İstehsalat təqvimindəki uyğunsuzluqlar
Əmək qanunvericiliyinin tələblərinə əməl olunmasının
Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidmətinin başlıca fəaliyyət istiqaməti olduğunu nəzərə
alaraq, iş vaxtının rejimləri üzrə apardığımız araşdırma zamanı qarşılaşdığımız
bir neçə problem barədə məlumat vermək istərdik. Bildiyiniz kimi, iş vaxtı
rejiminin düzgün tənzimlənməsində, əmək haqqının qanunvericiliyin tələblərinə uyğun hesablanmasında respublika üzrə aylıq və
illik iş vaxtı normalarının müəyyən edilməsi olduqca vacibdir. Azərbaycan
Respublikası Əmək Məcəlləsinin 96.3-cü maddəsinə əsasən, hər il dekabr ayının sonunadək növbəti
il üçün normal iş vaxtı üzrə istehsalat təqvimi və iş vaxtının norması Əmək və Əhalinin
Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilir. Bu səlahiyyət 29 dekabr
2015-ci il tarixli 91-VQD nömrəli "Əmək Məcəlləsinə dəyişiklik edilməsi
haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən, nazirliyə verilmişdir. Nazirlik
də müvafiq kollegiya qərarları ilə hər il növbəti il üçün istehsalat təqvimi və
iş vaxtının normasını təsdiq edir. Qərarlarda hər dəfə təkrarlanan aşağıdakı
müddəalara diqqəti çəkmək istərdik:
"Altıgünlük
iş həftəsi olan iş yerlərində 40 saatlıq iş həftəsində çalışan işçilər üçün
beşgünlük iş həftəsi üzrə hesablanmış illik iş vaxtı norması tətbiq edilməlidir.
İş
vaxtının qeydiyyatı (uçotu) dövründə və ya təqvim ili ərzində iş vaxtı saatları
iş vaxtı normasına uyğun gəlirsə, ayrı-ayrı aylarda iş vaxtının normal iş
vaxtından az və ya çox işlənilməsi halları altıgünlük iş həftəsi cədvəlinə
yenidən baxılması üçün əsas ola bilməz”.
Son üç ilin istehsalat təqvimləri üzrə apardığımız
hesablama zamanı məlum oldu ki, altıgünlük iş həftəsi üzrə aylıq iş vaxtının
norması ilə beşgünlük iş vaxtının norması arasında aylar üzrə fərq vardır (məsələn,
2018-ci il üzrə bu fərq illik norma üzrə 18 saat təşkil edir). Gündəlik tarif
maaşının aylıq iş vaxtı normasına əsasən müəyyən olunduğunu nəzərə alsaq, altıgünlük
iş həftəsində işləyən işçilər hər ay öz iş saatlarına uyğun olaraq
çalışmalarına baxmayaraq, beşgünlük iş vaxtının norması tətbiq edildiyi üçün ay
sonunda ya artıq saatlara görə əlavə ödəniş almalı, ya da normaya çatmayan əksik
saatlara görə az əmək haqqı almalıdırlar. Bu da öz növbəsində işçilərin
hüquqlarının məhdudlaşdırılmasına və işçilər arasında ayrı-seçkiliyin
yaranmasına səbəb olur.
Bundan başqa, qeyd
olunmalıdır ki, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin adıçəkilən
kollegiya qərarları "Normativ Hüquqi Aktlar haqqında” Konstitusiya Qanununa
müvafiq olaraq normativ hüquqi akt (dövlət
orqanının səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlər üzrə həmin dövlət orqanı tərəfindən
qəbul edilmiş, hamı üçün məcburi davranış qaydalarını əks etdirən, qeyri-müəyyən
subyektlər dairəsi üçün və dəfələrlə tətbiq olunmaq üçün nəzərdə tutulmuş müəyyən
formalı rəsmi sənəd) hesab edilir və həmin
Qanunun 85.2-ci maddəsinin tələbinə əsasən, yalnız Hüquqi Aktların Dövlət
Reyestrinin elektron variantında (www.huquqiaktlar.gov.az)
dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir.
Lakin 2015-ci ildən indiyədək, adıçəkilən kollegiya
qərarlarının heç biri Hüquqi Aktların
Dövlət Reyestrinə daxil edilməmişdir. Bu xüsusat isə həmin qərarların hüquqi
qüvvəsinin olmadığını deməyə əsas verir.
Yuxarıda göstərilənlər nəzərə
alınaraq, iş yerlərində iş rejiminin işçilər arasında ayrı-seçkiliyə yol verilmədən
düzgün tənzimlənməsini təmin etmək məqsədilə, 2019-cu ilin istehsalat təqvimi
hazırlanarkən, altıgünlük iş həftəsi
olan iş yerlərində beşgünlük iş həftəsi üzrə hesablanmış illik iş vaxtı
normasının tətbiq edilməsinə dair imperativ normanın Kollegiya qərarına daxil
edilməməsini, eyni zamanda həmin Kollegiya qərarının normativ hüquqi akt kimi
Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinə daxil edilməsi üçün tədbir görülməsini təklif
edirik.
Orxan
Quliyev,
"HRclub.az” saytının təsisçisi