Koronavirusa qarşı peyvənd ömürlük qoruyacaq, yoxsa...
Ekspertlər deyirlər ki, bu, vaksinin növündən, genetik xüsusiyyətindən, stabilliyindən asılıdır
COVID-19-la bağlı
peyvənd məsələsi hazırda bütün dünyanın diqqət mərkəzindədir. Pandemiya yayılandan,
peyvənd hazırlanması ilə bağlı hər bir xəbər insanlara ümid verir. "Bircə
peyvənd tapılsaydı, tətbiq olunsaydı” deyirik. Elə virusla mübarizə başlayandan
dünyanın dörd bir yanından peyvənd hazırlanması xəbərləri gəlməyə başladı. Peyvənd
ilk olaraq Rusiyanın "Vektor” araşdırma mərkəzi tərəfindən hazırlandı.
Bildirilir ki, mərkəzin hazırladığı peyvəndin kliniki testləri sentyabrın 30-da
başa çatacaq. Bundan sonra artıq tətbiqinə başlanıla bilər. Rusiyanın
hazırladığı peyvəndlə bağlı daha bir məsələ gündəmə gəldi. "Vektor” araşdırma
mərkəzinin Zooloji Xəstəliklər Departamentinin rəhbəri
Aleksandr Rıjikov "Rospotrebnadzor”un "İnstaqram” hesabındakı canlı yayımda
deyib ki, koronavirus
peyvəndi ömürlük immunitet qazandırmır. Peyvəndin qoruyuculuğunun 6 ay müddəti
var. Bu müddət bitən
zaman lazım gəldikdə yenidən peyvənd vurdurmaq mümkün olacaq. Ancaq
peyvəndlərlə bağlı insanların gözləntiləri çox idi. 6 aylıq müddətin virusla
mübarizədə effektinin az olacağını deyənlər də var. Maraqlıdır, ümumiyyətlə, peyvəndlərin
qoruyuculuq müddəti nə qədər olur? Bu müddət nə dərəcədə effektli sayıla bilər?
Peyvəndlərlə bağlı öncədən verilən proqnozlar doğru ola bilərmi?
Türkiyənin
Akdeniz Universitetinin professoru, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının
müxbir üzvü Tərlan Məmmədov deyir ki, peyvəndin
qoruyuculuq müddəti ilə bağlı fikir demək üçün insanlar üzərində tətbiq
olunmalı, sonra müddəti ilə bağlı araşdırma aparılmalıdır: "İndi hazırlanan peyvəndin 6
ay, ya 1-2 il qoruyucu xüsusiyyətə malik olmasını öncədən demək düzgün olmazdı.
Peyvəndin nə qədər müddət qoruyucu xüsusiyyətə malik olduğunu bilmək üçün
müəyyən zaman keçməlidir. Yəni vaksin insanlar üzərində tətbiq edilməli, sonra
analiz aparılmalıdır ki, peyvəndlə bədəndə yaranan anticisim nə qədər müddət
qalır? Peyvənd vurulandan nə qədər müddət sonra insanlarda təkrar yoluxma
olduğu öyrənilməlidir. Yaxud peyvənd vurulmuş insanların nə qədər hissəsi virusa
yoluxdu, nə qədəri yox? Bunlar ümumi statistik araşdırmalardan sonra məlum
olur”.
T.Məmmədov
bildirdi ki, bu kimi proqnozlar özünü doğrulda da bilir, doğrultmaya da:
"Peyvəndlərlə bağlı, adətən heyvanlar və insanlar üzərində aparılan klinik testlərə əsasən belə
proqnozları verirlər. Bu proqnozlar düzgün ola da bilər, olmaya da. Amma insan
üzərində tətbiq olunub testdən keçiriləndən sonra daha dəqiq bilmək olar. Bu,
vaksinin növündən, xüsusiyyətindən, stabilliyindən və s.-dən asılıdır”.
İnfeksionist Mərdan Əliyev bildirdi ki,
COVİD-19 yeni bir virusdur və ona qarşı hazırlanan peyvəndin nə qədər müddət
qoruyucu xüsusiyyətə malik olması ilə bağlı öncədən deyilən fikirlər öz
təsdiqini tapmaya bilər: "Rusiya bildirdi ki, peyvənd yaxşı effekt verib. 3
həftə ərzində antitellər əmələ gəlib. Ciddi yan təsirləri yoxdur. Baş və oynaq
ağrıları kimi kiçik yan təsirləri var. Ancaq peyvəndlərin qoruyuculuq məsələsi
virusun tipindən, genetik xüsusiyyətindən asılıdır. COVİD-19 yeni virus olduğu
üçün nə qədər qoruyacağını da öncədən dəqiq bilmək olmaz. Deyilən fikirlər
fərziyyə, ehtimal ola bilər. Üstəlik, peyvəndin sınaqlarının üstündən 6 ay belə
keçməyib. Bu barədə fikir demək üçün ən azı 6 ay keçməlidir”.
M.Əliyev
bildirdi ki, peyvəndlərin qoruma müddətləri çox olur, əks halda onların
istifadəsinə gedilmir: "Məsələn, Hepatit B-nin peyvəndi 20 il qoruyur. Qıcılca,
suçiçəyi üçün olan peyvəndlər ömürlük qoruma xüsusiyyətlərinə malikdir. Ən azı
20 il qoruya bilir. Uzunmüddətli qoruyuculuğu olmasa, istifadə də olunmaz.
COVİD-19 kimi pandemiya şəraiti deyilsə, peyvəndi təkmilləşdirirlər,
uzunmüddətli effektli hala gətirirlər. Pandemiya şəraitində təkmilləşmə üçün
zaman da olmur. Bunu da nəzərə almaq lazımdır. Ancaq deyim ki, Hepatit B-nin
peyvəndi bir doza vuranda, 1-2 il qoruyur. Ona görə, 3 doza vururlar. 3 doza
vuranda, 20 il qorumaq xüsusiyyətinə malik olur. Ümumiyyətlə, peyvəndləri bir
dəfə vuranda az qoruyursa, 2-3-cü seansları da edəndə, uzun müddət qoruyur”.
M.Əliyev
qeyd etdi ki, bəzi xəstəliklərdə peyvənd uzunmüddətli qoruya bilmir: "Qripi
götürək, hər dəfə qrip mutasiyaya uğrayır. Ona görə, hər il qripə qarşı peyvənd
olunmalıdır. Mutasiya olmasa, bir dəfə qrip peyvəndi vurulardı və ömürlük
kifayət edərdi”.
Aygün