İnformasiya mühitində uşaq və yeniyetmə hüquqlarının qorunması yolları

Beynəlxalq Mətbuat Mərkəzində Mətbuat Şurasının təşkilatçılığı ilə "İnformasiya mühitində uşaq və yeniyetmə hüquqlarının qorunması: mövcud yanaşmalar və tələblər” mövzusunda konfrans keçirilib. Tədbirdə Mətbuat Şurasının sədri Əflatun Amaşov, KİVDF-nin sədri Vüqar Səfərli, millət vəkilləri Fazil Mustafa, Sona Əliyeva, Aydın Mirzəzadə, Dilarə Cəbrayılova, Kamilə Əliyeva, "Kaspi” Təhsil Şirkətinin təsisçisi Sona Vəliyeva, "Teleqraf” Holdinqin rəhbəri Aynur Camalqızı, yazıçı Rəşad Məcid, ONA-nın rəhbəri Vüsalə Mahirqızı və digər şəxslər iştirak ediblər.
Deputat vurğuladı ki, bu məsələdə təkcə məktəbi günahlandırmaq da olmaz, bütövlükdə cəmiyyətin problemidir: "Hadisənin konkret olaraq məktəbdə baş verməsini nəzərə alıb, məktəbi birbaşa günahlandırmaq olmaz. Doğrudur, məktəblərdə də problem var. Ancaq cəmiyyətdə də müəyyən problemləri qeyd etmək lazımdır. Ən tanınmış çay evlərinə belə, qəlyan tüstüsündən girmək olmur, əksəriyyət də yeniyetmələrdir. Bunun sonu əlbəttə ki, intihara aparır. Bir çox qanunlar qəbul olunub, ancaq tətbiq olunmur”.
Deputatın sözlərinə görə, valideyn və məktəb arasında problem bəzən ona görə yaranır ki, müəllim valideynin qorxusundan məktəbli haqqında neqativ heç nə deyə bilmir:"Biz dəfələrlə məsələ qaldırdıq ki, məktəblərin 200 metrliyində qəlyanxanalar olmasın, siqaret satılmasın. Ancaq yığışdıra bilmədik. Bu, cəmiyyətin kompleks problemidir. Onu da nəzərə alaq ki, mətbuat, televiziya tərbiyə verən yox, xəbər verən orqandır. Kimisə tərbiyələndirmək, cəzalandırmaq medianın işi deyil”.

ONA İnformasiya Agentliyinin rəhbəri Vüsalə Mahirqızı baş vermiş xoşagəlməz olayı cəmiyyəti silkələyə bilmək baxımından istisna hadisə adlandırdı: "Millət vəkillərinin, tanınmış insanların, sadə insanların bu hadisə ilə bağlı davranışları yüksək haldır. Xüsusilə gənclərin intiharının kütləviləşməsinə ictimai rezonansın olması yaxşı şeydir”. V. Mahirqızı qeyd etdi ki, medianın da bu məsələyə münasibətində müəyyən yanlışlıqlar var, dövlət qurumlarının da: "Hər bir məsələyə operativ münasibət bildirilməlidir. Burada istənilən halda ailənin, ailədə baş vermiş parçalanma və problemlərin təsiri var. O uşağa qarşı psixoloji təsir göstərən həm də məktəb şagirdlərdir. Bizim müəllimlərinizin davranış kodeksi olsa, yaxşı olar. Bu, mediaya da aiddir. İntihar edən qızın videosunun media tərəfindən yayılması qəti şəkildə doğru deyildi. Bu videonun yayılması son dərəcə yolverilməzdir, həmin media orqanları hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən cinayətə cəlb olunmalıdır. Bu görüntülərin yayılması, istintaq materiallarının verilməsi yolverilməzdir. Media bu məsələdə suçlu tərəfə gedir. Bizim hamımız övladlarımızı məktəbə əmanət edirik. Bu, valideynlərdə fobiya yaradır. Hesab edirəm ki, dövlət qurumları ilə media bu hadisəni bir yerdə işıqlandırmalıdır. Bu məsələdə medianın məktəbə, müəllimə hücumu dayandırılmalıdır”.

Millət vəkili Hikmət Babaoğlu bildirdi ki, məktəblərdə belə hallarla bağlı Təhsil Nazirliyi, Mətbuat Şurası və millət vəkillərindən ibarət ictimai komissiya yaradılmalıdır: "Təklif edirəm ki, intihar hadisələrini ciddi araşdıraq. Bütün bunların səbəbi var. Araşdırma apardıqdan sonra qərara gələk ki, bu səbəbləri necə aradan qaldıra bilərik. Düşünürəm ki, bu məsələdə nə ailəni, nə məktəbi, nə səhiyyəni günahlandırmaq olmaz. Bu mövzuda hamımız günahkarıq. Çünki hər bir fərd ictimai mühitin yetirməsidir. Biz bütün məsələlərdə tolerant olmağı bacarırıq, amma orta statistik formatdan çıxan həyat tərzini qəbul eləmirik. Ona görə, cəmiyyətə nəzər salmaq lazımdır ki, bu, haradan qaynaqlanır. Heç şübhəsiz ki, ictimai həyatın bütün sahələrini qanunla tənzimləmək mümkün deyil. Məncə, mənəviyyatı hüquqla tənzimləmək olmaz. Bunun özünün ictimai resursları var. Son olaraq bildirim ki, bu məsələdə ən son günahlandırılacaq obyekt mediadır”.
"525-ci qəzet"in baş redaktoru Rəşad Məcid isə vurğuladı ki, Azərbaycanda 1 milyondan artıq şagird var: "Şagirdlərin psixologiyasına təsir edəcək videoların yayılmasında hər kəs məsuliyyət daşımalıdır. O video haradan çıxıb, necə yayılıb, bu da bir təhqiqat məsələsidir".

Valideyn, məktəb assosiasiyaları yaradılmalıdır

Daha sonra "İki Sahil” qəzetinin baş redaktoru Vüqar Rəhimzadə vətəndaşların məlumatlanmasında həm sosial, həm də ənənəvi medianın rolunun böyük olduğunu qeyd etdi: "Əvvəllər məktəb, valideyn, uşaq əlaqələri vardı. Hesab edirəm ki, bu üçlü arasında əlaqələri yenidən yaratmaq və möhkəmləndirmək lazımdır. Valideyn-məktəb assosiasiyaları yaradılmalıdır. Uşaq dərsdən çıxıb evə getdikdən sonra da əlaqələr olmalıdır. Media məsələsinə gəlincə, mətbuat bu məsələdə kifayət qədər məsuliyyət daşıyır. 14 yaşlı qızın intihar anının istər sosial mediada, istərsə də ənənəvi mediada yayılması düzgün deyil. O informasiyanın cəmiyyətə bir xeyri yoxdursa, onun yayılmasının əleyhinəyəm”.
Deputat Aydın Mirzəzadəəlavə etdi ki, bu məsələ mediada və sosial şəbəkələrdə çox müzakirə edilir: "Gedən müzakirələri hər ikisində çox ciddi izləyirəm və böyük əksəriyyətin mövqeyini düzgün hesab edirəm. Bu hadisə baş verərkən, hüquq-mühafizə orqanlarının məsələyə operativ reaksiyası, məktəb direktorunun vəzifəsindən müvəqqəti uzaqlaşdırılmasını da düzgün hesab edirəm. Bu gün artıq məlumat yayıldı ki, dövlət başçısı məsələni şəxsi nəzarətinə götürüb və araşdırılması üçün xüsusi tapşırıq verib. Burada hansısa strukturu günahlandırmaq düzgün deyil”.
Mətbuat Şurasının üzvü Azər Həsrətbildirdi ki, dünəndən yayılan səsdə hadisə ilə bağlı direktor "pozğun ailənin uşağı” ifadəsini deməyib: "Orijinalda "psixoloji pozğun problemli ailənin uşağı” deyib. Pozuntu deməli imiş, pozğun deyib, fikrini düzgün ifadə etməyib. Amma "pozğun ailənin uşağı” deməyib. Bütün media isə dünəndən direktorun bu cür dediyini yazır. Bütün təhsil sistemi təhqir olunur ki, bu cür insanlar niyə məktəblərdə işləyir? Digər tərəfdən, direktor heç bir jurnalistə deməyib ki, bunu yazın. Ona görə də düşünürəm ki, hər çalınan havaya oynamamalıyıq. Bu gün medianın üzərinə qoyulan vəzifə budur”.

Hər birimiz həftənin 1 gününü məktəbə gedək

Sonda çıxış edən"Kaspi” Təhsil Mərkəzinin təsisçisi Sona Vəliyevavurğuladı ki, hər birimiz valideynik və hər birimizin övladı var: "Bu gün bu məsələlərin baş verməsi ailələrin məktəblə təmasının güclü olmamağından irəli gəlir. Mən məktəb işi ilə məşğulam. Bir məktəbin məsuliyyətini üzərinə götürən direktorlar, eyni zamanda övladı oxuyan hansısa valideyn eyni məsuliyyəti daşıyırlar. Onlar eyni ağırlığı çiyinlərində hiss etməlidirlər. Bu, çox vacib məsələdir. Buna uyğun bir nümunə göstərəcəyəm. Keçmişdə rayonda prokuror işləmiş bir adamın qız nəvəsi məktəbə telefonla gəlib. Bizdə də qanun var, dərsə telefonla gəlmək olmaz. Telefonu aldıq və məktəbin rəfinə qoyduq ki, dərs qurtaranda verəcəyik. İkinci dəfə həmin uşaq daha bahalı telefon gətirdi, onu da aldıq. Babası ilə əlaqə saxladıq, dedi ki, o uşaq mənim həyatımdır, canımı da istəsə verərəm onun üçün. Dedik ki, siz bu uşağın evini yıxırsınız. Nə olar ki, bu təlim-tərbiyə məsələsində bizim əlimizdən tutmasanız belə, barmağımızdan tutun. Əgər istəyirsinizsə ki, məktəblər sizin arzuladığınız övladı böyütsün, onda çox xahiş edirəm hər birimiz həftənin 1 gününü məktəbə gedək. Belə məsələlərdə çox həssas olmaq lazımdır. Hər birimiz valideynik, məktəbdən ayağımızı kəsməyək. Əgər növbəti belə halların olmağını istəmiriksə, bəli, məktəbdən ayağımızı kəsməyək. Daim məktəb direktoru, sinif rəhbəri ilə əlaqə saxlamalı, övladımızın sosial şəbəkələrdə kimlərlə dostluq etdiyindən, nə yazışdığından xəbərdar olmalıyıq. Bir sözlə, uşaqlarla müəllimlər də, valideynlər də dost olmalıdır. Uşaq ürəyinin sirrini bizə deməkdən çəkinməməlidir. Bilməlidir ki, həm müəllimidir, həm valideynidir, həm də dostudur”.

Günel Azadə