Keyfiyyətsizdir deyə geri qayıdır, yoxsa... - ARAŞDIRMA
Mütəxəssislər
deyirlər ki, Orta Asiya, Yaxın Şərq ölkələrinin bazarları bu gün Azərbaycan
pomidorlarının ixracı üçün alternativ sayıla bilər. Ancaq bu bazarlara çıxmaq
üçün məhsulumuzun keyfiyyətini də artırmalıyıq.
Bir müddət əvvəl Rusiyanın Baytarlıq və Fitosanitar Nəzarət üzrə Federal Xidməti
Dağıstanda Azərbaycandan idxal edilmiş 17,2 ton təzə tomat partiyasına baxış
keçirərkən pepino mozaika virusu aşkar edib və mallar Azərbaycana geri
qaytarılıb. Rusiyanın məhsulumuzu geri qaytarması ilk dəfə deyil. Artıq neçənci
dəfədir ki, bu kimi hallarla qarşılaşırıq. Hazırda pomidor ixracında Azərbaycan
üçün əsas bazar Rusiyadır və məhsulun geri qayıtması istehsalçılar üçün böyük zərər
deməkdir.
Doğrudanmı,
məhsulumuz keyfiyyətsizdir, yoxsa bu, Rusiyanın bəhanəsidir? Əgər ikinci
variantdırsa, niyə fərqli bazarlara çıxmırıq?
Təsir yolu
İqtisadçı
Eldəniz Əmirov
bildirir ki, dövlətlər bir-birinə təsir etmək üçün belə yola əl atırlar: "Məhsulların
geri qaytarılmasının səbəbi kimi qida təhlükəsizliyi məsələləri göstərilir.
Dövlətlər ixrac olunmuş məhsulları geri qaytarmaqla bir-birlərinə təsir etmək
istəyirlər. Eyni tərkibdə olan məhsullar bəzən geri qaytarılır, bəzən də qəbul
edilir. Bu da ölkələrin bir-birini təsir vasitəsi olaraq istifadə etməsindən
qaynaqlanır”.
Daha əlverişli
bazar
E.Əmirovun
sözlərinə görə, Rusiya bazarı bizim üçün daha əlverişlidir: "Rusiya bazarı
istehlakçı kütləsi baxımından genişdir. Digər bir üstünlüyü logistik fəaliyyət
məsələsidir. Logistik xərclər məhsulun maya dəyərinin formalaşmasında təsirə
malikdir. Rusiya bazarı daha yaxındır. Uzaq məsafələrdə olan bazarlara məhsulların
çatdırılması baha başa gəlir. Ona görə də, Rusiya daha əlverişlidir. Həm də Azərbaycanın
ətrafında olan digər ölkələr bu kimi məhsulları özləri yetişdirirlər”.
Avropa
bazarları daha çətindir
E.Əmirov
deyir ki, alternativ bazarları ərəb ölkələri və ya Avropa istiqamətində
axtarmaq olar: "Avropa istiqamətində bazarların tapılması daha çətindir. Ona
görə ki, məhsula qoyulmuş standartlar və tələblər genişdir. Rusiyanın geri
qaytardığı məhsulun Avropada qəbul olunması bir az inanılmazdır”.
Geri qaytarılmanın
azalması üçün...
E.Əmirov
bildirir ki, əgər məhsul yüksək keyfiyyətli olarsa, geri qaytarılma halları
azala bilər: "Təkcə Rusiya və Azərbaycan deyil, digər dövlətlər arasında da
buna bənzər halların yaşandığının dəfələrlə şahidi oluruq. Bu halların
yaşanmaması üçün birinci növbədə atılmalı addım istehsal olunmuş məhsulun yüksək
keyfiyyətinə nail olmaqdır. Aqrotexniki qaydalarla, qida təhlükəsizliyi sahəsindəki
normativlərə uyğun məhsulun yetişdirilməsi lazımdır. Amma mən düşünmürəm ki,
bütün tələblər uyğun olduqdan sonra məhsulun geri qaytarılması olmayacaq. Təbii
ki, olacaq. Sadəcə məhsul keyfiyyətli olub geri qayıtdıqda günah bizdə
olmayacaq”.
Yüksək
texnologiyalar olarsa...
E.Əmirovun
sözlərinə görə, texnoloji imkanlardan istifadə daha keyfiyyətli məhsul
istehsalına şərait yaradar: "Alternativ bazarlara çıxış yollarından biri, təkcə
bazarların axtarılması yox, eyni zamanda məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsindən
keçir. Aqrar sahədə innovativ texnologiyalar tətbiq etməklə məhsulun maya dəyərinin
aşağı salınmasına nail olmalıyıq ki, alternativ bazarlara çıxış imkanı əldə
olunsun, rəqabətə davamlı məhsul satışa çıxarılsın”.
Məsuliyyətsiz
istehsal mühiti
İqtisadçı
Rəşad Həsənov deyir ki,son illərdə pomidora olan tələbin yaranması məsuliyyətsiz istehsal mühiti
yaradıb: "Bugünkü standartlara cavab verməyən, insan səhhəti üçün müəyyən zərərləri
olan məhsul istehsalı müşahidə olunur. Bu problemin həlli üçün Qida Təhlükəsizliyi
Agentliyi ciddi mövqe ortaya qoymalı, sahibkarlarla əməkdaşlıq etməlidir. Yəni
məhsulun keyfiyyətini yüksəltdikdən sonra xarici bazarlarda yer tapmaq imkanı
daha da güclənər”.
Etiraf
edirlər ki...
R.Həsənov
bildirir ki, bir çox hallarda Rusiyanın geri qaytardığı məhsullarda problem
olur: "Rusiya bazarı aşağı və orta keyfiyyətli məhsullar bazarıdır. Rusiyanın məhdudiyyət
tətbiq etdiyi məhsula inkişaf etmiş bazarlarda qapıların açılması çox çətin
görünür. Rusiyanın məhsul idxalına məhdudiyyət tətbiq etməsinin səbəblərini
sonradan bizim aidiyyəti qurumlar bir çox hallarda etiraf edirlər.
Əsaslandırmada daha çox məhsulun keyfiyyətsizliyi, istehsal prosesində zərərli
kimyəvi maddələrdən istifadə edilməsi və s. bu kimi səbəblər ortaya qoyulur”.
Alternativ
bazarları necə yaratmalı?
R.Həsənov
bildirir ki, sahibkarların əlaqələrinin zəif olması da məhsulların fərqli
bazarlara çıxarılmasına maneədir: "Orta Asiya, Yaxın Şərq ölkələri bazarları bu
gün Azərbaycan məhsulunun ixracı üçün alternativ sayıla bilər. Yaxın Şərq və Ərəb
ölkələri ilə bu istiqamətdə artıq ilkin əməkdaşlıq, müzakirələr olub. Bu gün azərbaycanlı
sahibkarların zəif əlaqələri məhsulların bazara çıxarılması imkanını məhdudlaşdırır.
Hökumət bu istiqamətdə müəyyən dəstək verə bilər. Əlaqələrin qurulması, sərgilərin
təşkilində iştirak və s. ilə bu bazarlara çıxışı təmin etmək mümkündür. Amma
ilk növbədə standartlara cavab verəcək məhsulların istehsalı təmin edilməlidir”.
Zərif
Salmanlı