Məni yaradan kitablar
1961-ci
ildə Birləşmiş Krallıqların Birmingam əyalətində, Sollihulda anadan olmuş
yazıçı, aktyor, ssenarist Mark Filip Devid Billinqam dünya ədəbiyyatında "Tom
Torn” silsilə cinayət-detektiv əsərləri ilə məşhurlaşıb. Bu xüsusi janrın
seçilən imzalarından olan Billinqam şəxsi internet ünvanından bir sıra ədəbi mərhələ
və təlimlər üzrə ödənişli xidmət göstərir. Yazıçı "Guardian”ın "Məni yaradan
kitablar” layihəsi çərçivəsində suallarını cavablayıb.
Hazırda oxuduğum kitab – Martin Ueytsin "Köhnə din” ("The old
region”) əsərini oxuyuram. Əlimdəki ötən il dərc olunan romanın üzərində
işlənmiş versiyasıdır. Dostyana yanaşma məsələsində iki dəfə düşünməli
olduğumuz fikrinin doğruluğunu müdafiə edən roman əsas fikrin müdafiəsi
məqsədilə folklor düşüncəsinin təhlükəli tərəflərindən qidalanır.
Həyatımı və dünyanı dəyişən kitab – Artur Konan Doylun məşhur və əfsanəvi
"Şerlok Holmsun macəraları” ("The adventures of Sherlock Holmes”) silsiləsi. Bu
romanla ilk dəfə 13 yaşımda tanış olmuşam. Öz dediyi dərsdən sıxılan riyaziyyat
müəllimimiz çantasından bu kitabı çıxarıb, yüksək səslə oxumağa başlamışdı. Detektiv
janrı seçməyimin ilk və ən güclü səbəbi bu xatirədir. Deyəsən, elə silsiləmi
yekunlaşdıra bilməməyimin də səbəbi budur.
Müəllifi olmaq istədiyim kitab – Deşayl Hammetin "Malta şahini” ("The
Maltese falcon”) romanını oxuyanda özümü söymüşdüm. Bunu mən yazmalıydım.
Axıcı, hərəkətli, sərbəst nəsr, möhtəşəm bir qiraət zövqü… Nəşrindən 90 il
keçməsinə baxmayaraq, bu kitab oxunduğu hər dövrün əsəridir. Məlumat üçün onu
da deyim ki, bu əsərlə roman janrında bir neçə şeyin əsası qoyuldu.
Yazı üslubuma ciddi təsiri olan kitab – Uilyam Mak İlvanni "Doçertilər”
("The Docherty”) romanına görə "Whitebread” mükafatını aldıqdan sonra 1977-ci
ildə kriminal-detektiv roman yazdığını elan edəndə hamını təəccübləndirmiş və
bir az da təəssüfləndirmişdi. Amma "Fəda edilmiş” ("Laidlow”) romanı ilə yazıçı
sübut elədi ki, nəsrin janrları arasında aşılmaz sədd yoxdur. İstedad hər
qapını aça bilir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu əsər xüsusilə də, detektiv
yazarları üçün ilham mənbəyi oldu. Çünki insanlar düşünür ki, detektivə keçmək
asandır, amma uzun illər detektiv əsər yazdıqdan sonra dram yazmaq uğursuz cəhddir.
Həddindən artıq yüksək qiymətləndirildiyini
düşündüyüm kitab – Daniel Vudrelin "Sevimli cənabın ölümü” ("The death of sweet
mister”) romanı işıq üzü görəndə çox geniş rezonans doğurdu. Rəqabətin bu qədər
güclü olduğu bir zamanda bunu hər roman bacarmır. Açığı mən də roman ətrafındakı
müzakirələrin "qurbanı oldum”. Bu qədər geniş oxucu auditoriyasının diqqətinə
layiq olan bir çox yazar tanıyıram. Amma açığı Vudrel ən azı bu əsəri ilə
göstərilən diqqətə nə qədər layiq idi, bu məsələdə qərarsızam. Missisurinin
kasıb şəhərlərindən birində yaşayan, dostu olmayan, artıq çəkidən əziyyət
çəkən, gec inkişaf edən Şaq Atkinsin hekayəsindən bəhs edilir. Hekayə orijinal
və aktualdır. Amma keçidlər arasında insanın ürəyini üzəcək qədər dərin lənglik
var, hətta bəzi yerlərdə mənə elə gəldi ki, hekayə bitdi. Bu qədər geniş
auditoriyanın əskikləri görməməsi mənə qəribə gəldi. Sonra düşündüm ki,
görünür, hekayənin uğurudur.
Məni ağladan son kitab – Denni Beykerin silsilə
avtobioqrafiyasının son hissələrindən "Dönüş” ("Going to turn”) son vaxtlar
oxuduğum ən təsirli əsər idi. Həm ağlatdı, həm güldürdü.
Tamamlaya bilmədiyim kitab – Oxuyarkən həzz almadığım kitabı
bitirmirəm. Bəzən deyirlər ki, axıra kimi oxuyun, "ən azından necə yazmaq
olmaz” bunu öyrənərsiniz. Amma başqa cür düşünürəm – qiraət məmnunluq hissi
aşılamalıdır, insanı taqətdən salan müharibə olmamalıdır.
Oxumadığıma utandığım kitab – Müsahibələrimə nəzər salsanız,
kimdən ümumiyyətlə, bəhs etmədiyimi görərsiniz. Ceyn Austenin əsərləri haqqında
müzakirəyə qoşula bilmək üçün onları vərəqləməliyəm. Amma bunu o qədər də
utanılacaq bir şey kimi görmürəm. Sadəcə uğurlu bir klassik kimi onu oxumaq
lazımdır.
Hədiyyə etməyi ən çox sevdiyim kitab – Con Konnolli dünya ədəbiyyatında sirli
cinayət hekayələrinin müəllifi kimi tanınır. Amma onun uşaqlığından, sıradan
hekayələrdən güclü süjetlərə keçidindən əyləncəli, ürküdücü və bütün
incəlikləri ilə bəhs etdiyi romanı "İtmiş şeylərin kitabı” ("The book of lost
things”) dostlarımın, doğmalarımın mütləq oxumasını istədiyim ədəbi
nümunələrdəndir.
Adı ilə xatırlanmaq istədiyim kitab – Ümid edirəm ki, bu elə hal-hazırda
üzərində işlədiyim kitab olar. Amma bu dəqiqə üçün romanlarımdan hansı olursa olsun,
birinin adının belə məni xatırladacağını bilmək xoş duyğudur.
İngilis dilindən tərcümə edən: Elcan SALMANQIZI
MƏNBƏ: GUARDİAN