Kredit götürən şəxslə eyni məsuliyyəti bölüşən zamin
Günümüzdə
krediti olmayan insan tapmaq çətindir desək, yanılmarıq. Müxtəlif səbəblərdən
insanlar banklardan kreditlə pul götürürlər. Bankdan kreditlə pul götürməyi
təmin edən əsas şərtlərdən biri də zamin olacaq şəxsin tapılmasıdır. Amma çox
təəssüf ki, zamin olmaq məsələsində vətəndaşlarımız məlumatsızdırlar. Yəni pul
götürənə zamin dururlar, lakin həmin şəxs pulu ödəyə bilməyəndə, bunu zaminin
ödəməsi tələb ediləndə ciddi problemlər yaşanır. Belə ki, bu yaxınlar qeyd
etdiyimiz məsələ ilə bağlı bir insident yaşanıb. Kredit götürən şəxs pulu
ödəmədiyi üçün məhkəmə qərar verib ki, ödəniş zamin olanın maaş kartından tutulsun.
Zamin şəxs isə bu qərardan narazıdır. Bildirir ki, kredit götürən şəxsin evi,
avtomobili olduğu halda, hərraca çıxarılmayıb. O, iddia edir ki, banklar daha
san yolu tuturlar: məsuliyyəti maaş kartı olan zaminin üzərinə yönəldirlər. Məsələnin
sosial əhəmiyyətini nəzərə alaraq, mütəxəssislərin fikirlərini öyrəndik.
Hüquqşünas Əkrəm Həsənov deyir
ki, bankdan kredit götürənin həm
girovu, həm də zamini varsa, borc onların hamısından eyni anda tələb edilə
bilər: "İlk olaraq onu qeyd edim ki, əgər o, əmr icraatıdırsa, tərəfin iştirakı
olmadan məhkəmə keçirilə bilər. Kiminsə kiməsə borcu var və borcu tələb edən
tərəf məhkəməyə müraciət edərək bunun əmr icraatı formasında olmasını istəyir.
Digər tərəfdən borclu olan şəxs də 10 gün içərisində həmin əmri çıxardan
məhkəməyə etiraz vermək hüququna malikdir. Bu zaman əvvəlki əmr ləğv edilərək,
tərəflərin iştirakı ilə yenidən məhkəmə keçirilir. Girov məsələsinə gəlincə isə
ümumi olaraq, bütün vətəndaşlar bilməlidirlər ki, kimsə bankdan kredit götürən
zaman həm girovu, həm də zamini varsa, borc onların hamısından eyni anda tələb
edilə bilər. Yəni qanunda belə bir qayda yoxdur ki, əvvəlcə girov qoyulan
əmlakdan, sonra zamindən pul tutulmalıdır. Proses hər ikisində eyni anda aparılır.
Ola bilsin, girovlar da hərraca çıxarılıb, həmçinin zaminin də maaşından
tutulur”.
Hüquqşünas
zamin duran şəxsin hansı hallarda əks iddia qaldırmaq hüququ olduğunu da
bildirdi: "Zaminin ixtiyarı var ki, borc onun hesabına ödənilib bitdikdən sonra
o, qanun çərçivəsində iddia qaldıraraq zamin olduğu şəxsdən həmin pulu tələb
etsin. Digər bir məsələ isə yaşayış minimumu ilə bağlıdır. Belə ki, qanunda
insanların yaşayış minimumu 2019-cu il üçün əmək qabiliyyətli insanlarda 191,
pensiyaçılarda 149, uşaqlarda isə 160 manatdır. İnsanların maaşından krediti
çıxdıqdan sonra da onlara minimum yaşayış pulu qalmalıdır. Bu şəxsin ailəsində
tutaq ki, 3 nəfər var, yəni həyat yoldaşı, özü və övladı. Və ailənin digər
fərdləri də işləmirsə, bu ailənin yaşayış minimumu 542 manatdır. Yəni bu
ailənin büdcəsindən kreditə pul çıxılsa belə, onlara 542 manat qalmalıdır. Əgər
göstərilən məbləğ qalmırsa, o zaman ondan kredit ödənişi tutula bilməz. Bu
halda vətəndaş bununla da bağlı iddia qaldıra bilər”.
Hüquqşünas Ceyhun Cəfərli zaminin,
krediti götürən şəxslə eyni məsuliyyətə malik olduğunu qeyd etdi: "Əgər krediti
götürən şəxs həqiqətən girov qoyubsa, bu zaman bank zamindən pul çıxmazdı. Ola
bilər ki, həmin evin çıxarışı yoxdur. Biz təcrübəyə dayanaraq deyə bilərik ki,
görünür, ev girov qoyulsa da, bank onu girov kimi qeydə almayıb. Ona görə də,
bank verdiyi krediti zamindən tələb edir. Zaminliyə gəlincə isə bu, çox ciddi
məsələdir. Belə ki, zamin, krediti götürən şəxslə eyni məsuliyyətə malikdir.
Onlar məbləğ son qəpiyinə qədər ödənilənədək bank qarşısında birgə
borcludurlar. Bəli, bu zaman belə bir sual yaranır ki, həmin kreditdən
yararlanmayıb, amma onu ödəmək məcburiyyətində qalan zamin nə edə bilər? Zamin,
banka olan borcu ödəyib bitirdikdən sonra krediti götürən şəxsə qarşı ödənilən
məbləğ həcmində iddia qaldıra bilər”.
C. Cəfərli deyir ki, yaxşı olar ki, insanlar atdıqları addımın
məsuliyyətini dərk etsinlər: "Birinə zamin durmaq bankı həmin borcun ödəniləcəyinə
əmin etməkdir. Tutaq ki, krediti götürən şəxsdə də, zamin olanda da pul yoxdur.
Bəs, götürülən məbləği kim ödəyəcək? Axı, bu pul hansı yolla olursa-olsun geri qaytarılmalıdır.
Vətəndaşlarımız hansı sənədə imza atdıqlarını dərk etməlidirlər. Təəssüf ki,
insanlarımız hüquqi baxımından istənilən biliyə sahib deyillər. Təbii ki,
onlarda bir hüquqşünas səviyyəsində bilik tələb olunmur, ən azından, bu kimi
məsələlərdə hüquqlarını, imza atmaqla hansı məsuliyyəti çiyinlərinə
götürdüklərini bilməlidirlər. Kreditləşdirmənin prinsiplərindən biri və ən
vacibi təminatlılıqdır. Bank təbii ki, krediti təminatla verməlidir. Zamin
durarkən, siz, banka təminatçı olursunuz ki, həmin şəxsə kredit versin.
Düşünürəm ki, bu kimi mövzularda maarifləndirmə işi aparılmalıdır. Vətəndaşlarımız
kiməsə zamin duranda, gələcəkdə onları nələrin gözlədiyini bilməlidirlər”.
Müsahibimizdən
hansı halda zaminin bu pulu ödəməmək haqqı olduğunu soruşduq: "Əgər kredit götürən
şəxs zaminlik müqaviləsi və öhdəliyi ilə təmin edilən əsas kredit müqaviləsinin
şərtlərini dəyişdirirsə və ya vaxtını uzadırsa, əlavə vəsait götürürsə, bu
zaman zamin məsuliyyət daşımır. Əks təqdirdə, heç bir halda zaminin pulu ödəməmək
kimi seçimi yoxdur”.
Kaspi.az