İnam olmasa, uğur da olmaz - Fotolar
13-17
iyun tarixlərində Höte İnstitutunun təşkilatçılığı və "LIT:Potsdam” ədəbiyyat
festivalının dəstəyi ilə Almaniyanın Potsdam şəhərində Next Stage Europe 2018
beynəlxalq teatr festivalı keçirilib. Azərbaycanı həmin festivalda
yazıçı-publisist, AzTV-nin əməkdaşı Ülviyyə Heydərova təmsil edib. O, bu
festivala "Uşaqlıq” adlı mono pyesi ilə qatılıb. Həmkarımız festivala dəvət
aldıqda, ilk xəbər tutanlardan biri də biz olmuşduq. Ü.Heydərova bu festivalda
iştirakçı olacağına inana bilmədiyini demişdi: "Ən böyük arzum pyesimin Azərbaycanla
yanaşı, dünyanın müxtəlif ölkələrinin teatr səhnələrində öz həllini tapması idi.
Əsərimin bəxti ilk olaraq Almaniyanın Postdam şəhərində açıldı”.Festivalda
iştirak edən pyesini 4 dilə tərcümə etdirən Ülviyyə Heydərova sözügedən
festivaldan geri dönüb. Yazar səfər barədə
ilk təəssüratlarını "Kaspi”yə bölüşdü.
-
İstərdik, səfərlə bağlı təəssüratlarınızı
bizimlə paylaşasınız.
-
13-17 iyun tarixlərində Höte İnstitutunun təşkilatçılığı ilə keçirilən Next
Stage Europe 2018 festivalı biz yazarlar üçün çox əlverişli və münasib oldu. Bu
festivalda Azərbaycan daxil olmaqla Rusiya, Belarus, Ukrayna, Gürcüstan və Ermənistandan
olan gənc dramaturqlar iştirak edirdilər. Festival çərçivəsində Hans Otto
Teatrının yaradıcı heyətinin iş təcrübəsi ilə yaxından tanış olduq. Orada Reithalle
Teatrında Hans Otto Teatrının redaktorları Kristofer Hanf və Jonas Lüşerlə,
Babelsberqdə Film və Televiziya Universitetinin Marlen Ditrix xiyabanında
professor Torsten Şlyüzla, Berlin İncəsənət Universitetində professor,
dramaturq Paul Brodovskiylə, Berlində Felix Bloch Erben müəllif və teatr agentliyində
Gesun Pagels və Morits Staemmlerlə görüşdük. Müasir teatr tendensiyaları və dramaturgiya
barəsində fikir mübadiləsi apardıq. Hətta teatr agentliyi ilə əməkdaşlığımız
yarandı. Belə ki, bu günlərdə pyesimin ingilis versiyasını həmin agentliyə təqdim
edəcəm. Bundan başqa, Berlindəki Höte İnstitutunda olduq, Deutsches Theater-da
tamaşaları izlədik. Festivalda, həmçinin məşhur alman ssenaristləri Pol
Brodovski, Mişel Dekar, Yonas Lyüşer və başqaları tərəfindən seminarlar keçirildi
ki, bu seminarlar bizim üçün çox faydalı keçdi. Fürsətdən istifadə edib, sizin
vasitənizlə çalışdığım Azərbaycan Dövlət
Televiziyasına festivalda iştirak etməyim üçün yaradılan şəraitə görə təşəkkür
edirəm.
-
Necə oldu ki, siz belə bir festivalda
iştirak etdiniz?
-
ADO Teatrının rəhbəri Elmin Bədəlov belə bir festivalın keçirildiyini və mənim
orda iştirak etməyimi məsləhət görmüşdü. Qeyd edim ki, bundan əvvəl də mən o
festivala müraciət etmişdim, amma seçilməmişdim. Bu dəfə isə bəxtim gətirdi.
Pyesi onlara təqdim etdikdən ayyarım sonra mənə dəvətnamə gəldi ki, siz
festivalda iştirak etmək hüququ qazanmısınız. Bu mənim üçün çox sevindirici
oldu. Açığı, heç gözləmirdim. Qeyd edim ki, festival
iştirakçılarının dram əsərləri Höte
İnstitutunun xüsusi təyin etdiyi münsiflər heyəti tərəfindən seçilib.
- Pyesinizin həmin festivalda
seçiləcəyinə ümidiniz var idimi?
-
Bilirdim ki, pyesim seçiləcək. "Uşaqlıq” monopyesini hər bir teatrda çox
rahatlıqla səhnələşdirmək olar. Ancaq bununla belə, yenə də tərəddüdlərim var
idi. Hər pyesin öz taleyi var. Bu əsərin də taleyi elə Almaniyada açıldı. Yəqin
ki, bundan sonra da özünə bir yol tapacaq.
-
Festival çərçivəsində gənc
dramaturqlarla, yazarlarla tanış oldunuz. Hazırda gənc yazarlar hansı mövzulara
müraciət edirlər?
-
Müxtəlif mövzulara müraciət edirlər. Baxmayaraq ki, hər şey deyilib. Bununla
belə, mövzuya yanaşma fərqliliyi var. Ukrayna və Belarusdan gələnlər daha çox
siyasi mövzulara üstünlük vermişdilər. Amma məsələn, gürcü dramaturq Quram
Mergelişvilinin əsəri "Y-xromosom” adlanırdı. Mövzu selektiv abort haqqında
idi. Nə qədər dramaturq varsa, bir o qədər mövzu və ya mövzuya yanaşma tərzi
var.
- Festivalda iştirak edən
"Uşaqlıq” monopyesi nədən bəhs edir?
-
"Uşaqlıq” monopyesim uşaq evində böyümüş klounessa haqqındadır. Uşaqlıq illərini
ağır şəraitdə keçirən klounessa seçdiyi kloun sənəti ilə uşaqları sirkdə və özəl
tədbirlərdə əyləndirir, oradan aldığı məvaciblə yaşayır. O, günlərin bir günü
hamilə olduğunu biləndə gözləmədiyi halla üzləşir. Yadına uşaqlıq illəri düşür.
Qadın qarnındakı körpəyə uşaqlıq illərindən bəhs etməyə başlayır, onu gələcək həyatla
tanış edir. Lakin klounessa düşünür ki, o, uşağına həyat vermək üçün ona sevgi
ilə yanaşı maddi dəstək də olmalıdır. Klounessa dilemma qarşısında qalır: yad
uşaqlara görə öz uşağından vaz keçsin, yoxsa öz uşağına görə yad uşaqlardan? O,
qarnındakı körpəni əyləndirmək üçün cürbəcür sirk oyunları, akrobat hərəkətləri
göstərir. Bütün bunlar isə əslində bir bəhanədir. Ana öz övladına şar üfürə-üfürə
ona həyatını göstərir. Şar onun üçün həm övlad, həm də planetdir. Sonda ana hər
şeydən yorulur və düşünür ki, ən yaxşısı övladına Günəşi bağışlamaqdır. O,
uşağına Günəşi bağışlamaq üçün otağını, yuvasını, bəlkə də özünü tərk edir.
-
Festivaldakı çıxışınızda hansı mövzulara
toxundunuz?
-
Orada mənə Şərq xanımı və yazıçısının gündəlik həyatı barədə sual verdilər. Gündəlik
həyat tərzim və bu gündəlik qayğılarımın içərisində pyes yazmağa necə zaman
ayırmağım haqqında danışdım. Azərbaycan teatrı ilə bağlı fikirlərimə gəlincə isə,
bildirdim ki, bizim Azərbaycan dramaturgiyasının banisi Mirzə Fətəli Axundzadədir.
Teatrımızın tarixi ilə bağlı onları məlumatlandırdım. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatından
və onun teatrlara necə təzahür etməsindən bəhs etdim. YUĞ teatrı və onun
yaradıcısı Vaqif İbrahimoğludan danışdım. Yeni yaradılan müstəqil teatrlardan bəhs
etdim. Azərbaycan mədəniyyətindən və onun qonaqpərvərliyindən danışdım.
Baxmayaraq ki, Azərbaycan müharibə şəraitində yaşayan bir ölkədir, dövlətimizin
mədəniyyətimizin dəstəkçisi olduğunu bildirdim.
- Teatrlarımızın dram əsərlərindən
necə qıtlıq çəkdiyindən danışdınızmı?
-
(Gülürük) Təbii ki, danışmadım. Teatrlarımızda ustad dərslərinin və
seminarların keçirilməyi ilə bağlı çıxış etdim. Çox istərdim ki, teatrımızda gənc
dramaturqların studiyası yaradılsın. Eyni zamanda, yaradıcılıq studiyalarının
yaranmasının da tərəfdarı olduğumu bildirdim. Qeyd edim ki, onların özləri də
teatrlarda dramaturq qıtlığı yaşayırlar.
- Bəs oradakı teatr prosesi ilə
tanış olmaq imkanı əldə etdinizmi?
-
Festivalın proqramında Hans Otto Teatrına tur daxil edilmişdi. Orada xanım
rejissor bizi teatrla ətraflı şəkildə tanış etdi. Bir məqam diqqətimi çəkdi.
Teatrın rejissoru deyir ki, onlar bir aydan sonra teatrdan ayrılacaqlar, çünki
oraya yeni rəhbər gələcək. Yeni rəhbər isə teatrın bütün yaradıcı heyətini
yeniləcəyək. 5 ildən bir bu proses davam edir. Onlar beş ildən bir işlədikləri
teatrları, yaşadıqları yerləri dəyişirlər. Sadəcə, bu, bir qanundur və onlar bu
qanuna riayət edirlər.Hans
Otto Teatrının repertuarı zəngindir, genişdir. Teatrın nəzdində Uşaq və Gənc Tamaşaçılar
Teatrı da fəaliyyət göstərir. Həqiqətən geniş masştablı bir teatr idi. Onun
emalatxanasında, dərzi sexlərində oldum. Gördüm ki, kulisdə, səhnə arxasında,
emalatxanada necə böyük bir heyət var və bu heyət həvəslə çalışır. Teatr ən son
texniki avadanlıqlarla təchiz olunmuşdu. Birinci dəfə idi ki, belə bir teatr
görürdüm.
- Onlar da tamaşaçı qıtlığı
yaşayır?
-
Tanış olduğum Berlin Teatrında yaşamırlar. Biz orda olduğumuz gün teatra "Paytaxt”
adında festival tamaşası gəlmişdi. Mətni anlamasaq da, vizual effektlər cəlbedici
görünürdü. Tamaşada hərəkətdən daha çox söz vardı. İkinci tamaşanın müəllifi
gürcü Nino Haratişvili idi. Tamaşa 1927-ci ilin Gürcüstanından bəhs edirdi. Hətta
bir məqamda Azərbaycanın da adı çəkildi. Təəssüf ki, alman dilində getdiyi üçün
mənasını bilmədim. Tamaşa dörd saat davam etdi. Zamanı qızıl hesab edən
almanlar günlərinin 4 saatını teatra həsr edirlər. Bu maraqlıdır. Düzdür,
tamaşanın dilini anlamasam da, ruhunu başa düşdüm. Bir sözlə, alman
tamaşalarının havasını udduq.
- Next Stage Europe 2018 beynəlxalq
teatr festivalının məqsədi nədir?
-
Layihənin məqsədi gənc dramaturqları Avropanın səhnəsi ilə tanış etməkdən ibarətdir.
Adından da göründüyü kimi, "Avropanın növbəti səhnəsi”. Gənc dramaturqların əsərlərini
Avropa səhnəsinə çıxarmaq və Avropanın teatr prosesi ilə tanış etməkdir. Bizim
Avropada müsahibələrimiz oldu. Səfər, ən azı bir tanışlıq idi. Özümü Avropa səhnəsinin
bir addımlığında hiss etdim.
- Bu tip layihələr gənc yazarlara
nə verir?
-
Bu layihə gənc yazarlara onların təkbaşına əldə edə bilmədiklərini verir. Misal
üçün, bizim bu layihə vasitəsi ilə müxtəlif ölkələrdə yaşayan həmkarlarımızla əlaqələrimiz
yarandı. Təsəvvürlərimiz formalaşır, dünyagörüşümüz artır və bu, dramaturqlarda
bir qədər özünə inamı artırır, stimul verir ki, sən daha gözəl əsər yazıb
dünyaya, Avropaya çıxa biləsən. Ən azından əlaqələrimiz genişlənir.
- İnanırsınız ki, teatrda gənc
dramaturqun əsəri səhnələşdirilər?
-
İnam olmasa, uğur da olmaz. İçimdə böyük bir inam var. Ümidimi itirməmişəm. Mən
inandım və öz pyesimi göndərdim. Əsər gözəldirsə, bu, heç nəyə baxmır. Əsər
rejissora toxundusa, rejissor müəllifin kimliyi ilə o qədər də maraqlanmır.
-
Bu səfərlə bağlı sizə qısqanclıqla
yanaşan gənc həmkarlarınız oldumu?
-
Əksinə, dostlarım çox sevindi. Onların heç birində qısqanclıq hiss etmədim.
Ətrafımdakı dostlarım, tanışlarım çox sevinirdilər. Necə ki, mən onların
uğurlarına sevinirəm.
Xəyalə
Rəis