İnsanlarla tanış olmaq üçün yolda olmağı seçən səyyah - Səyyah
Dostları ona "dünyanı fəth edən adam” kimi müraciət
edirlər. O isə özünü dünyalı hesab edir. Deyir ki, yola dincəlmək üçün çıxmır. Yolda
olmasının ən böyük səbəbi çətini anlamaq, yeniliklər görmək, insanlarla tanış
olmaqdır. Müsahibimiz gənc səyyah Baba Nəbilidir.
- Dünyanı fəth etməyi arzulamaq necə hissdir? Sizcə, mümkündür?
- Bu istək uşaqlıqda
uzaqlara getmək arzusu ilə başladı. Sonradan bu arzu yeni şeylər öyrənmək, kəşf
etmək istəyi ilə əvəz olundu. "Dünyanı fəth etmək” istəyi hər kəsə görə fərqli
məna kəsb etsə də, mənim üçün kainatı anlamaq mənasındadır. Dünyanı anlamaq
çatılacaq bir nöqtə deyil, gediləcək yoldur. Tarix boyu hər kəs mümkünsüzlərin
arxası ilə gedib. Evliya Çələbinin ölümsüzlük suyunu axtarmaq üçün dünya turuna
çıxmağı da, yarı əfsanə, yarı həqiqətdir. Ümumiyyətlə, bu günün axmaqlığı 100
il sonranın milyonları deməkdir. Mümkünsüzlər isə yoxdur.
- Universitetə qədər Bakıdan kənara çıxmayıbsınız.
Bəs "dünyalı” olmaq fikri necə yarandı?
- Bakı doğulduğum, böyüdüyüm şəhərdir. Şəhər olaraq mənim üçün əzizdir. Amma Gəncəyə
oxumağa gəlməsəydim, bəlkə də hələ də dünyanı bütövlükdə sevməzdim. Hicrət etmək
bizim dinimizdə də var. Dünyalı olmaq isə bir növ ekoloji anlayışdır. Məsələn,
siz Rusiya meşələrində ağaclar qırılır, Skandinaviya buzlaqları əriyir, ən çox
hava korlanması Yaponiyadadır deyə, bütün olanları göz ardı edə bilməzsiniz. Hətta
bunlar düşmən saydığımız ölkələrdə olsa belə. Çünki, bütün bunlar bizi
bilavasitə əhatə edir. Evimizin bir olduğunu anlayandan sonra, insanların da
eyni olduğunu başa düşmək elə də çətin olmur.
Ümumiyyətlə, məsələlərə hadisələrin içindən baxmaqla kənardan baxmaq
insana tamam başqa nəticələr verir. Səyahətlər mənə problemlərə kənardan
baxmağa, dünyamızı kənardan görməyə kömək edir.
- 13 ölkə, 60 şəhər gəzibsiniz. Məsələn, Gəncədən
xoşunuz gəldiyinizə görə, orada yaşayıbsınız. Heç olubmu ki, hansısa ölkəni də
Gəncə kimi tərk etmək istəməyəsiniz?
- Gəncə mənim evim olub.
Tələbəlik, yeniyetməlik illərinin ən gözəl vaxtlarını orada keçirmişəm. Gəncə
kimi vurulduğum digər şəhər İstanbuldur. Amma digər tərəfdən, hər bir şəhər müəyyən
xüsusiyyətlərinə görə mənə özünü sevdirib. Rio-De-Janeyro dənizlər və sosial
azadlığı, Nyu-York fərqliliyi, Lima əyləncə və rəqsləri, Lyublyana yaşıllığı, Tbilisi
isə yaxınlığı ilə. Məni isə şəhərlərdən
çox insanlar cəlb edir. Məsələn qonaqpərvərliyi və yardımsevərliyi ilə kolumbiyalılar,
praqmatikliyi ilə amerikalılar, dürüstlüyü ilə braziliyalılar, dostcanlılığı ilə
kataloniyalılar.
-
Səyahət etməyin çətinlikləri nələrdir?
- Səyahət və istirahət etmək anlayışlarını həmişə
izah edib cavablamağa başlayıram, çünki hekayənin başlanğıcını bilməyənlər üçün
sonluq da əhəmiyyət kəsb etmir.
Birincisi, mən dincəlmək
üçün yola çıxmıram. Yolda olmağımın ən böyük səbəbi çətinliyi anlamaq,
yeniliklər görmək, insanlarla tanış olmaq, bir növ dünyanı fəth etməkdir. Bu
cür səyahətlərdə insan özü ilə barışıqda olmalıdır. Qabağına çıxan hər bir
çətinliyin keçici olduğunu bilməlidir. Mən buna "problemsizlik paradoksu” adı
vermişəm. Problemsizlik paradoksu - yəni nə edirsiniz edin, problemdən qaçmaq
mümkün deyil. Problem bizim həyatımızda olan boz enerjidir. Bu enerji heç vaxt
yox olmur. Bir vəziyyətdən başqa bir vəziyyətə keçir. Eyni ilə problemsizliyin
özü belə problemdir. "Bu paradoksal enerjini necə həll etmək olar” sualı isə
yəqin ki, hamını maraqlandırır. Problemlər öyrədir. Çətinliyi problem yox, əla
təcrübə kimi qəbul etmək və bacardığın qədər həlli yolunda
addım atmaq lazımdır.
İkincisi, sufi fəlsəfəsinə görə, hər problem
səni bir sonrakı mərhələdə gələcək olan hadisə üçün hazırlayır. Problem varsa,
sual var və bu sualı cavablandırmaq lazımdır. Hətta cavablandırmaq yetməz, ən
yaxşı cavabı tapmalısan.
Üçüncüsü, problemin həlli
mümkün deyilsə buna görə narahat olmağa dəyməz, əgər həlli mümkündürsə, o zaman
da narahat olmağa dəyməz, həll etməyə başlamaq lazımdır.
Problemlər mənfi tərəfdir, amma elə həmin problemlər də müsbətdir. Çünki geri
qayıdanda ya da yoluna davam edəndə onlar da səninlə qalır. Yalnız olmursan.
- Hansı ölkədə hansı yerə dəfələrlə getsəniz də,
oradan doymursunuz?
- İstanbulda dəfələrlə olmuşam, orada oturub dənizi izləmək insana rahatlıq
verir.
- Bu günə qədər getdiyiniz yerlər içində sizə ən
çox təsir edən və unuda bilmədiyiniz ölkə haradır və nə üçün?
- Peruda Uakaçina
olub. Səhranın ortasındakı balaca qəsəbə, "oazis” idi. Ora yenidən qayıtmaq istəyərəm.
Ümumilikdə hər şəhərin öz xatirəsi var.
- Bəs "bura heç vax getməyin” deyəcəyiniz yer
varmı?
- Zirvəyə,
dağlara qalxanda hər dəfə özümə bu sözü vermişəm: bir də bura gəlməyəcəyəm. Komfort
zonasından çıxdıqca, narahat olmağa başlasan da, insan yeni şeylər öyrənməyə cəhd
göstərir. "Bura heç vaxt getməyin” deyəcəyim yerlər Kolumbiyadakı ara küçələrdir.
Yerli insanlar yanınızda olmasa, bunu sınamayın.
- "Özümü hansısa yerə məxsus hiss etmirəm” fikri
sizcə, insan üçün mənfi haldır, yoxsa müsbət? Özünü bir yerə məxsus hiss etməməyin
çətinlikləri nədir?
- İndiyə qədər
getdiyim ölkələrdə rastlaşdığım bütün insanlar yaşadıqları yeri yaradılışın mərkəzi, öz millətlərini
isə xüsusi seçilmiş sayırlar. Amerikalılar deyir ki, dünya amerikalılarındır.
Azərbaycanlılar özlərini hamıdan üstün sayır. Türklər deyir şanlıyıq. Ermənilər
deyir ən əvvəl biz yaranmışıq. İsrail isə özünü yaradılışın mərkəzi və dünyanın
sahibi hesab edir. Bilirəm, dediklərim qəbuledilməz ola bilər. Sadəcə, dünya qəbul
etməlidir ki, biz bərabərhüquqluyuq. Radikallıq isə mənim üçün axmaqlıqdır. İstər
futbolda, istər siyasətdə, istər dində. Dünyanı bir ev, küçələri isə otaqlar
kimi təsəvvür edə bilirsiniz ? Bütün bu evdə yaşayanlar böyük ailənin sakinləridir.
Bir insan dayısını xarakterinə görə sevməyə bilər, amma eyni evdə yaşayırlarsa,
bir-birilərini qarşılıqlı tərzdə anlayıb, hörmət etməyə məcburdurlar. Bunun
üçün isə insan öz təməllərini və məqsədlərini təyin etməlidir.
Bu işin çətinliyi qəbuledilməzliyindədir.
İnsanlar hər dəfə bi məsələ ilə bağlı tənqid etmək, təklif vermək əvəzinə, təhqir
etməyi seçirlər. Ümumi olaraq isə başqalarının düşüncə azadlığını limitləyən insanlar,
sosial və hüquqi azadlıqdan danışırlar. Bunun özü isə ağlasığmazdır.
- Adətən, səyahətçilər deyir ki, insan səyahət
etdikcə, bu, onda vərdişə çevrilir, daim harasa getmək istəyir, uzun müddət bir
yerdə dayana bilmir...
- "Bəlkə də səyahət
etməyə gərək olmayan bir dünya qurmalıyıq özümüz üçün” fikrinə rast gəlmişdim. Səyahətçilər
bir yerdə dayanırlar. Özlərinə lazım olanı tapdıqları yerdə. Buna əminəm.
- Gəzdiyiniz ölkələrdən hansı sizi daha çox təəccübləndirib?
- Braziliyada
– Rio-De-Janeyro karnavallarında olduğum vaxt çox təəccüblənmişdim. Gecə karnavalların ikinci hissəsini görməyə getmişdim.
Rəsmi hissəsi böyük maskotlar, qəribə geyimlərlə diqqət çəkirdi. Bu ərəfələrdə
demək olar ki, hər küçədə, hər küncdə yeni nəsə tapmaq olur. Bu, təkcə musiqi və
ya əyləncə ilə əlaqəli deyil. Rəqslərindən, musiqilərindən və davranışlarından
insana elə gəlir ki, sosial azadlığın ən yüksək həddinə çatıblar. İnsan bədəninin
utanc gətirəcək bir şey olmadığını göstərən adamları gördükcə, elə fikirləşirdim
ki, -Rio-De-Janeyrdo yaşayanların ana-bacıları yoxdur? Ya da səbəb çox sadədir.
Bərabər hüquqlu olduqları üçün hər kəsin məsuliyyətini öz üzərinə almağı gərək
görmür və artıq məsuliyyət yükü götürmədən həyatı daha da rəngarəng etməyə
çalışırlar. Çəhrayı yubka geyən oğlanlar, gecəlikdə gəzən kişilər, üstündəki
bütün ağırlığı atan qadınlar. Möhtəşəm olan, bunun seksual tərəfi deyil,
insanların rahatlıqlarıdır.
- Hansı ölkənin mətbəxini sevirsiniz və hansı sizə
təəccüblü gəlib?
- Yeməklərlə
aram yaxşıdır. Ac olanda gözümə heç nə görünmür. Yemək mədəniyyətinə
fokuslanmamışam.
- Səyahətlərinizdə unutmadığınız hadisə...
- Səyahətlərin həmişə gözəl xatirələrdən ibarət
olduğunu fikirləşirdim. Tarixi yerlər, qəşəng mənzərələr, gecə klubları...
Bilmirəm, yanlış anlaşılmaqdan qorxduğum üçünmü, yoxsa yanlış anlatmaqdan
qorxduğum üçün olanları yazıb-yazmamaq barədə çox fikirləşmişəm. Boqotada 4-cü
günüm idi. Məni müşayiət edən qızın iş
saatı bitəndən sonra, axşam rəqsə getməyi planlaşdırmışdıq. Mən isə şəhərə
çıxıb gəzdikdən sonra "Centro Salitre Plaza”ya girmişdim. Hədiyyəlik bəzi əşyalar
alıb, özümü əlidolu taksiyə atdım. Havanın təzə-təzə qaralmağa başlayan vaxtı
idi. Sürücü 45-50 yaşlarında bir kişi olardı. Hər taksiyə minəndə ürəyimə
yatmayan vəziyyət olan kimi şəklini çəkirəm. Bu dəfə xəritəyə baxdığım üçün başım
qarışdı. Gedəcəyim yol maksimum 10 min peso - 3 dollar edirdi, amma gördüm ki,
yolun üçdə birini gəlmişik, artıq sayğac 12 min pesodan çox yazıb. Sürücü yolu
məndən soruşur, gah ara küçələrə salır, gah da 2 küçə o tərəfdən dönüb təzədən
eyni tərəfə qayıdırdı. Mən də xəritəyə baxa-baxa əsəbiləşirdim. Ara küçələrin
birinə dönən kimi maşını saxlatdırdım. Sayğacda 16 min peso yazılmışdı. 10 min peso verib, əlimdəkiləri
qucaqlayıb özümü maşından çölə atdım. Amma hiss elədim ki, nəsə yolunda deyil. Baxdım
ki, telefonum yoxdur. Təzədən maşına soxulub cibimdəki bıçağı üstünə çəkdim. Nə
yalan deyim, qorxudan da əlim əsirdi, ingilis, ispan dillərini qarışdırmışdım
bir-birinə. Qışqırdım ki, telefonumu ver. Əvvəlcə bilmədim nə dedi, tez-tez
ispanca danışırdı. Bir az qışqır-bağırdan sora "bilmirəm” dedi. Sonra polis
çağıracağımı dedim. Açığı, olanlardan sonra elə bir niyyətim də yoxu idi, amma
qorxudan ilk ağlıma bunu demək gəldi. Polis çağıracağımı eşidən kimi telefonu verdi.
Başqa taksiyə minib evə qayıtdım. Bundan sonra məcbur qalmadıqca, taksilərdən
uzaq dururam.
- Səyahətə başlamaq istəyən insanlara nə məsləhət
görürsünüz?
- Məncə,
səyahət etmək istəyənlər üçün bir neçə vacib amil var. Öncə çoxlu video və
fotolara baxmalıdırlar. Davamlı izləmək insanları həvəsə gətirir və arzuları
alovlandırır. Dünyanı gəzmək istəyən insanların hamısının ortaq nöqtəsi ailəsindən
icazə almaqdır. Çoxunun ortaq nöqtəsi həm də odur ki, özlərini kasıb, səyahət
edənləri isə varlı hesab edirlər.
Aygün ƏZİZ