Kastamonu Universitetinin göyçəli rektoru - Fotolar
Türkiyənin
şimalında, Qara dəniz bölgəsində yerləşən, zəngin tarixi və gözəl təbiəti olan Kastamonuda
bir soydaşımızın universitet rektoru olduğunu eşitmişdik. Onu öz kökünə, elinə-obasına
bağlı biri kimi tərif etmişdilər. Qismət elə gətirdi ki, Kastamonuya səfər
etdik və bu səfər çərçivəsində həmin insanla görüşmək, onun uğura gedən
yolundan xəbər tutmaq istədik. Kastamonu Universitetinin rektoru Seyid Aydın bizimlə
görüşməyi məmnuniyyətlə qəbul etdi. Nəticədə, görüşümüz hər iki tərəf üçün xoş
oldu.1958-ci ildə
Amasiyada anadan olan müsahibimiz 1984-cü ildə Atatürk Universiteti Əkinçilik mühəndisliyi
fakültəsindən məzun olub. 1992-ci ildə Atatürk Universitetində doktorluğu müdafiə
edib. 2003-2006-cı illərdə Qazi Universiteti, 2006-2011-ci illərdə Kastamonu
Universiteti, daha sonra bir müddət Ərzincan Universitetində çalışıb. Həmin
ildən Kastamonu Universitetinə rektor vəzifəsinə təyinat alıb. O gündən
etibarən onun rəhbərliyi ilə universitetdə köklü dəyişikliklər başlanıb.
- Seyid bəy, sizinlə
- Türkiyənin tarixi şəhərində azəri kökənli bir rektorla görüşməkdən məmnunluq
hissi duyuruq. Maraqlıdır, necə oldu ki, bura qədər gəlib çıxdınız?
- Əvvəla, onu
deyim ki, mən əslən Azərbaycanın Göyçə mahalındanam. Kəndimizin adı Gölkənddir.
Nəinki Gölkənddə, Çaykənddə, Qazaxda və Azərbaycanın digər bölgələrində də qohumlarımız
var. Siz mənim məmləkətimdən gəlmisiniz. Xoş gəlib, səfalar gətirmisiniz.
Azərbaycan bizim doğulduğumuz torpaqdır.
- Necə oldu ki,
siz Amasiyada, sonra da Kastamonuda məskunlaşdınız?
- Osmanlı-rus müharibəsi
illərində bizimkilər bura köçüb gəliblər. Hətta köç o qədər böyük olub ki, onun
bir hissəsi yolda tələf olub. Bizim nəsil Amasiyaya gəlib çatıb. Onların bir qismi
Tokata, bir qismi isə Çorum, Qaraman, Qars, Ərdəhan, Manisa və Türkiyənin digər
məkanlarına dağılıblar. Bizimkilərin də Amasiyaya gəlişlərində bir səbəb var. Təsəvvüf
alimi Mir Həmzə Seyid Nigarihəzrətləri bizim qohumumuz olub. Naqşibəndi
təriqəti Şah İsmayıl Şirvani həzrətləri də Amasiyalıdır. İsmayıl Şirvaninin övladlarından
Məmməd Rüştü Paşa Osmanlı imperiyasının sərkərdəsi idi. Bizimkilər dağı çox sevirlər.
Amasiya isə bataqlıqdır. Ona görə, 1200 metr yüksəklikdə bir yaylağa çıxıblar. Amasiyanın
Suluova kəndində yaşayırıq. Amasiyanın bir sıra kəndlərində bizim qohumlarımız da
var. Əbdülhəmid xan azərbaycanlıları yerləşdirərkən Amasiyanın kəndlərinə yaxın
olmalarını təmin edib.
- Göyçəni görmək
istərdinizmi?
- Əlbəttə...
Rəhmətlik əmim deyirdi ki, mən torpaqlarımı görməsəm, gözüm açıq gedərəm. O, dünyasını
dəyişdi. Ancaq onun yerinə mən Azərbaycana getdim, lakin torpaqlarımıza gedib çıxa
bilmədim...
- Seyid bəy,
istərdik, Kastamonu Universitetinin tarixi ilə bağlı bizi məlumatlandırasınız.
- Kastamonu çox gənc
universitetdir. 2006-cı ildə yaradılıb. 2011-ci ildə mən bura rektor təyin edildim.
O zaman universitetin cəmi 3 fakültəsi vardı. Kollec səviyyəsində 2 məktəbimiz fəaliyyət
göstərirdi.
- Sizin gəlişinizdən
sonra universitetdə hansı yeniliklər oldu?
- İndi 13 fakültəmiz,
3 məktəbimiz, 14 iki illik yüksək məktəbimiz, 20-dən çox araşdırma, elmi inkişaf
mərkəzimiz var. İbtidai sinfə qədər olan məktəbimiz də fəaliyyət göstərir. Həmin
məktəbdə əvvəlcə öz işçilərimizin uşaqlarına dərs veririk, daha sonra kənardan uşaqlar
qəbul olunur. Fənn və ədəbiyyat, meşə, pedaqoji, balıqçılıq, mühəndislik, iqtisadi-idarə
elmləri, ilahiyyat, gözəl sənətlər, beynəlxalq əlaqələr, jurnalistika fakültələrimiz
artıq fəaliyyətdədir. Tibb və baytarlıq ixtisasını isə bu yaxınlarda açacağıq. 3
fakültə, 2 kollec, 1 texniki məktəblə fəaliyyətə başladığımız ötən illərdə
böyük uğurlarla Türkiyənin təhsil sisteminə fəal qoşulmuşuq. İndi yolumuzu 13
fakültə, 2 institut, 3 kollec və 14 peşə məktəbi ilə uğurla davam
etdirməkdəyik.Fakültələrimizmərkəzdəki
2 universitet şəhərciyində yerləşir, 1 şəhərciyimiz isə tikilməkdədir. Burada
tibb fakültəmiz yerləşəcək. İlk qəbul edilən tələbələrimiz indi Ankarada təhsil
almaqdadırlar. Yaxın 2ildə universitet xəstəxanamızı da quracaq,
tələbələrimiziKastamonuya gətirəcəyik. Baytarlıq fakültəmiz də təşkil
olunmaq ərəfəsindədir.Vilayətin 13
rayonunda 14 peşə ixtisası verən texniki məktəblərimiz yerləşir. 3 kollecimiz
isə mərkəzi şəhərciyimizdədir. Təyyarəçilik kollecimizin sınaq laboratoriyası
və təyyarəmiz hazırdır, 2018-də fəaliyyətə başlayacaq. Xarici dillər kolleci
yardımçı bir təhsil ocağıdır.Hazırda universitetdə
29 500 tələbəmiz var. Onların 2 200-ü əcnəbi, yerdə qalanları isə Türkiyə vətəndaşıdır.
Buraya magistratura və doktorantura da daxildir. 4 minə yaxın magistr tələbəmiz
var. Universitetimizdə 800 müəllim çalışır. Müəllimlərdən 21 nəfəri əcnəbidir.
Onların 4-ü, məni də saysaq, 5-i azərbaycanlıdır. 44 ayrı ölkədən tələbələrimiz
var. 2700 nəfərlik qızlar yataqxanamız var. Mühəndislik sahəsində onluqda 2-ci,
atom enerjisinin tədqiqatlarında 3-cü yerdə göstərilirik.Yeri gəlmişkən,
Türk Atom Enerjisi Qurumu dünyada birincidir. Fizika sahəsində universitetimiz
ilk onluqda, 6-cı yerdədir. Meşəçilik sənayesiixtisasının
tədrisindəyenə də dünya nəhəngləri ilə bir sıradayıq. Balıqçılıq və su vasitələri
sahəsində Çanaqqala 18 Mart Universiteti ilə ilk yerlərdəyik. Ümumiyyətlə, 23
sahədə aparılan dəyərləndirmələrin6-sında ilk onluqda yer almaqdayıq.Elmi
çalışmalarımızı uğurla davam etdiririk. Bu sırada simpozium və konfranslar da
önəmlidir. Türk dünyasının öyrənilməsi daha böyük önəm daşıyır. Bu, həm
də universitetimizin bir Türk dünyası universiteti olması üçün atılan
addımlardandır. Türkiyədən kənar 85 xarici universitetlə müqavilələrimiz var.
- Azərbaycan universitetləri
ilə münasibətiniz nə yerdədir?
- Bizim Azərbaycan
universitetləri ilə yaxşı əlaqələrimiz var. 12 universitetlə əməkdaşlığımız
mövcuddur.
- Hansı universitetlərlə?
- Bakı Dövlət, Azərbaycan
Turizm və Menecment, Xəzər, Pedaqoji, İqtisadiyyat, Bakı Biznes, Naxçıvan
Dövlət, Texnoloji, eləcə də Gəncə Kənd Təsərrüfatı və Gəncə Dövlət universitetləri
ilə qarşılıqlı əməkdaşlıqlarımız var. Özəl universitetlərdən Avrasiya ilə müqavilələrimiz
var. Onların bəziləri ilə ikili müqavilələrimiz mövcuddur.
- İkili müqavilə
dedikdə, nəyi nəzərdə tutursunuz?
- Belə ki, tələbə iki
il bizdə, iki il isə müqavilə bağladığımız universitetdə oxuyur.Biz təkcə
müqavilələr bağlamırıq, bir çox layihələrə imza atırıq. Belə ki, 2015-ci ildə Turizm
və Menecment Universiteti ilə simpozium etdik. Ötən il Bakıda Türkiyə-Azərbaycan
münasibətləri simpoziumu keçirdik. Ötən il keçirdiyimiz bir çox layihələr
Bakıda gerçəkləşdi. Bu ilki layihələrin hamısı Kastamonuda baş tutacaq. Çünki bu
il Kastamonu türk dünyası mədəniyyət paytaxtı seçilib. Mədəniyyət paytaxtı
olduğumuz üçün proqramlar hazırlayırıq.
- Bəs Kastamonu
Universitetində azərbaycanlı tələbələr varmı?
- Əlbəttə var.
Hazırda Kastamonu Universitetində 303 Azərbaycanlı tələbə təhsil alır. Onların içərisində
yaxşı oxuyanlar çoxdur. Oxuyub yaxşı yerdə işləyənlər də az deyil. Hətta xaricdə
yaxşı vəzifədə işləyənlər də var. Onu da deyim ki, bizim tələbələrdən ikisi – Əbülfəz
Mehdisoy 4 dəfə, Eldar Əlizadə isə iki dəfə kinq-boksda dünya çempionu olublar.
Eldar Əlizadə iqtisadiyyat, Əbülfəz isə turizm fakültələrini bitiriblər. Əbülfəzi
müəllim olaraq Kastamonu Universitetinə işə dəvət etmişik. Eldar burada qalıb öz
işini qurdu.
- Fevralın 26-da
Xocalı faciəsinin 26-cı ili tamam olacaq. Xalqımızın başına gətirilən bu faciənin
tanıdılması istiqamətində işlər görürsünüzmü?
- Biz hər il
Azərbaycan xalqının başına gətirilən faciələri, soyqırımları qeyd edir və bu
barədə türk və digər vətəndaşları məlumatlandırırıq. Bu il də fevralın 22-də Xocalı
qətliamına həsr olunmuş tədbir keçirəcəyik. Əslində, bu tədbiri fevralın 26-da keçirməliydik.
Ancaq səfirlə millət vəkillərinin iştirakına görə bu tarixdə keçirəcəyik.
Bundan başqa, 28-30 mayda Azərbaycanın istiqlal gününü qeyd edəcəyik. İstiqlalın,
Cümhuriyyətin 100-cü ilidir. İyulun 15-17-də Nuru Paşanın Bakıya girişi - Azərbaycan-Türkiyə
münasibətləri mövzusunda simpozium keçirəcəyik. Biz Azərbaycanın rəsmi bayram
və matəm günlərini yaxşı bilirik və hər zaman da diqqətimizdə saxlayırıq. Bayramlarımızı,
xüsusən də Novruz bayramını böyük təntənə ilə qeyd edirik. Belə ki, 5 ildir
Novruz bayramını özünəməxsus şəkildə keçiririk. Dünyanın fərqli ölkələrindən
gələn tələbələrimiz mahnılarına uyğun rəqs edirlər. Şəhər yürüşü edirik. Hətta
bu yürüşdə vali, bələdiyyə rəisi iştirak edir. Hərə öz millətinin yeməyini
bişirir. Novruzu belə keçiririk. Bu il də Novruz bayramını həm TÜRKSOY
çərçivəsində, həm də özümüz geniş şəkildə qeyd edəcəyik.
- Universitet
olaraq qarşıda hansı layihələriniz var?
- Əlbəttə,
layihələrimiz və qarşıya qoyduğumuz məqsədlərimiz çoxdur. Misal üçün, Türk dünyası
universitetlərinin idman yarışlarını keçirmək niyyətindəyik. Bu, olimpiada şəklində
keçiriləcək. Aprelin 25-də türk uşaq dünyası tədbiri keçirəcəyik. 13-14 oktyabrda
türk dünyası rektorlar qurultayını həyata keçirməyi planlaşdırırıq. 4-6 mayda Şeyx
Şaban Vəli həftəsi keçirəcəyik. Biz bunu hər il keçiririk. Millətlərarası Türk dünyası
turizm simpoziumunu iyul ayında burada təşkil edəcəyik. Çingiz Aytmatovun 90
illiyi münasibətilə tədbir keçirəcəyik. Ötən tədbirimizdə onun oğlunu gətirmişdik.
Millətlərarası mühəndislik konqresimiz olacaq. Bundan başqa, Qırğızıstan, Qazaxıstan,
Özbəkistan, Türkmənistan, Azərbaycan, Şimali Kipr Türk cümhuriyyəti günləri keçirməyi
planlaşdırırıq.
- Bu günləri keçirməkdə
məqsəd nədir?
- Bu günləri
keçirməkdə əsas məqsədimiz Türk dünyasının ortaq tarixini yazmaqdır. İstəyirik
ki, məktəblərdə bizim ortaq tariximiz dərsliklərə salınsın. Biz burada Anadolu türk
tarixini oxuyuruq. Sizə bir misal deyim, Nuru Paşanın Bakını erməni daşnaklarından
və bolşeviklərdən xilas etməsini Bakıya gələndə öyrəndim. O vaxta qədər mən
bunu bilmirdim. Düşünürəm ki, Türk dövlətlərinin ortaq tarixi hazırlanmalıdır.
Çox istərdim ki, təhsil nazirlərimiz bu mövzunu düşünsünlər. Hesab edirəm ki, türk
xalqlarının ortaq bir dili olmalıdır. Keçirdiyimiz türkdilli ölkələrin həftələrində
bunlarla bağlı müzakirələrimiz olacaq. Əsas vəzifə ortaq dil və ortaq tarix yazmaq
və bunlardan tədris sistemində istifadə etməkdir.Türk dünyası muzeyi
qurmağa çalışırıq. Bunu da universitetin tərkibində hazırlayacağıq. Çadırlardan
qurulmuş Türk dünyası otağı olacaq. Türk dünyası ilə əlaqədar Əhməd Yasəvi ilə bağlı
kitab çap etmişik. Azərbaycanda Seyid Yəhya Şirvaninin həyatı kitabını çıxaracağıq.
Yavaş-yavaş türkdilli ölkələrin dahi insanları haqqında belə kitablar çap edəcəyik.
Bir sözlə, görəcəyimiz çox işlər var...
Xəyalə Rəis
Kastamonu