Lavrovun açıqlamaları etiraz doğurdu
Rusiya Federasiyasının xarici işlər naziri Sergey
Lavrov ötən gün paytaxt Moskvada mətbuat konfransı keçirib, media nümayəndələrini
maraqlandıran sualları cavablandırıb. Azərbaycanlı
jurnalistin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı sualını cavablandıran
rusiyalı diplomat deyib ki, Dağlıq Qarabağın yekun statusunun müəyyənləşdirilməsi
şərti və işğal olunmuş ərazilərin sülh yolu ilə azad olunması tələbi hər zaman
qüvvədə qalır. Münaqişənin həlli ilə bağlı bir sıra sənədlərin mövcudluğuna
diqqət çəkən nazir ötən ilin aprelində təmas xəttində baş verən toqquşmalara da
toxunub. Bildirib ki, Rusiya həmin vaxt qan tökülməsinin qarşısının alınmasında
vacib rol oynayıb. Ardınca Vyanada, daha sonra Sankt-Peterburqda Azərbaycan və
Ermənistan prezidentləri insidentlərin araşdırması mexanizminin işə düşməsi və
təmas xəttindəATƏT müşahidəçilərin artırılması barədə razılığa gəlib.
2011-ci ildə də insidentlərin araşdırılması məsələsinin Həştərxan görüşündə
müzakirə edildiyini xatırladan nazirin qənaətinə görə, insidentlərin
araşdırılması və ATƏT müşahidəçilərinin sayının artırılmasına dair razılıq ona
görə reallaşa bilmir ki, bununla bağlıATƏT daxilində konsensus yoxdur.
Rusiyanın Suriyaya hərbi müdaxiləsinə dair suala da aydınlıq gətirən S.Lavrov
BMT-nin bu ölkəyə dair qətnamələrini xatırladıb və bu qətnamələrin yerinə
yetirilməsini istəməyənlərin cinayət törətdiyini bəyan edib. Lakin əfsuslar
olsun ki, rusiyalı diplomat Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı mövqe nümayiş
etdirərkən, BMT Təhlükəsizlik Şurasının bu problemlə əlaqəli, Azərbaycanın
işğal olunmuş ərazilərinin qeyd-şərtsiz boşaldılması barədə çağırışları özündə
ifadə edən 4 qətnaməni heç yada da salmayıb.
Rusiya xarici işlər nazirinin səsləndirdiyi fikirlər
Azərbaycanda birmənalı qarşılanmayıb. Politoloq
Fikrət Sadıxov bu barədə "Kaspi”yə açıqlamasında bildirib ki, S.Lavrovun
söylədikləri, bəlkə də yeni deyil. Onun sözlərinə görə, rusiyalı diplomatın
dediklərini vaxtilə bir çox Rusiya rəsmiləri dilə gətiriblər: "Əgər Rusiya rəsmiləri
bu məsələni qabardırlarsa, Dağlıq Qarabağın statusunun əvvəlcədən müəyyənləşdirilməsini
gündəmə gətirirlərsə, bununla "Mərhələli həll planı”na zidd mövqe sərgiləyirlər.
Çünki, "Mərhələli həll plan”ında münaqişənin həlli üçün ilkin növbədə işğal
altındakı Azərbaycan torpaqlarının, yəni Dağlıq Qarabağ ətrafındakı 7 rayonun
azad olunmasından söhbət gedir. Bununla münaqişənin həlli prosesi start
götürür, həmin ərazilərdə infrastruktur yaradılır, zorla köçürülən əhali öz
evinə, kəndinə, rayonuna qaytarılır. Yalnız bu mərhələdən sonra Dağlıq
Qarabağın statusunun müəyyən edilməsinə dair danışıqlara başlanılır. Bu mövqe
prezidentlər, xarici işlər nazirləri səviyyəsində, həmçinin Minsk qrupu üzvlərinin
iştirakı ilə keçirilən danışıqlarda gündəmə gətirilib, təsdiqlənib. Həmsədr
dövlət kimi Rusiya sözügedən danışıqlar zamanı bu mövqeyə, "Mərhələli həll
planı”na etiraz etməyib. Belə olan halda, Rusiya xarici işlər nazirinin
problemin həlli üçün ilkin şərt kimi Dağlıq Qarabağın yekun statusunun müəyyənləşdirilməsini
gündəmə gətirməsi başadüşülən deyil. Bu açıqlama nə dərəcədə diplomatik olsa da,
"Mərhələli həll planı”na ziddir. Beynəlxalq hüququn əsas prinsipinə görə də
münaqişənin həllində ilk növbədə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa
olunmalıdır. Ola bilsin ki, Lavrob belə fikirlər səsləndirərkən Dağlıq
Qarabağın müstəqilliyini və sairi nəzərdə tutmayıb. Lakin rusiyalı rəsmilər, o
cümlədən də Lavrov çox gözəl başa düşürlər ki, erməni tərəfi statusun müəyyənləşdirilməsi
deyilərkən Dağlıq Qarabağın "müstəqilliyini” nəzərdə tuturlar. Rusiya rəsmiləri
bunu bilməmiş deyillər. Ona görə də Sergey Lavrovun Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə
dair səsləndirdiyi son fikirlər bizi qane edə bilməz”.
Millət vəkili,
politoloq Elman Nəsirovda rusiyalı diplomatın mətbuat konfransında səsləndirdiyi fikirlərin böyük
ictimai maraq doğurduğunu dilə gətirib. Onun sözlərinə görə, Sergey Lavrovun
dediklərindən belə məlum olur ki, münaqişənin tənzimlənməsi ilə bağlı heç bir
halda yeni yanaşmalardan söhbət getmir: "Belə çıxır ki, Rusiya münaqişənin həlli
ilə əlaqədar "Yenilənmiş Madrid prinsipləri”nə sadiqdir. Bu prinsiplərin ən
birinci mühüm tezisi Dağlıq Qarabağın yekun statusunun müəyyənləşdirilməsindən,
eyni zamanda Dağlıq Qarabağ ətrafında işğal olunan 7 rayonun azad olunmasından
ibarət idi. Cənab Lavrov mətbuat konfransında "Dağlıq Qarabağın yekun
statusunun müəyyənləşdirilməsi şərti” ifadəsini səsləndirib. Bu fikir "Yenilənmiş
Madrid prinsipləri”ndə də var, həmçinin Kazanda keçirilən danışıqlarda da əsas
prinsiplərdən biri kimi müəyyən edilib. Burada mahiyyət ondan ibarətdir ki,
münaqişə mərhələli şəkildə həllini tapmalıdır. Bu zaman əsas şərt Dağlıq
Qarabağ ətrafı 7 rayonun işğaldan azad edilməsi və digər addımlardır. Yalnız
bundan sonra müəyyən zaman keçir və tərəflər Dağlıq Qarabağın yekun statusunu
müəyyən edirlər. Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, həmin zaman müddəti ilə
bağlı konkret fikir yoxdur. Yəni, bu zaman müddəti 5 il də ola bilər, 10 ildə və
sair. Gəlin görək, yekun status necə müəyyən edilməlidir? Axı orada
infrastruktur, azərbaycanlı əhalinin yaşadığı evlər dağıdılıb, demoqrafik vəziyyət
tamamilə ermənilərin xeyrinədir. Hazırda Dağlıq Qarabağ ərazisində azərbaycanlı
əhali qalmayıb. Belə vəziyyətdə orada hər hansı referendumun keçirilməsi,
Dağlıq Qarabağın statusu ilə bağlı hər hansı ciddi siyasi addımın atılması real
vəziyyətə uyğun olmayacaq. Bir qədər əvvəl qeyd etdiyim kimi, orada azərbaycanlılar
yaşamırlar. Deməli, bu məsələnin tənzimlənməsi ilə əlaqədar da konsensusa gəlinməlidir.
Digər tərəfdən, münaqişənin həllində bir məsələ də unudulmamalıdır ki, Dağlıq
Qarabağ Azərbaycanın tərkib hissəsidir. Necə ola bilər ki, Azərbaycanın tərkib
hissəsi olan bir ərazinin statusunun müəyyən edilməsi üçün referendum
keçirilsin, amma bu prosesdə azərbaycanlılar iştirak etməsin? Bu, məntiqə
ziddir. Dağlıq Qarabağ ayrıca dövlət deyil ki, Azərbaycandan kənarda belə bir
addım atsın. Belə incəliklər mütləq nəzərə alınmalıdır”.
Millət vəkili bildirib ki, ətraf 7 rayon işğaldan
azad olunduqdan sonra strateji fasilə yaranacaq və məhz bu zaman Dağlıq
Qarabağın yekun statusunun müəyyənləşdirilməsi şərtləri müəyyən edilməlidir:
"Bu zaman razılaşmalar, kompromis olmalıdır. Burada heç vaxt bir prinsipdən kənara
çıxmaq olmaz. Bu prinsip münaqişənin yalnız Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində
həll olunması məsələsidir. Bu prinsipdən kənar hər hansı həll variantından söhbət
gedə bilməz. Prezident İlham Əliyev də dəfələrlə bəyan edib ki, Azərbaycan ərazisində
ikinci erməni dövlətinin yaradılmasına heç vaxt yol verilməyəcək. Ümumiyyətlə,
münaqişənin köklü həlli yalnız işğala son qoyulmasından, ərazi bütövlüyünün bərpa
olunmasından keçir. Rusiyalı diplomatın münaqişə zonasında insidentlərin
araşdırılması və ATƏT müşahidəçilərinin sayının artırılması ilə bağlı fikirlərinə
gəlincə, bu məsələdə də Azərbaycanın mövqeyi bəllidir. Əgər torpaqlarımız işğal
altındadırsa, erməni əsgəri Azərbaycan ərazilərini işğal altında saxlayırsa,
burada hansı insidentin araşdırılmasından söhbət gedə bilər? Ən böyük insident
ondan ibarətdir ki, Azərbaycanın 20 faiz ərazisi işğal altındadır, bu ərazilərdə
işğalçı Ermənistanın hərbi qüvvəsi var. İşğal altındakı ərazilərdən işğalçı
qüvvə çıxarılmadan, torpaqlar azad olunmadan orada insidentlərin araşdırılması əslində
status-kvonun qorunub saxlanması mənafeyinə xidmət edir”.
Rufik
İSMAYILOV