Kiyev və Kişinyov Dnestryanı bölgəyə qarşı birləşir
Moldova hakimiyyət orqanlarının tanınmamış Dnestryanı bölgəyə qarşı
sərt addımları davam edir. Beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq, separatçı
bölgəni ətraf aləmdən təcrid etmək siyasətini davam etdirən rəsmi Kişinyov,
ciddi addımlar atmaq üzrədir. Bu istiqamətdə isə ona dəstəyi separatizmdən
əziyyət çəkən qonşu Ukrayna göstərir. Tanınmamış Dnestryanı bölgə ilə sərhəd ərazidə
Moldova Ukrayna ilə birlikdə 13 əlavə nəzarət-buraxılış məntəqəsini quraşdırmaq
barədə razılıq əldə edib. Kişinyov və Kiyevin bununla bağlı saziş
imzalayacağını Moldovanın baş naziri Mayya Sandu bildirib. Moldova kütləvi
informasiya vasitələrinin yaydıqları məlumata görə, xanım Sandu bu addımın
qaçaqmalçılığa qarşı mübarizə məqsədilə edildiyini vurğulayıb. Separatçı
bölgənin mərkəzi hesab edilən Tiraspolda hesab edirlər ki, Moldova bununla
Dnestryanı bölgəyə təzyiq göstərməyə cəhd göstərir. Bu addımın bölgənin
dərmanla təchizatına ciddi təsir göstərəcəyi vurğulanıb. Tanınmamış bölgənin
rəhbəri Vadim Krasilnikov Moldovanı razılığa gəlmək qabiliyyətində olmayan
dövlət adlandırıb. Bu qərar ərəfəsində Kişinyovda baş nazirin reinteqrasiya
məsələləri üzrə müavini Vasili Şova və Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin Şərqi
Avropa, Qafqaz və Mərkəzi Asiya bölümünün rəhbəri Mixael Zibert arasında görüş də
olub. Tərəflər Dnestryanı münaqişənin nizamlanması ilə bağlı məsələləri
müzakirə ediblər. Məsələ ondadır ki, 5+2 (Moldova və Dnestryanı bölgə - tərəflər,
Rusiya, Ukrayna, ATƏT - vasitəçilər, Avropa İttifaqı və Birləşmiş Ştatlar isə
müşahidəçilər) formatı üzrə son danışıqlarda tərəflər hər hansı bir məsələ ilə
bağlı razılıq əldə etməyə müvəffəq olmayıblar. Dnestryanı bölgə ümid edirdi ki,
vasitəçilər və müşahidəçilər regionun, Kişinyov tərəfindən maliyyə blokadasını
aradan qaldırmağa müvəffəq olacaqlar. Moldovanın kommersiya bankları da
Dnestryanı bölgənin iqtisadi agentlərinin dondurulmuş hesablarını açacaqlar.
Lakin bu, baş verməyib. Qondarma qurumun
"prezidenti” Vadim Krasilnokov bu səbəbdən də Moldovanı sərt tənqid edib.
Beləliklə, Moldova və Dnestryanı bölgənin münasibətləri gərginləşib və artıq
Dnestryanı mövzuya almanlar da cəlb edilib. Onlar noyabrda Dnestryanı
nizamlanma prosesində qarşılıqlı etimadın möhkəmləndirilməsi ilə bağlı
Bavariyada konfrans keçirilməsini təklif ediblər. Nəzərdə tutulub ki, tədbir
çərçivəsində Kişinyov və Tiraspol nümayəndələri "5+2” formatında keçirilən
danışıqların davam etdirilməsinə razılaşacaqlar. Artıq tanınmamış qurumun
"xarici işlər naziri” Vitali İqnatyev Bavariya konfransında iştirak etməyə
razılıq verib. Tiraspolda Mixael Zibert ilə keçirilən danışıqlar zamanı o, "5+2” formatında daha tez-tez
görüşlər keçirilməsini təklif edib: "Son iclas bir il bundan əvvəl keçirilib.
Eləcə də, Moldovanın öz üzərinə götürdüyü öhdəliklərə vicdanla əməl etməsini,
yersiz, tam işlənməmiş məsələlər irəli sürməkdən imtina etməyə çağırıram”. Əlavə
edib ki, yaxın vaxtlarda aktual problemlərlə, yekun protokollarla bağlı işlər
davam etdiriləcək: "Bu, birləşdirilmiş sənəddir – belə ki, biz konsensusa gələ
bilməmişik. Dnestryanı bölgə ATƏT-in təklif etdiyi protokolu imzalamağa hazır
olduğunu bəyan etsə də, Kişinyovun mövqeyi
ucbatından, danışıqlarda pauza verməyə məcbur olmuşuq”. Onun sözlərinə
görə, diskussiyalar çox mürəkkəb keçib. "Dnestryanı bölgə Moldova-Ukrayna
gömrük-nəzarət buraxılış məntəqələri kontekstində Kuçurqan postunda
dərmanların, ərzaq məhsulları və digər vacib tələbat mallarının, eyni zamanda
dəmir yollarının şimal hissəsi ilə yanacaq-sürtgü məhsullarının idxalı məsələsi
qaldırılıb”, - deyə qondarma qurumun funksioneri bildirib.
Moldova tərəfinin mövqeyinə gəldikdə, baş nazir Mayya Sandu bir daha bildirib ki, onlar ölkənin milli maraqlarına zidd olan hər hansı bir sənədə imza atmayacaqlar. "İnfotaq” agentliyinin yaydığı xəbərə görə, o bildirib ki, bir dövlətin tərkibində iki ayrı hüquqi vahidin yaradılması sənədinə heç bir halda qol çəkməyəcək. Sandu vurğulayıb ki, dəfələrlə Vasili Şovo, avropalı məmurlarla Dnestryanı bölgə məsələsini müzakirə edib: "Siyasi qərar yalnız və yalnız Moldovanın ərazi bütövlüyünün qorunmasına əməl olunmaqla mümkündür. Təəssüf ki, hazırda dərhal və tez bir zamanda həll üçün daxili və xarici şərtlər mövcud deyil. Biz yalnız onu edə bilərik ki, Dnestryanı regiona gələn qaçaqmal və korrupsiyaya qarşı mübarizəni gücləndirərik. Ümid edirəm ki, yaxın günlərdə Ukrayna ilə müvafiq protokol imzalayacağıq. Bununla da sərhəd ərazidə nəzarəti gücləndirməyə müvəffəq olacağıq”. Baş nazir onu da deyib ki, Moldovanın federallaşmasının əleyhinə çıxış edir.
Yeri gəlmişkən, Dnestryanı bölgənin Moldova-Ukrayna sərhəd məntəqələrində əlavə postların quraşdırılması mövzusu Kişinyov və Tiraspolda geniş müzakirə olunur. Separatçı qurumda hesab edirlər ki, Moldova regiona təzyiqlərini artırıb. "Oliqarx Vlad Plaxotnyukun Kişinyovdan qaçmasından sonra Moldova hakimiyyət orqanları Ukraynadan qaçaqmalçılığın (xüsusən də siqaret) qarşısını almağa cəhd göstərir. Bu kanal da Petro Poroşenkonun kanalı hesab edilir. Dnestryanı bölgədə isə buna oliqarx Viktor Quşan, Moldovada isə Plaxotnyuk rəhbərlik edir. Oradan Avropaya axın gedir”, - deyə "mybusiness.md” internet portalı "ukraina.ru”ya istinadən yazır. Vurğulanır ki, hər şey iyulda baş verən qansız inqilabdan və Plaxotnyukun ölkədən getməsindən sonra baş verib. O zaman Sandu Kiyevdə Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski ilə görüşüb. Qaçaqmalçı kanal isə Poroşenko və Plaxotnyuk hakimiyyətdə olmasa da, öz işində idi. İki ölkənin nümayəndələri də bu səbəbdən tez bir zamanda buna son qoyulması barədə razılığa gəlib, sərhəd buraxılış məntəqəsində nəzarəti gücləndiriblər.
Moldova tərəfinin mövqeyinə gəldikdə, baş nazir Mayya Sandu bir daha bildirib ki, onlar ölkənin milli maraqlarına zidd olan hər hansı bir sənədə imza atmayacaqlar. "İnfotaq” agentliyinin yaydığı xəbərə görə, o bildirib ki, bir dövlətin tərkibində iki ayrı hüquqi vahidin yaradılması sənədinə heç bir halda qol çəkməyəcək. Sandu vurğulayıb ki, dəfələrlə Vasili Şovo, avropalı məmurlarla Dnestryanı bölgə məsələsini müzakirə edib: "Siyasi qərar yalnız və yalnız Moldovanın ərazi bütövlüyünün qorunmasına əməl olunmaqla mümkündür. Təəssüf ki, hazırda dərhal və tez bir zamanda həll üçün daxili və xarici şərtlər mövcud deyil. Biz yalnız onu edə bilərik ki, Dnestryanı regiona gələn qaçaqmal və korrupsiyaya qarşı mübarizəni gücləndirərik. Ümid edirəm ki, yaxın günlərdə Ukrayna ilə müvafiq protokol imzalayacağıq. Bununla da sərhəd ərazidə nəzarəti gücləndirməyə müvəffəq olacağıq”. Baş nazir onu da deyib ki, Moldovanın federallaşmasının əleyhinə çıxış edir.
Yeri gəlmişkən, Dnestryanı bölgənin Moldova-Ukrayna sərhəd məntəqələrində əlavə postların quraşdırılması mövzusu Kişinyov və Tiraspolda geniş müzakirə olunur. Separatçı qurumda hesab edirlər ki, Moldova regiona təzyiqlərini artırıb. "Oliqarx Vlad Plaxotnyukun Kişinyovdan qaçmasından sonra Moldova hakimiyyət orqanları Ukraynadan qaçaqmalçılığın (xüsusən də siqaret) qarşısını almağa cəhd göstərir. Bu kanal da Petro Poroşenkonun kanalı hesab edilir. Dnestryanı bölgədə isə buna oliqarx Viktor Quşan, Moldovada isə Plaxotnyuk rəhbərlik edir. Oradan Avropaya axın gedir”, - deyə "mybusiness.md” internet portalı "ukraina.ru”ya istinadən yazır. Vurğulanır ki, hər şey iyulda baş verən qansız inqilabdan və Plaxotnyukun ölkədən getməsindən sonra baş verib. O zaman Sandu Kiyevdə Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski ilə görüşüb. Qaçaqmalçı kanal isə Poroşenko və Plaxotnyuk hakimiyyətdə olmasa da, öz işində idi. İki ölkənin nümayəndələri də bu səbəbdən tez bir zamanda buna son qoyulması barədə razılığa gəlib, sərhəd buraxılış məntəqəsində nəzarəti gücləndiriblər.
Azər NURİYEV