Marketinq oyunu, yoxsa reallıq?
ÜST-dən xəbərdarlıq: "Yayılmış
əsassız xəbərlər koronavirus xəstəliyindən daha təhlükəlidir”
Son
aylar gündəmi zəbt edən mövzulardan biri də koronavirusdur. Dünyanın bir çox ölkəsini cənginə alan bu
virus artıq bizim ölkəmizin də çox yaxınlığındadır. Xüsusilə də bizə ən yaxın
ölkə olan İran ərazisində virusdan ölüm hadisələrinin baş verməsi, ciddi
şəkildə narahatlıq yaradıb. Hətta sərhəd bölgələrində gediş-gəliş tam
dayandırılması da, bəzi məhdudlaşdırıcı tədbirlər həyata keçirilib. Yayılan
rəsmi xəbərə əsasən isə Çində ölənlərin sayı artıq 2592 nəfərə çatıb. Bundan
başqa bir sıra Avropa ölkələrinin səhiyyə nazirləri arasında koronavirusla
bağlı müzakirələrin başlayacağı da qeyd edilir.
"Zarafat”la törədilən təxribat
Bütün
bu xəbərlərin fonunda koronavirusla bağlı "whattsap” sosial şəbəkəsində yayılan
səs yazısı insanlar arasında daha böyük qarışıqlıq yaratdı. Səs yazısının bir
dəqiqə içərisində minlərlə insana göndərilməsi vətəndaşları təşvişə saldı. Səs
yazısında koronavirusun ölkəmizdə yayıldığı və bunun isə bəzi qurumlar
tərəfindən gizlədildiyi qeyd edilirdi. Ən acınacaqlısı isə insanlarımızın bir
an belə düşünmədən təsdiqini tapmamış belə xəbərlərə inanması, onların həm
psixoloji, həm də fiziki olaraq zərbə almasına səbəb ola bilər. Belə bir
addımın atılması birbaşa olaraq insanlar arasında xaos yaratmağa, ictimai
siyasi sabitliyi pozmağa planlanmış bir təxribat işidir.
Məlumat
üçün qeyd edək ki, hüquq-mühafizə orqanlarından verilən məlumata görə, xüsusi
tədbirlər nəticəsində Bakıda koronavirusun aşkar olunması barədə yalan məlumat
yayan şəxs saxlanılıb. Həmin şəxsin həkim olduğu müəyyənləşdirilib. Onu söhbət
etmək üçün dəvət ediblər. O, yalan şayiələri hansı məqsədlə yayması ilə bağlı
suala cavab olaraq, zarafat etmək istədiyini açıqlayıb. Ona yanlış məlumat
yaydığına görə məsuliyyətə cəlb olunması barədə xəbərdarlıq edilib və sərbəst
buraxılıb. Azərbaycanda koronavirus barədə saxta xəbərlər yaymaqda təqsirli
bilinənlərin hamısının müəyyən edilməsi və məsuliyyətə cəlb olunması üçün
hüquq-mühafizə orqanları zəruri əməliyyat-istintaq tədbirlərini davam etdirir.
Bəli,
sadəcə zarafat üçün heç bir əsası olmayan xəbəri yaymaq, görün, insanlar
arasında necə səs-küyə səbəb oldu. Bütün bunlardan sonra dövlət orqanları
açıqlama verərək yaranmış bu vəziyyəti stabilləşdirməyə və insanları narahat
olmamağa səslədi. Belə ki, Səhiyyə Nazirliyi və İcbari Tibbi Sığorta üzrə
Dövlət Agentliyi sosial şəbəkələrdə koronavirusa yoluxmuş şəxslərin Cəlilabad
və Lənkəran rayon Mərkəzi Xəstəxanalarında yerləşdirilməsi barədə yayılan
məlumatlara münasibət bildirib. Səhiyyə Nazirliyi və İcbari Tibbi Sığorta üzrə
Dövlət Agentliyinin birgə yaydığı məlumatda qeyd edilir ki, həmin xəbərlər
həqiqəti əks etdirmir: "İranla sərhədyanı rayonlardakı - Biləsuvar,
Lənkəran, Masallı, Cəlilabad, Astara - tibb müəssisələrində lazımi tədbirlər
görülüb. Belə ki, sözügedən rayonların mərkəzi xəstəxanalarında infeksion
şöbələr və bokslar (digər şöbələrlə əlaqəsi olmayan palatalar) hazır
vəziyyətdədir. Biləsuvar və Astara sərhədlərində təcili və təxirəsalınmaz tibbi
yardım tam təchiz olunmuş vəziyyətdə dayanıb. Eyni zamanda, sərhəddəki tibb
məntəqələri gücləndirilmiş iş rejimində çalışırlar".
ÜST "Azərbaycanda koronavrius
qeydə alınmayıb” deyir
Məlumatda
qeyd edilir ki, Azərbaycanda koronavirusa yoluxma halı aşkarlanmayıb. Bunu
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) da öz rəsmi internet səhifəsində təsdiqləyib.
ÜST-nin Azərbaycandakı nümayəndəliyindən Trend-ə verilən məlumata görə, sosial
şəbəkələrdə koronavirusla bağlı yayılan saxta xəbərlərə etibar etməmək,
məlumatı yalnız Azərbaycandakı rəsmi qurumlardan və ÜST-nin sosial
şəbəkələrdəki səhifələrindən əldə etmək tövsiyə edilir: "Yayılmış əsassız
xəbərlər koronavirus xəstəliyindən (COVID-19) daha təhlükəlidir. Hazırda Azərbaycanda
koronavirus xəstəliyinə (COVID-19) yoluxma halı qeydə alınmayıb. Ümumdünya
Səhiyyə Təşkilatı aidiyyəti qurumlarla daimi təmasdadır. Ölkədə koronavirusa
yoluxma halının müəyyənləşdirilməsi üçün diaqnostik alətlər dəsti mövcuddur və
şübhəli şəxslərdən götürülən nümunələrin diaqnostikası həmin alətlər vasitəsilə
aparılacaq".
ÜST bəyan
edir ki, qabaqlayıcı tədbir olaraq, kəskin respirator virus infeksiyalarına
yoluxmuş insanlarla təmasdan çəkinmək, əlləri tez-tez yumaq (xüsusilə xəstə
insanlarla və onların əşyaları ilə təmasdan sonra) lazımdır. Respirator
xəstəliyin simptomları müşahidə olunan şəxslər öskürərkən və asqırarkən məsafə
saxlamaq, ağız və burnu dəsmal və ya dirsək bükümü ilə bağlamalıdırlar.
ÜST
beynəlxalq səfərlərlə bağlı hər hansı bir məhdudiyyətin tətbiq olunmasını
tövsiyə etmir. Səfərdən öncə, ərzində və ya sonra respirator xəstəliklərin
simptomları müşahidə olunarsa, səfər edən şəxslərin həkimə müraciət etmələri və
səyahət tarixçələrini bölüşmələri məsləhət görülür.
Lazımı strukturlar daim çevik, operativ məlumat
verməlidirlər ki...
Maraqlıdır,
ekspertlər nə düşünürlər? Belə həssas məqamda əsası olmayan xəbərlərin yayılmasının
qarşısını necə almaq olar, Ən əsası, insanların təşvişə düşməməyi üçün hansı
addımlar atılmalıdır?
Sosial məsələlər üzrə ekspert İlqar Hüseynlinin sözlərinə
görə bu tip məsələlərin qarşısını almaq üçün müvafiq dövlət qurumları vaxtında
açıqlama yaymalıdır: "Koronavirusla bağlı xəbərlər artıq dünyanın bir çox
ölkəsində yayılıb. Həmin ölkələr hər gün gündəmə uyğun açıqlamalar verərək
insanları məlumatlandırırlar. Bizim vətəndaşlarımız ilkin reaksiyanı müvafiq
dövlət orqanlarından gözləyirlər. Bunu etiraf etmək lazımdır ki, koronavirusla
bağlı hazırda dünyada çox ciddi bir problem yaşanır. Koronovirus artıq gəlib ən
yaxın qonşumuz İrana çatıb, amma bizim Səhiyyə Nazirliyindən, Gömrük
Komitəsindən operativ məlumat verilmirdi. Bunun da nəticəsində kiminsə yalan,
yanlış bir xəbər yayması insanlar arasında təşvişə səbəb oldu. Bu vəziyyətdə ən
doğru addım lazımı strukturların daim çevik, operativ məlumat verməsidir. Yaxşı
olar ki, kütləvi informasiya vasitələri müntəzəm olaraq bu mövzu ilə bağlı
informasiyalar yaysınlar. İnsanlara bu virusdan qorunma yollarından, hansı
qoruyucu vasitələrdən istifadə etməli olduqları ilə bağlı təlimatlar
verilməlidir”.
Ekspert bu
kimi dezinformasiyaların yayılmasının, bir növ hansısa məhsulun marketinqinə
xidmət edə biləcəyini də qeyd edir: "Bir məsələni də nəzərə çatdırım ki, bu səs
yazısı yayılandan sonra əczaxanalarda spirt və respiratorların satışı yüksək
səviyyəyə çatıb. Hətta, elə əczaxanalar var ki, spirt və respiratorların
bitdiyini deyir. Ola bilər ki, bu da həmin məhsulların satılmasına yönəlmiş
marketinq siyasətidir”.
Virusun olma ehtimalı yüksəkdir, amma...
Tibb üzrə ekspert Adil Qeybulla deyir
ki, hələ ki koronavirusun ölkəmizdə olması ilə bağlı dəqiq məlumat yoxdur: "Düzdür,
bəzi müəmmalı ölüm hadisələri baş verib amma, dəqiq olaraq bunun koronavirusdan
qaynaqlandığını demək üçün əlimizdə bir əsas mövcud deyil. Hər halda dünyanın
bir çox ölkəsində yayılıbsa və üstəlik, bizə ən yaxın ölkə olan İrana qədər
gəlib çıxıbsa, bizdə olma riski var. Yəni virusun olma ehtimalı yüksəkdir, amma
konkret olaraq "var” deyə bilmərik. Yaxşı olar ki, insanları özlərini qoruması üçün
maarifləndirək. Məsləhət görərdim ki, karantin tədbirləri görülsün”.
İnsanlar
arasında təşvişin yaranmasına münasibət bildirən, həkim qeyd etdi ki, bu
məqamda dövlət orqanlarının üzərinə böyük iş düşür: "İnsanları təşvişə salacaq
belə bir səs yazısı yayılmamış, əvvəl gərək Səhiyyə Nazirliyi virusla bağlı
vəziyyətin necə olduğunu insanlara bildirərdi. Yəni məlum səs yazısından sonra
verilən açıqlama əvvəlcədən yayılmalı idi. Bundan başqa insanlara məsləhət
görərdim ki, yoxlanışdan keçmədən, heç nəyə qərar verməsinlər. Ola bilər ki,
mövsümi soyuqdəymə ilə də bağlı qripə tutula bilərlər. Ona görə narahatlıq hiss
etdik də mütləq şəkildə həkim yoxlanışından keçsinlər”.
Kimisi savadlıdır, yayılan xəbəri araşdırır,
öyrənir, kimisi də...
Psixoloq Gülnar Orucova bildirdi
ki, bu mesajların doğru və yanlış
olması sual altındadır: "Bu tip mesajlar müxtəlif zaman daxilində, müxtəlif cür
yarana bilir. Bundan öncə də uşaq oğrusu ilə bağlı belə bir səs yazılarına rast
gəlmişdik. Bu mesajların doğru və yanlış olması sual altındadır. Ancaq nəzərə
almaq lazımdır ki, insanlar müxtəlif psixologiyaya malikdirlər. Yəni bəzi
insanlar var ki, belə mesajlara daha tez inanırlar. Bu tip insanlara "panikör”
deyilir. Bunlar tez təşvişə düşən, nevrozdan əziyyət çəkən, ölüm qorxusu olan,
keçmişdə hər hansı bir travma yaşayanlar, pessimist olan insanlar olur ki, onlar
bu cür mesajlara daha tez reaksiya verir və inanırlar”.
Psixoloq
belə bir addımın atılmasını doğru qiymətləndirmir: "Çünki xalqı təşvişə salmaq
olmaz. Düzdür, hər bir insan ölümdən qorxur. Bu xəstəliyin ölümə gətirib çıxara
bilməsi düşüncəsi insanlarda qorxu yaradır. Bu düşüncə və qorxunun yaranması da
insanlarda təşvişə düşmələrinə səbəb olur. Ancaq insanları bu cür qorxutmaq
müxtəlif cür fəsadlar yarada bilər. Onların psixologiyası pozula, motivasiyası
düşə, həyat eşqi, yaşama həvəsi azala bilər. İnsanlar müxtəlif düşüncə tərzinə
malikdirlər. Kimisi savadlıdır, yayılan xəbəri araşdırır, öyrənir. Kimisi isə
heç bir axtarış etmədən əsası olmayan informasiyalara inanır və təşvişə düşür.
Ona görə, məsləhət görərdim ki, hər kəs eşitdiyi informasiyanın doğruluğunu
lazımı dövlət orqanları ilə dəqiqləşdirsin”.
Günel
Azadə