İqtisadi böhran özəl teatrlara təsirsiz ötüşməyib
Türkiyənin ən böyük şəhəri, dəniz limanı, ölkənin sənaye-ticarət
və mədəniyyət mərkəzi olan İstanbulda fəaliyyət göstərən özəl teatrlar
birləşmək qərarına gəlib. Türkiyənin "Birgün” mətbuatından Dərya Aydoğanın özəl
teatrların gərgin vəziyyətdə olmasından
bəhs edən "Teatrlarda həmrəylik zamanıdır” başlıqlı yazısını sizə təqdim
edirik.
İstanbulda fəaliyyət
göstərən bəzi özəl teatrlar yaşadıqları bütün çətinliklərə sinə gəlmək üçün birləşmək
qərarına gəliblər. Artıq onlar problemləri yardımlaşaraq çözmək niyyətindədirlər.
Özəl teatrlar ödədikləri vergilərdən, teatrın menecment və PR işlərinin
çətinliklərindən bəhs edərək öz ayaqları üzərində durmaqda çətinlik çəkdiklərini
gizlətmirlər. Hazırda Türkiyədə baş verən iqtisadi böhran özəl teatrların vəziyyətini
daha da pisləşdirib. Belə olan halda sağ qalmaq uğrunda mübarizə aparmaq özəl teatrlar
üçün baha başa gəlir. İstanbulun müxtəlif bölgələrindən özəl teatrlar bir araya
gələrək bəlkə də daha əvvəl atmalı olduqları vacib bir addımı ataraq, "Teatrların
Kooperativ Təşəbbüsü” adı altında birləşiblər. Özəl teatrların ittifaqına
İstanbulda fəaliyyət göstərən 13 teatr - "Altıdan sonra”, "Dasdas”, "Qalata
perform”, "İkinci kat”, "Kadıköy ekmek teatrosu”, "Mamart”, "Moda səhnəsi”,
"NoAkt səhnə”, "Oyun atolyesi”, "Semaver
kampanya”, "Yolçu”, "Craft”, "Kumbaracı 50”- qoşulub. Özəl teatrlar bir araya
toplanaraq yaşadıqları iqtisadi sıxıntıları birgə həll etmək qərarına gəliblər.
Teatr rəhbərləri yalnız Teatr kooperativinin qurulması nəticəsində daha geniş bir
səhnə əldə edəcəklərini, eyni zamanda, bütün güclərini bir araya toplayacaqları
təqdirdə hər hansı nailiyyət əldə edəcəklərini deyirlər. Bu teatr-tamaşa
müəssisələri daha güclü bir mədəniyyət ocağı olmağa cəhd göstərirlər. Teatrların
birləşməsində əsas məqsəd isə bütün qüvvələri səfərər edib, özəl teatrları bir arada tutmaqdır.
"Altıdan sonra” teatrının
rəhbəri Gülhan Kadim Türkiyə mediasına açıqlamasında bildirib ki, əslində, uzun
müddətdir ki, belə bir dəstəyə ehtiyacları vardı: "Uzun müddətdir ki,
İstanbulda fəaliyyət göstərən özəl teatrlarda iqtisadi və maddi vəziyyət ürəkaçan
deyildi və bu müddətdə hər birimiz ayrı-ayrılıqda sağ qalmaq üçün mübarizə aparırdıq.
Bu müddət ərzində texniki işlər bizi çox yordu və bir çox çətinliklərlə
üzləşdik. Ancaq gücümüzü birləşdirdikdən sonra İstanbulda fəaliyyət göstərən özəl
teatrların daha mükəmməl tamaşalar hazırlayacağını və bu sahədə çox inkişaf edəcəyini
düşünürəm. Teatr rəhbəri olaraq çox mənasız və teatrla əlaqəsi olmayan problemlərlə
uğraşırdıq. Mədəniyyət nazirliyinin nümayəndələri isə bizi dinləmədikləri üçün bu problemləri heç
kimə danışa bilmirdik və problemlərimizi də gündəmə gətirmək imkanımız olmurdu.
Teatr bir sənətdir, bir idarəçilik məkanı deyil. Biz gördük ki, bu sənəti inkişaf
etdirmək üçün menecerliyi və PR işlərini daha yaxşı bilmək lazımdır. Kənardan bizə
baxanlar hesab edirlər ki, biz ticarət edən, alış-verişlə məşğul olan şirkətlərik.
Ancaq teatr bir mədəniyyət ocağıdır, alış-veriş məkanı deyil. Bu mədəniyyət ocağının
idarə olunmasını və mədəni şəkildə burada yaradıcılıq prosesinin getdiyini izah
etməliyik. Səsimizi heç kimsə dinləmədiyi üçün dərdlərimizi, sıxıntılarımızı yüngülləşdirmək
məqsədi ilə digər özəl teatrlarla bir yola çıxdıq”.
Gülhan Kadim fikirlərinə
onu da əlavə edib ki, bir çox mövzularla bağlı bir araya toplanmaq mümkündür: "Bizim birləşməyimizin gələcəkdə hansı nəticələr verəcəyini demək
tezdir. Mən ancaq sizə bu nöqtədə yola çıxma məqsədlərimizi deyə bilərəm. Nəticədə
nə olursa olsun, bir şirkət və bir teatr qrupu olaraq, hər mənada, səviyyəli
şəkildə tamaşaçıların qarşısına çıxacağımıza əminəm”.
"Yolcu” teatrının aktyoru Ersin
Umut Gülər deyir ki, özəl teatrların uzun müddətdir ki, yığılıb qalan problemlərinə
həll tapmaq üçün ən ideal vasitə məhz qüvvələri birləşdirmək idi: "Bundan sonrakı
illərdə qarşımıza çıxa biləcək məsələlərə çarə tapmaqda yəqin ki, çətinlik
çəkmərik. Öz ayaqları üzərində dayanan özəl teatrları hər baxımdan inkişaf etdirmək,
bu sahəni daha da profesionallaşdırmaq kimi məqsədlər bizi bir araya gətirdi. Özəl
teatrlar Mədəniyyət Nazirliyinin ayırdığı maliyyədən əlavə dövlətdən hər hansı bir
vəsait almırlar. İnkişaf etmiş dövlətlər sənəti və mədəniyyəti dəstəkləmək
adına özəl teatrlara tamaşanın hazırlanıb oynanılmasına qədər təmənnasız maddi dəstək
göstərirlər. Bizdə isə Nazirliyin dəstəyi istənilən səviyyədə deyil. Elə hal
yaranıb ki, Nazirlik özəl teatrlara haqqı olan dəstəyi vermir və teatrlara
münasibətdə kollektivin peşəkarlıq dərəcəsindən və işinin miqyasından yox, öz istəklərindən
çıxış edir. Dövlətin yetəri qədər maddi dəstək vermədiyi özəl teatrların satdığı
hər biletdən 38 faiz vergi tuturlar.
Satdığım biletin 38 faizini dövlətə verəcəyəmsə, teatrı necə idarə edəcəyəm? Bundan
başqa, teatra əmək verən hər kəsin sosial haqlarından iş sığortasına qədər bütün
məsələlərdə bir çox problemləri var. Biz "Yolcu” teatrı olaraq, həyatın hər bir
anında bir arada ola biləcəyimiz həmkarlara ehtiyacımızın olduğunu düşünürük. Mövcud
problemlərimizi həll etməyə, dövlətlə dialoq qurmağa çalışırıq. Bu sahədə
çalışan hər kəsin şərtlərini yaxşılaşdırmaq, hər mənada, rahat bir istehsalat mərkəzi
yaratmaq, teatr sənətini və mədəni səviyyəsini daha da önə çəkmək, sərbəst
şəkildə çalışa biləcəyimiz bir teatr yaratmaq istəyirik. İstəyimizə bərabər hərəkət
edərək çata biləcəyimizin fərqindəyik. Bunu dərk etdiyimiz üçün ehtiyaclarımızı
birləşdirdik və uğur əldə edəcəyimizə ümid edirik”.
"Moda
səhnəsi”nin aktyoru Onur Ünsal deyir ki, 13 özəl teatrın bir araya gəlməsi
heç də təsadüfi deyil: "Teatrlardakı hazırkı iş şərtləri səmərəli deyil. Düşündük
ki, biz özəl teatrlar hamımız bir yerdə bu şərtləri yaxşılaşdıra bilərik. Ancaq
vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün maddi qaynaqlarımız yoxdur. Heç bir yerdən dəstək
almırıq. Teatrlarımızın iş şərtləri də yaxşı deyil. Bir çoxları nərdivan altında
tamaşa hazırlayır. Teatrda çalışan insanların sığortası belə yoxdur. Düşündük ki,
özəl teatrlarla bərabər çalışsaq, bir-birimizdən dəstək alsaq, bu problemləri
aradan qaldırmağı bacararıq. Nəticədə, qərar verdik ki, bir dam altında birləşməliyik.
Bizim özəl teatrlarımız yaşamır. Mən bunu öz teatrımızdan deyə bilərəm. Adi dükanlar,
bazarlar pul qazanır, ancaq biz bir mədəniyyət mərkəzi olaraq heç nə qazana bilmirik.
Bizə o qədər böyük bir vergi tətbiq ediblər ki... Dövlət heç bununla maraqlanmır
da. Nazirliyə etdiyimiz müraciətlərin də heç bir faydası olmur. Ancaq birləşib hamımız birlikdə müraciət
edəriksə, təbii ki, səsimizi kimsə eşidər. Ancaq hamımız bir nöqtəyə vurduqdan sonra
daha çox ciddiyə alınarıq”.
Hazırladı:
Xəyalə Rəis