İxracı təşviq edən qərar
Azərbaycandan Aİ-yə ixrac ediləntütün məmulatlarının, alkoqollu içkilərin
idxalı, tranziti və ixracı zamanı lisenziya, o cümlədənAvropa
İttifaqıölkələrinə ixrac edilən yeyinti məhsulları üçün keyfiyyət
sertifikatı tələb edilməyəcək. Bu, Nazirlər Kabinetinin "Gömrük sərhədindən
keçirilən malların və nəqliyyat vasitələrinin bəyan edilməsi Qaydaları”nda
etdiyi dəyişiklikdə əksini tapıb. Belə ki, aprelin 12-də dərc edilən qərar 30
günsonra, mayın 12-də qüvvəyəminib.
"Gömrük sərhədindən keçirilən malların və nəqliyyat vasitələrinin bəyan
edilməsi Qaydaları”na əsasən Azərbaycanın gömrük sərhədindən keçirilən, gömrük
nəzarəti altında yerləşdirilən mallar və nəqliyyat vasitələri barədə məlumatlar
gömrük orqanına şifahi, kağız üzərində yazılı və ya elektron formalarda bəyan
edilir. İndiyə qədər gömrük ərazisində məcburi sertifikatlaşdırılmalı olan
mallar gömrük ərazisinə idxal edildikdə, uyğunluq sertifikatı, yeyinti məhsullarıAvropa
İttifaqıölkələrinə ixrac edildikdə, keyfiyyət sertifikatı təqdim edilməsi
tələb olunub. Dəyişikliyə əsasən bu sertifikatlar tələb edilən sənədlər
sırasından çıxarılıb. Bitki və bitkiçilik məhsulları ixrac edildikdə
fitosanitar sertifikatı da tələb olunmayacaq. İndiyə qədər etil (yeyinti)
spirtinin və alkoqollu içkilərin, tütün məmulatlarının, bitki mühafizə vasitələrinin
və aqrokimyəvi maddələrin idxalı və ya prekursorların idxalı, tranziti və
ixracı zamanı xüsusi razılıq sənədi (lisenziya) tələb olunub. Dəyişikliyə əsasən
yalnız bitki mühafizə vasitələrinin və aqrokimyəvi maddələrin idxalı və ya
prekursorların idxalı, tranziti və ixracı zamanı lisenziya tələb olunacaq.
Bəs görəsən yeni qərarın hansı müsbət və mənfi tərəfləri var? Atılan bu
addım ixrac sektorunda hansı dəyişikliyə
səbəb olacaq?
Milli Məclisin
İqtisadi Siayəst, Sənaye və Sahibkarlıq Komitəsinin üzvü, millət vəkili Tahir
Mirkişili sözügedən
qərarla bağlı öz fikirlərini bölüşdü: "Bu qərar ixrac prosedurlarının tam sadələşdirilməsini
təmin etmək məqsədi daşıyır. Qeyri neft sektorunun inkişaf etdirilməsi təbii
olaraq ixracı artırmaqdadır. Birinci rübün nəticələri də bunu bir daha göstərdi.
İstehsalın artdığı bir zamanda, ixrac yolundakı bütün çətinliklər və maneələrin
aradan qaldırılması ilə bağlı ölkə başçısının göstərişi var. Bu qərar ixracın
daha sürətli həyata keçməsinə və həcminin artmasına kömək edəcək”.
İqtisadçı-ekspert
Rəşad Həsənov deyir
ki, bu, bir qədər mübahisəli məsələdir: "Çünki Azərbaycan Dövlət Gömrük Komitəsi
məhsulun alıcısı deyil. O, sadəcə məhsulun
buraxılışına nəzarət edir. Yəni bəsit dillə desək, burada söhbət sadəcə, prosedurların
nisbətən sadələşdirilməsindən gedir. Məhsulun
idxal olunduğu Avropa İttifaqı ölkələrinin özləri bir sıra keyfiyyət
sertifikatı tələb edir. Atılan bu addımla
Dövlət Gömrük Komitəsinin funksiyalarına aid olmayan bir sahə üzrə hər
hansı əlavə bir prosesin həyata keçirilməsi
ehtiyacını aradan qaldırır. Bu, əslində yerli istehsalçılar üçün ciddi bir yenilik vəd etmir. Xüsusilə
söhbət Aİ ölkələrindən gedirsə, orada hətta pərakəndə satış ticarət şəbəkələrinin
belə özlərinə məxsus laboratoriyaları və
özlərinin tətbiq etdiyi standartlar var. Bu ölkələrin bazarına çıxmaq üçün
istehsalçı məhz bu standartlar üzrə məhsul istehsal etməlidir. Həmin ticarət müəssisələrinin
öz fərqli nəzarət mexanizmlərindən biri də odur ki, istehsalçı birbaşa olaraq,
işlədiyi pərakəndə ticarət şəbəkələrinin öz standartlarına uyğun məhsul
istehsal etməli, onun xüsusi tələblərini yerinə yetirməklə, bazarda məhsul
satışını həyata keçirə bilər”.
İqtisadçı bəzi müsbət məqamları da qeyd etdi:
"Göründüyü kimi, bu, kifayət qədər mürəkkəb bir mexanizmdir və eyni zamanda
burada qoyulan tələblər də çox sərtdir.
Avropa İttifaqı ölkələrində, xüsusilə ərzaq sektorunda standartlaşdırmaya olan
tələb kifayət qədər yüksəkdir. Azərbaycanda isə təbii rəqabət üstünlüyü olan
spesifik məhsullardan başqa, bu bazarlarda fəaliyyət göstərə bilən və rəqabət
aparmaq imkanı olan məhsulların sayı çox azdır. Hazırda bu istiqamətdə bir sıra
addımlar atılır. Qeyd edilən standartlara uyğun keyfiyyət sertifikatının
alınması prosesinin özü də sahibkar üçün müəyyən çətinlik demək idi. Hesab edirəm
ki, yeni qərar məhz bu baxımdan faydalı
olacaq. Ola bilsin ki, sahibkar həqiqətən də keyfiyyətli məhsul istehsal edib.
Amma səriştəsizlik, təcrübəsizlik, əlaqələrin zəif və xərclərin çox olması kimi bir sıra səbəblərə görə, qeyd
olunan sənədlərin əldə olunmasında istehsalçı çətinlik çəkir. Düzdür, bu kimi məsələlərin
həlli ilə bağlı komissiya yaradılıb və bu işlərdə sahibkarlara müəyyən dəstək
göstərilir. Lakin istənilən halda, bəzi problemlərin olduğu inkar edilmir. Bu baxımdan
da yeni qərarla istehsalçılar gömrük prosedurları mərhələsində müəyyən bir
üstünlük əldə etmiş oldular. Müsbət məqamlardan biri də odur ki, aidiyyəti
qurumların verdiyi sənədlər və sertifikatlar Avropa İttifaqında qəbul edilmədiyinə
görə, istehsalçı əlavə xərc çəkib yerli keyfiyyət sertifikatı almaya və ya
lisenziyanın vaxtını uzatmaya da bilər”.
İqtisadçı-ekspert
Qadir İbrahimli də
qərarın faydalı olacağını düşünür: "Düzdür, Azərbaycandan Avropa İttifaqı ölkələrinə
çox az miqdarda məhsul ixrac edilir. Buraya bəzi meyvə şirələri və digər məhsullar
aiddir. Ümumilikdə götürəndə isə qərarın müsbət tərəfləri çoxdur. Belə ki, dəyişikliyin yaxın və orta
perspektivdə Avropa İttifaqına məhsul
ixracı sektoruna müsbət təsir göstərəcəyini düşünürəm. Bununla yanaşı,
lisenziya tələbinin ləğvi özlüyündə
sahibkarlığın inkişafına da müəyyən təsir göstərəcək. Düzdür, qida sənayesi
sektorunda rəqabət mühiti elə də güclü deyil və bazar iştirakçılarının sayı da
məhduddur. Amma rəqabət mühiti dərinləşərsə, qərarın müsbət tərəflərindən daha
çox faydalanmaq olar. Qeyd edim ki, lisenziyanın ləğvi bu sahədə bəzi problemlərin həllinə kömək edə
bilsə də, hələlik fundamental problemlərin həllindən hələ ki, söhbət getmir”.
Şəbnəm
Mehdizadə