Bakı 15°C
Mart qətliamından 10 il ötür
Düz 10 il bundan əvvəl Ermənistanda sonu qanlı
hadisələrə aparıb çıxaran prezident seçkiləri keçirildi. Tələm-tələsik
qalibiyyətini elan edən Serj Sarkisyan gözləmədiyi halda geniş ümumxalq
hərəkatının etirazına tuş gəldi. Bütün bunların sonu isə fevralın sonu, martın
əvvəlində qanlı hadisələrə gətirib çıxardı, onlarla insan gülləbaran edildi.
"1in.am (Armenian News & Analyses)” saytında
dərc olunan analitik məqalədə göstərilir ki, əksəriyyət hesab edirdi ki,
2005-ci il referendumu, xüsusən də 2007-ci il parlament seçkilərindən sonra
müxalifət tam şəkildə həm mənəvi, həm də siyasi nöqteyi-nəzərdən dağıdılıb. Və
açığını deyək ki, heç kim 2008-ci il prezident seçkilərindən sürpriz və
intriqalar gözləmirdi. Əgər intriqa, qeyri-müəyyənlik, gərginlik olsaydı belə,
bu, iqtidar-müxalifət münasibətləri ilə bağlı olmayacaqdı. Yəni, yalnız
hakimiyyət daxilində nəsə baş verəcəyi proqnoz edilə bilərdi. Robert Köçəryan
prezident iqamətgahını tərk edəndə bəyan etdi ki, "gənc pensiyaçı” olmaq
istəyir. O zaman əsas varisi kimi isə xarici işlər naziri Vardan Oskanyanı
görürdü. Digər tərəfdən, Andranik Marqaryanın qəfil ölümü ilə Serj Sarkisyan
baş nazir və Respublikaçılar Partiyasının liderinə çevrildi. 2007-ci il
parlament seçkilərində dövlət aparatının bütün resurslarından istifadə edərək
Respublika Partiyasının qələbəsini təmin edə, müxalifəti tam sıradan çıxara,
eləcə də hakimiyyətdə ona rəqib ola biləcək qüvvələri neytrallaşdıra bildi.
Bütün bunlar Serj Sarkisyanın prezidentlik yolunu tamamilə açdı. Belə desək,
2007-ci ilin mayından sonra Serjik faktiki olaraq ölkənin rəhbərinə çevrildi.
Parlament seçkiləri "Azadlıq” bloku üçün tam fiasko ilə nəticələndi. Parlamentə
düşən "İrs” partiyası isə real alternativ statusa malik qüvvə sayılmırdı. Bir
sözlə, zəif müxalifət daxili resursa malik deyildi.
Əgər 2007-ci ilin payızında eks-prezident Levon
Ter-Petrosyan siyasətə qayıtmasaydı, Serj Sarkisyan 2008-ci ilin 19 fevralında
seçkiqabağı kampaniya keçirmədən belə qəti qələbə qazana bilərdi. Levon-Ter
Petrosyanın dönüşü isə fenomenal alındı, hakimiyyət üçün əsl siyasi nokdauna
çevrildi. Hətta birinci prezidentin sadiq tərəfdarları belə inana bilmirdilər
ki, 20 il sonra Petrosyan ikinci dəfə ümumxalq hərəkatına rəhbərlik edə bilər.
Necə oldu ki, Serj Sarkisyan inzibati resurslardan istifadə məsələsində zəif
oldu? Petrosyan isə güclü ümumxalq hərəkatı təşkil etsə də, öz ətrafında
əlverişli beynəlxalq kontekst formalaşdıra bilmədi. Aydın olan odur ki, Serj
Sarkisyanın 19 fevral seçkilərində özünü qalib elan etməsi ilə ümumxalq hərəkatını
daha da güclü etmiş oldu - bütün dövlət sistemi, güc strukturları iflic oldu.
Əgər martın 1-də qırğın olmasaydı, sözsüz ki, bütün bunlar inqilaba aparıb
çıxaracaqdı.
Beləliklə, mart qətliamını törətməklə Serjik bir
növ xalqın gözünü qorxuda bildi və açıq şəkildə bəyan etdi ki, hakimiyyəti
saxlamaq üçün istənilən qırğına getməyə hazırdır. O ki qaldı Petrosyanın uğur
qazana bilməməsinə, sözsüz ki, burada onun zəifliyi, eləcə də beynəlxalq
dəstəyinin olmaması rol oynadı. Beynəlxalq dəstək dedikdə, sözsüz ki söhbət Rusiya
amilindən gedir. Moskva istəmədi ki, vaxtilə vəzifəsindən uzaqlaşdırdığı şəxs
yenidən hakimiyyətə qayıtsın. Heç kimə sirr deyil ki, Levon Ter-Petrosyanın
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasında kompromislərə hazır olması Kremldə
narazılıqla qarşılanırdı. Bu səbəbdən də 2008-ci il seçkilərində Petrosyana hər
hansı bir dəstək vermədi. İstənilən halda, mart qətliamı erməni tarixinə qara
hərflərlə düşdü və bir daha göstərdi ki, rejim hakimiyyətdə qalmaq naminə
minləri, on minləri belə qurban verməyə hazırdır.
Bir məsələni də qeyd edək ki, mart hadisələrinə
beynəlxalq reaksiya istənilən səviyyədə olmadı. İkili standartlar burada da
özünü açıq şəkildə göstərdi. ABŞ və Qərb dövlətləri onlarla insanı qanına
qəltan etmiş hakimiyyətə qarşı hər hansı sərt addım atmadı, ona qarşı
sanksiyalar tətbiq etmədi. Düzdür, ABŞ Senatının müxtəlif komitələrində
dinləmələr keçirilsə də, bütün ittihamlar ancaq söz olaraq qaldı.
Azər
