Kök adamlar nə geyinsin?
"Ana
olandan sonra çəkim il ərzində 20 kiloqram artdı” - təxminən 35 yaşlı qadın
"Miss Bahar” mağazasında özünə paltar axtara-axtara satıcıya danışır: "Hazırda
83 kiloqram çəkim var və bədənimin ölçüsü 54-dür. Ticarət mərkəzlərini gəzirəm.
Bir neçə saat vaxt sərf edirəm, geyinib ölçürəm və kədərli halda oranı tərk
edirəm. Çünki bədən ölçümə görə əynimə heç nə tapa bilmirəm. Mağazaların dəbli
şöbələrinə isə ümumiyyətlə baxmıram. Başa düşürəm ki, oralar köklərin yeri
deyil”.
Təsadüfən
mağazada qulaq kəsildiyim bu dialoq müştərilərin böyük bədən ölçülü geyim
axtarışı zamanı qarşılaşdıqları problemi gündəmə gətirdi. Satıcı qız da "bu
bizim təqsirimiz deyil. Firmalar böyük bədən üçün mal gətirmirlər” deyə məsələyə
aydınlıq gətirməyə çalışdı.
Gənclik
Mall, 28 Mall, Park Bulvar-ın brend mağazalarında, şəhərin müxtəlif guşələrində
yerləşən geyim dükanlarında demək olar ki, oxşar vəziyyətdir: böyük bədən
ölçülü geyimlər tapılmır. "Böyük ölçülər yoxdurmu” - sualına satıcılardan ən
yaxşı halda "ən böyük ölçü L və ya XL-dir”- cavabını eşitmək olar. "Nə üçün
böyük ölçülər satılmır” sualını isə satıcılar əksər vaxtlarda çiyinlərini çəkməklə
cavablandırırlar.
Problem
ondadır ki, Avropa geyim brendləri Avropa standartlarına uyğun ölçüdə tikilir.
Orta kompleksli insanlar bu ölçülərə hardasa uyğun gəlir və özlərinə uyğun gələn
geyimi seçə bilirlər. Lakin nə zaman ki söhbət standartlara uyğun gəlməyən bədəndən
gedir, o zaman «sistem» donur. Bu qeyri-standart alıcını isə yalnız xüsusi
ixtisaslaşmış mağazalarda geyindirmək olar. Üstəlik, mağazalarda köklər üçün
tikilmiş geyimlərin qiyməti adi ölçülərdən 1,5 – 2 dəfə bahadır.
Populyar
markalarda maksimum ölçü XL-i (50) qadınlar üçün tapmaq mümkündür. Kim ki daha
kökdür, Türkiyənin çox işlənən mallarını alır, ya da xüsusi mağazalarda və ya
atelyelərdə sifarişlə tikdirir. Bu gün xüsusən brend geyim dükanlarının çəki
ayrı-seçkiliyi kök kişi və qadınların ziyanına işləyir. Dolu qadınlar və kişilər
əyinlərinə geyim almaq üçün şəhərin bütün mağazalarını bir-birinə vururlar.
İnternet üzərindən alış-veriş də onlara o qədər sərf etmir. Bəzən onlayn alınan
mallar ölçüyə uyğun gəlmir. Bu isə əlavə başağrısı yaradır. Qeyri-standart
ölçülər üçün ən optimal variant mağazalarda geyinib yoxlamaqdır. Əlbəttə, seçim
və çeşidlər çox olacağı təqdirdə...
Oxşar
problem Rusiyada da mövcuddur. Qonşu ölkədə yaşayan hər dördüncü qadının
mağazaları gəzməkdən xoşu gəlmir: "Onsuz da burada bizim üçün geyim yoxdur” -
deyə düşünürlər. "Əgər sən böyük ölçülü geyimlər tikmək üzrə ixtisaslaşmısansa,
onda zəhmət çək, bu geyimləri bir neçə variantda təklif et” - deyə geyim üzrə
ekspert Tatyana Qrivennaya deyir: "Bu, alıcıların xüsusiyyətlərini bilən
konstruktorların, texnoloqların bilavasitə işidir. Buradan parçaların keyfiyyəti
məsələsi ortaya çıxır. Burada təbii materiallara üstünlük verilir ki, bu da
geyimin qiymətinə təsirsiz keçmir”.
Artıq
eyni düşüncə bizim ölkəmizdə də hakimdir: böyük bədən ölçülü geyimlər tapmaq əsil
problemə çevrilib. Paytaxtın bəzi yerlərində bu tip mağazalar olsa da, qiymətlər
o qədər də ucuz deyil və çeşidlərin rəngarəngliyi yoxdur.
Bazarın məxfi qanunu
İstər-istəməz
sual yaranır: nə üçün tanınmış geyim markaları kök insanlara qarşı
etinasızdırlar? Belə görünür ki, iş parça sərfiyyatındadır. "S” ölçülü paltara
az, XXXL-ə isə daha çox material sərf
olunur. Qiymətlərinin eyni olması isə şərtdir.
"Kütləvi
istehsal zamanı böyük ölçülər heç də həmişə baha olmur” - deyə dizayner Aytac Əliyeva bildirir:
"Lekalın rasional qurulması lazımdır – o zaman ən böyük ölçülü geyim ən kiçik
ölçülü geyimlə qonşuluq edir. Nəticədə parçanın sərfiyyatı orta olur. Bu zaman
bir neçə ölçüdə tikmək sərfəli olur. Kök adamlara paltar satmaq o qədər də çətin
deyil, əgər həmin paltar onunəyninə yaxşı oturursa. Təbii ki, bu cür
paltarları tikməkdən ötrü gərək olan ölçüyə əsasən lekal hazırlanmaq lazımdır,
amma bu hər kampaniyaya da alınmır”.
Geyim
istehsalçıları etiraf edirlər ki, böyük ölçülü paltarlar adi ölçülülərdən çətin
satılır. Satılmayan qalıqlar isə mənfəətə pis təsir edir. Son nəticədə firmalar
zərərin qarşılığını təmin etmək üçün qiyməti artırmağa məcbur olurlar. Belə
halda isə, alıcılar üsyan etməyə başlayır və bu halda rəqiblər işə keçirlər.
Beləliklə, hətta nəhəng brendlər belə, böyük ölçülərə baş qoşmaq istəmirlər.
Ekspertlər
işarə edirlər ki, dəbli markalar köklər üçün geyim tikmir, bir də gəncliyin
zövqünü aşağı salmaq istəmirlər. Kobud desək, ana və qız eyni mağazadan geyinib-kecinə
bilməz - bazarın belə məxfi qanunu var.
"Gucci” mağazasının satış təmsilçisi Minayə
İsrailovanın sözlərinə görə, böyük bədən üçün geyimlər istehsal edən xüsusi
fabriklər və onların satışı ilə məşğul olan mağazalar var. Belə ki, "Gucci” və
"Dolce& Gabbana” kimi mağazalarda çox nadir hallarda böyük ölçülü mallara
rast gəlinir: "Bizdə bütün geyimlər kiçik ölçü bədənlər üçün nəzərdə tutulub.
Bizim şəbəkədə daha çox gənc xanımlar üçün mallar satılır. Ona görə də böyük
ölçüyə üstünlük verilmir. Ancaq elə klassik modellərimiz var ki, məsələn, pencək,
yubka – maksimal olaraq 48 ölçüdə gəlsə də, 46 ölçüyə uyğun gəlir. Düzdür,
böyük ölçü ilə bağlı müraciətlər çox olur, ancaq malın yoxluğu bizdən asılı
proses deyil. Bu gün bütün mağazaların əksəriyyəti balaca ölçülü geyimlər
satır”.
Böyük
ölçülü geyimlərin az miqdarda gətirildiyini etiraf edən «Manqo» mağazalarının meneceri Elnarə Həsənova səbəbini əsasən kiçik ölçülü geyimlərin daha çox
satılması ilə izah edir: «Bizim mağazalar şəbəkəsində əsasən kiçik ölçülü
geyimlər alınır. Ona görə də əgər hər hansı bir modeldən 6 ədəd sifariş
veririksə, onun biri böyük bədən olacaq. Modeldən asılı olaraq ölçülər "L və
XL” olur. Bizdə böyük ölçülü paltarlarla bağlı əsasən problem olmayıb. Endirim
vaxtı olanda da, böyük ölçülər satılmır. Ona görə də biz böyük ölçülü geyimləri
o qədər də sifariş vermirik”.
"DeFacto” mağazasında
söhbətləşdiyim satıcı bəzi hallarda "XXL” ölçülərin olduğunu bildirdi: Bizim
mağazada əsasən kiçik ölçülü mallar satılır. Ancaq dolu bədənlər üçün də geyimlər
gəlir. Düzdür, o qədər də çox deyil, ancaq alıcılar razı qalır”.
"New Yorker” mağazasının
satıcısı XXXL malları satdıqlarını deyir: "Bizim mağazada 50-52 ölçüdə geyimlər
olur. Düzdür, mağaza kök adamlar üçün ixtisaslaşmayıb. O üzdən böyük ölşülərə
az yer verilir. Daha böyük ölçülər – 54 və ya 56 ölçülü geyimlər isə bizim
mağazalarda satılmır. Ümumiyyətlə daha böyük ölçüləri tapmaq çətindir”.
Nərimanov
rayonundakı «Böyük ölçülü qadın
paltarları mağazası»nın satıcısı Qəmər Əliyeva mağazanın böyük bədən geyimlərinə
ehtiyac üzündən yarandığını bildirdi: «Daha çox böyük ölçüdə geymə ehtiyacı
olan insanların müraciətini nəzərə alaraq bu mağazanı açdıq. Müraciətlər də həddən
artıq çox olur. Bu tip mağazalar az olduğundan bizim mağazaya çox üz tuturlar.
Malları əsasən Türkiyədən gətiririk. Qadınlar böyük ölçüdə şalvar və köynəklər
axtarırlar. Onları maksimum təmin etməyə çalışırıq”.
"İçərişəhər”
metrostansiyasının yaxınlığında yerləşən "XXXL”
mağazasında da malları əsasən Türkiyədən gətirdiklərini dedilər: "Türkiyə
tekstil ölkəsi olduğu üçün orada bütün bədən ölçülərini nəzərə alan istehsal müəssisələri
var. Elə fabriklər mövcuddur ki, ənənəvi olaraq böyük bədənlər üçün tikir. Həmçinin
böyük ölçülü geyimləri satan mağazalar da çoxdur. Belə mağazalar demək olar ki,
Türkiyənin bütün şəhərlərində var. Bu baxımdan, insanlar geyim axtaranda çətinlik
çəkmirlər. Bizdə isə bu, əsil problemdir. İstehsal olmadığından, böyük ölçülü
mallar xaricdən gəlməlidir. Bu isə baha başa gəlir. Mağaza sahibləri daha çox
kiçik ölçülü geyimlərə üstünlük verirlər. Çünki rahat satılır”. Satıcı xüsusən
dolu qadınların mağazaya müraciət etdiyini bildirir: "Kök qadınlar paltar
tapmaqla bağlı daim problemlə üzləşirlər. Atelyelərə getmək onlara o qədər sərf
eləmir. Dəb isə onları nəzərə almır. Məşhur markalar isə öz ənənələrini pozmaq
fikrindən uzaqdırlar”.
Stilistlər
problemin həllini istehsal müəssisələrinin insafına bağlayırlar. Yəni "material
sərfindən çəkinməyib eyni dəbi böyük bədənlər üçün də yaratmaq olar” deyirlər.
Fabrik sahibləri isə dolu insanlara mağazaları gəzməkdənsə, çəki atmağı məsləhət
görürlər: "Bu, həm sağlamlığa xeyirdir, həm də gözəllikdir. Üstəlik, dəblə
ayaqlaşmaq üçün lazımdır”.
Bütün
hallarda köklərə heç kəs güzəşt etmək istəmir. Baş çəkdiyimiz mağazaların
menecer və satıcıları ilə söhbətdən də gələcək üçün işıq ucu görünmədi. Heç kəs
öz mənfəətindən əl çəkmək istəmir. Belədə çarə yalnız köklərin özünə qalıb, yəni
çəki atmaqdan başqa çarələri yoxdur...
Təranə
Məhərrəmova