmaq üçün nə "can yandırıb”, nə də "dəridən-qabıqdan
çıxıb”...
Sənət portretini yazarkən Oktayın individual
portretinə nəzər salmaq vacibdir. Oktay sərbəstliyi sevən, sərbəst yaşamağı
həyat kredosu bilən insanlardandır. Onun üçün yaşamaq tam olaraq "azad” olmaq,
"azad” yaşamaq anlamına gəlir.
Aktyor Oktay Sumqayıt teatrında işə başlayır.
Və teatrda işlədikcə bu sənətin, aktyor
sənətinin sehrinə düşür. Lakin... Lakin
2003-cü ildə maddi vəziyyətlə, sıxıntı ilə bağlı, eləcə də sənətə verilən dəyərin
az olmasından bezərək sənətdən uzaqlaşır. Ukraynaya gedən aktyor, səfər öncəsi
axırıncı dəfə səhnədə Hamletin monoloqunu söyləyir və ... iki il yarım sənətə
vida edir. Vətənə qayıtdıqdan sonra isə şəxsi həyatında dəyişikliklər baş verir.
Evlənir, ailə həyatı qurur.
Vətənə döndükdən sonra Sumqayıt Teatrının baş
rejissoru Firudin Məhərrəmov quruluş verdiyi Əli Əmirlinin "Varlı qadın” tamaşasında
Oktaya Qara rolunu həvalə edir. Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, Oktay nə az,
nə çox düz 5 dəfə teatrdan gedib və
yenidən qayıdıb. Sonradan rejissor Tural Mustafayevin "Qacar” tamaşasında
Qacarı oynayıb. Tamaşaya baxanlar içərisində böyük Ustadımız, rejissor
Vaqif İbrahimoğlu da olub. Vaqif müəllim
bu tamaşadan sonra Oktayı Yuğ teatrına dəvət edib. Hətta bu fakt göstərir ki,
Qacar rolu Oktay Mehdiyevin sənət portretində uğurun başlanğıc nöqtəsi hesab oluna
bilər. Qacar Oktayın boyuna cızılmasa da, görünür daxili möhkəmliyinə, zahiri
sərtliyinə ölçülmüşdü. Oktay özü də bu rolun uğrunun fərqində idi. Təsadüfmü?
Qacar da bir sərkərdədir... Qacar da istilaçıdır... Oktay bu sənət cığırında
irəlidə olacaqları bilmədən, özünü daha böyük uğura hazırlamış olur.
Ancaq bu yolun qət olunması üçün hələ çox
böyük Zamana və münbit Məkana ehtiyac var idi. Məkan-Yuğ teatrı... Oktayın Yuğ
teatrında birinci rolu rejissor Gümrah Ömərin quruluşunda Füzuli xəzinəsindən
yaranmış "Hicr” tamaşası oldu. Sonra Vaqif müəllimin quruluşunda Çexovun
"Albalı bağı” əsasında "Birinci akt” tamaşasında Lopaxin rolunda çıxış etdi.
Və o Zaman yetişdi... AMDT-ının səhnəsində "Napoleon”
tamaşası oynanılacaq. Və bu rola dəvət almaq, bu rola seçilmək elə özü bir uğur
idi. Oktay bu işin məsuliyyətini dərk edirdi. Oktayın aktyor xarakterində
tamaşanı "yola vermək”, uğursuzluğu uğur kimi qəbul etmək yoxdur. Əvəzində, yetərincə
qabarıq formada "özünətənqid” var. Aktyorun özünün söylədiyi kimi, "əsəri
oxudum, özümü burda görə bildim, lakin işin ağır, çox yüklü olduğunu da dərk
edirdim”.
Oktay Mehdiyevin Akademik Milli Dram Teatrı
ilə bağlılığı uzun bir zamanın iki qütbünü əhatə edir. O, 1998-ci ildə milli
teatrımızın səhnəsində Viktor Rozovun "Şadlıq sorağında” əsəri əsasında
qoyulmuş diplom tamaşasında çıxış etmiş və "Napoleon” tamaşası ilə yenidən 14
il sonra bu teatra qayıtmışdı. Qeyd etdiyim kimi, Napoleon Oktayın ilk uğuru
deyildi, bəs onda Napaleon Oktay üçün nə idi?
Bu tamaşa aktyorun sənət portretində nə
birinci işi, nə də birinci uğurudur. Lakin... cəmiyyətdə, ictimai fikirlərdə
onun tanınmağı məsələsində Napoleon tramplin hesab oluna bilər. Vacib məqamlardan
bir neçəsini sadalamaq istəyirəm, hər kəsin marağında idi: milli teatrda "Napoleon”
oynanılacaq??? Ən ümdəsi Napoleonu kim oynayacaq??? Yəqin ki, bu rolun
arzusunda olan aktyorların sayı həddən ziyadə çoxdu. Napoleonun ünlü
aktyorlardan seçiləcəyini də düşünürdülər. Və... seçim Oktay Mehdiyev oldu.
Kim idi Oktayın Napoleonu?
Oqtayın Napoleonu zahiri tamam
uyğunlaşdırılmış, daxili əksliklərlə, intriqalarla konfliktdə olan "qəhrəman”
idi. Xarici görünüşündən gələn oxşarlıq, eləcə də daxilindən gələn çılğınlıq bu
obraza ən uyğun aktyorun Oktay olduğunu qətiləşdirirdi. Həmçinin Oktay daxilən
dalaşqan, tez özündən çıxan, hətta birdən-birə hücüm edə bilən aktiv enerjili
daxili gücə malikdir. Bu Napoleon səhnədə lazım olan hissləri, necə durduğunu,
başını necə qaldırdığını, jestləri necə yönəltdiyini düzgün qavrayan-tarixi
Napoleonun Zamanla ayaqlaşan portreti idi. Səhnədə Napoleonu yaradan Oktay
deyil, Oktayın yaratdığı Napoleon var
idi. Bu Oqtay Mehdiyevin Napoleonu idi. Tamaşada biz sərkərdə Napeleondan daha
çox, Jozefinanın əlində təlxəyə çevrilmiş "qüdrətli-həssas” Napeleonu görürük.
Əsərdən, dramaturji materialdan irəli gələrək Oktayın Napoleonunun hərbi, savaş
meydanından kənardakı siması önə çəkilir. Tamaşa belə başlayır: Jozefina biz
ayrılmalıyıq. Səhnə variantında Napoleonun hakimiyyətdən getmək prosesi yer alır. Yəni
Napeleon döyüş meydanında deyil, hakimyyətdən getmək ərəfəsində olan zamanı öz
əksini tapır - Oktay məhz Napoleonun bu
dövrünü oynayır, əsərə, sözlərə dəlalət edərək. Oktayın Napoleonu çox
həssasdır. Məsələn, deyirlər "kişi ağlamaz”. Ancaq tamaşada olduğu kimi Napoleon
kimi qüdrətli sərgərdə də uşaq kimi ağlaya bilər. Oktayın yaratdığı rol çox
ağır mizanlarla ölçülürdü... Oqtayın Napoleonu həm də çox fəaldır, səhnədə
oynayır, qışqırır, stolun üstünə çıxır, ora-bura qaçır, çox enerji sərf olunur.
Həm də obrazın imkanları o dərəcədə
genişdir ki, nə qədər istəsən onu yükləyə bilirsən. Yəni hər dəfə onu
yükləmək olur. Oktay da son dərəcə diqqətlə rejissorun ondan gözləntilərini
həyata keçirməyə çalışırdı.
Ümumiyyətlə, aktyor Oktay Mehdiyevin forma və
jestukulyasiyasında özünüdərk daha güclüdür. Təqlid yoxdur, düşüncədən kənar
şərtilik yoxdur. Yalnız öz bədəninə, zövqünə, düşüncəsinə, ruhuna əsaslanan
oyun var. Oktay Napoleonu öz bədəninin imkanlarına söykənərək, düşüncəsinin ona
verdiyi hərəkətlərə əsaslanaraq yaradır. Əminliklə deyə bilərəm ki, bu
Azərbaycan milli teatr tarixində fərqli bir Napoleon idi.
Onu da qeyd edim ki, Oktayın səhnə portretində
ən vacib məqamlardan biri onun səhnəni, tamaşaçını hiss edə bilməsidir. Onun
özünün dediyi kimi: "Mən tamaşaçını görə bilməsəm də, hiss edirəm. Tamaşaçını
hiss etmədən oynamaq kor-təbii alınır. Tamaşaçını duymalısan, hiss etməlisən.
Mütləq. Mən artıq tamaşa müddətində hiss edirəm ki, harada darıxdırcıdır,
harada tamaşaçı fəaldır, harada tamaşaçını öz halıma salmışam”.
Oktayın səhnə uğuru Napoleonla söylənsə də,
onun potensialı bununla tamamlanmır. Oktay çox böyük rejissorlarla - Vaqif
İbrahimoğlu, Azər Paşa Nemətov, Bəhram Osmanov, Firudin Məhərrəmov, - birgə
işləyib. Lakin Oktayın hələ görünməmiş tərəfləri, təhlil olunmamış aktyor
cizgiləri, işlənməmiş faktura-maskası öz rejissorlarını, yeni rollarını
gözləyir. Bu portret yazı artıq gənc yaşına vida edən, səhnə yaşında isə
olduqca gənc olan Oktay Mehdiyevə kiçik bir təbrik yazısıdır. Yazının sonunu
unudulmaz Vaqif İbrahimoğlunun Oktay haqqında dediyi sözlərlə bitirmək
istəyirəm: "Kordular, hələ görmürlər”.
Aygün Süleymanova
teatrşünas