Bakı 15°C
Hər roman avtobioqrafikdir
Umberto Eko ilə birinci dəfə görüşəndə o, İtaliyanın Adriatik dənizi sahillərində Urbinoda yaşayırdı. Vurğunu olduğu üzgüçülük hovuzunu durmadan tərifləsə də, regionun sərt dağ keçidlərinə bələd olmadığım üçün oraya təkbaşına getməyi məsləhət görmədi. Odur ki, görüşümüz yazarın Milandakı evinə qayıdana planlaşdırıldı. Evin kitab rəfləri ilə labirintlənmiş dəhlizləri, qeyri-adi dərəcədə yüksək tavanı, otuz mindən çox əlyazmadan ibarət şkafı və digər hər şey Ekonu xatırladırdı. Yüngülvari göz gəzdirməyimin nəticəsində Ptolomeyin elmi traktatlarını, Kalvinonun romanlarını, Sössürün və Coysun tənqidi araşdırmalarını və çoxəsrlik tarixi olan əlyazmaları gördüm. Kitabxana o qədər canlı görünürdü ki. Oxunmaqdan qabıqları cırılan kitablar belə Ekonun nadir hallarda yanılan yaddaşının səbəbi kimi görünürdü.
Eko yaradıcılıq karyerasına orta əsr elmlərini, sonralar isə semiotizmi araşdırmaqla başlamışdı. 1980-ci ildə isə, onda müəllifin 48 yaşı olub, Eko “Qızılgülün adı” (“The name of the rose”) romanını nəşr etdirib. Bu kitab 10 milyon nüsxədən çox satılmaqla beynəlxalq debüt nəşrlər tarixində sensasiya yaratmışdı. Professor “Ədəbi star” kimi qəbul edilirdi. Jurnalistlər tərəfindən daim izlənilən, ictimai-mədəni hadisələrlə bağlı şərhləri geniş müzakirələrə səbəb olan, dərin elmi biliyi ilə güclü nüfuz toplayan Eko qısa müddətdə İtaliya fəlsəfə və ədəbiyyat tarixinin yaşayan ən mühüm nümayəndələrindən birinə çevrildi. Həmin ildən sonra müəllif ara vermədən esselər, elmi məqalələr və bestseller romanlar ilə daha da məşhur oldu.
Eko mənə ağ böyük divanın üzərində yer göstərdi, özü isə siqarını əlinə alaraq vərdiş etdiyi kreslosuna əyləşdi. Yazarın dediyinə görə bir zamanlar günə altmış siqaret çəkirmiş, indi isə sadəcə əlində bu yandırmadığı siqarı hərləyir. Deyir ki, mən orta əsrlər tarixinə bəzi insanların hind qozuna olan meyli kimi dərin ehtiras formalaşdırmışdım. Suallarımı cavablandırmağa yüksək səs tonuyla başlasa da, nitqləri uzandıqca müəllifin səs tonu da aşağı düşürdü.
-Harada anadan olmusunuz?
-Borsalina papaqları ilə tanınan Alessandiriya şəhərində.
-Necə bir ailədə?
-Atam hesabdar idi. Onun atası isə tipoqraf idi. Atam on üç uşaqlı ailənin ən böyük övladı idi, mən isə onun birinci oğluyam. Oğlum isə mənim ilk övladımdır. Onun da ilk övladı oğlandır. Yəni kimsə bizim ailəni araşdırsa, Bizans imperatorluğu kimi nəsil davam etdirmək üçün yaşadığımızı düşünər. Yaşadığımız şəhərdən üç mil uzaqda qaldığına görə tez-tez ziyarətinə gedə bilməsəm də, o dünyasını dəyişəndə cəmi altı yaşım olsa da, babamın həyatımda olduqca böyük rolu olub. Onda dünyaya qarşı olduqca qəribə bir maraq var idi, oxuduğu kitabların sayı-hesabı yox idi. Təqaüdə çıxdıqdan sonra kitablarını bir-bir cildlədiyi hələ də yadımdadır. Onun ölümündən sonra kitabxanasından uzaq düşdüyüm üçün sevdiyim bütün kitab və jurnalları itirdim. Sonra zamanla uşaqlığımın ən yaxşı xatirələrinin nüsxələrini köhnə kitab mağazalarından, kolleksionerlərdən toplamağa başladım.
-Atanız olduqca gənc yaşda elmə istiqamətlənməyiniz haqda nə düşünürdü?
-O çox erkən yaşda 1962-ci ildə dünyasını dəyişdi. Elmi nəşrlər olsa da, bir neçə kitabımın nəşrini gördü. Onun beynini çaşdıran məsələlərdən bəhs etsə də, bir neçə dəfə gecələr kitablarımı oxuduğunu görmüşdüm. “Açıq iş” (“The open work”) onun ölümündən üç ay əvvəl işıq üzü görmüşdü. Həmin əsər haqqında tanınmış şair Eugenio Montale “Corriere della sera” jurnalında məqalə yazmışdı. Atamın həmin yazını oxuyub fərəhlənmişdi. Sanki bütün arzuları həyata keçmişdi. Düşünürəm ki, əgər atamın romanlarımı oxumaq qismət olsaydı, məmnuniyyəti və minnətdarlığını dilə gətirərdi. Anam isə ondan çox yaşadı. Romanlarımın nəşr olunduğunu, xarici universitetlərə mühazirələrə dəvət olunduğumu gördü. Çox xəstə idi, amma çox xoşbəxt idi. Məncə, baş verənləri tam mənada başa düşmürdü. Amma oğlu ilə fəxr edən hər ana kimi qürurlanır və xoşbəxt olurdu.
-Ədəbi yaradıcılıq karyerasına başlamağınızda müharibənin təsiri oldumu?
-İkisinin arasında birbaşa əlaqə yoxdur. Mən yazmağa müharibədən əvvəl başlamışdım, müharibədən çox uzaq bir vaxtda. Yeniyetmə kimi başlayanda insanda gülüş doğuran kitablar yazırdım. Çünki daha çox bu tip kitablar oxumuşdum – Malayziya və Mərkəzi Afrikada baş verən fantastik hekayələri. Amma o hekayələrin müəlliflərindən fərqli olaraq, mən olduqca mükəmməlliyə meyilli idim - böyük hərflərlə yazır, hər səhifəyə başlıq qoyur, illüstrasiyalar canlandırır, yazdıqlarımın olduğu kimi işıq üzü görəcək səviyyədə olmasına çalışırdım. Bu isə çox yorucu proses idi, ona görə də onlardan heç biri nəşr olunmadı. Mən o zaman tamamlanmamış şah əsərlərin “böyük müəllif”i idim. Buna baxmayaraq, artıq roman yazmağa başlayanda müharibə xatirələrim də bu prosesdə müəyyən rol oynadı. Bu birbaşa müharibə ilə bağlı deyildi, sadəcə hər insan gənclik illərinin xatirələrinin təsirində olur.
-İlk kitablarınızı kiməsə göstərirdinizmi?
-Ola bilər ki, valideynlərim nə işlə məşğul olduğumla maraqlandıqları üçün baxmış olarlar, amma yazdıqlarımı xüsusilə kiməsə göstərməmişəm. Bu yalnız düşülən məngənə idi.
-Həmin ərəfələrdə qələminizi əvvəlcə poeziya sahəsində sınamısınız. Esselərinizdən birində belə yazırsınız: “Mənim poeziyam funksional quruluşu və formal mahiyyəti baxımından yeniyətmə sızanağını xatırladırdı”.
-Düşünürəm ki müəyyən yaşda, hardasa 15-16 yaşlarda, poeziya ilə məşğul olmaq həvəsdir. Təsadüfi deyil ki, yaxşı şairlərin hamısı yaradıcılıqlarının sonrakı mərhələsində ilk dövrlərdə yazdığı şeirləri yandırıblar, axmaq şairlər isə onları nəşr etdirib. Çox şükür ki, mən bu işdən tez əl üzmüşəm.
-Romanlarınız nə dərəcədə avtobioqrafikdir?
-Məncə, hər roman müəyyən mənada avtobioqrafikdir. Müəllif hansısa bir obrazı təxəyyülündə canlandıranda ona şəxsi xatirələrində yer alan kiminsə keyfiyyətlərini “borc verir”. Sən romanın bir nömrəli obrazına özündən müəyyən hissə verirsən, xatirələrini isə digər obrazlar arasında paylaşırsan. Bu baxımdan yanaşanda əslində, mən avtobioqrafik yazar deyiləm, amma romanlarımın hamısı müəyyən mənada avtobioqrafikdir. İncə fərq burdadır.
-Necə düşünürsünüz sizcə orta əsrlərdə yaşasaydınız, o həyatdan zövq ala bilərdinizmi?
-Deməli belə, əgər indiki yaşımda həmin dövrdə olmuş olsaydım yəqin ki, çoxdan ölmüşdüm. Amma hansı dövrdə necə hiss etmək məsələsinə gəlsək inanmıram ki, duyğularımın arasında elə də ciddi bir fərq olardı.
-Müsahibələrinizin birində iddia etmisiniz ki, əsərlərinizdə orta əsrlərlə müasir çağ arasında paralelləri şüurlu şəkildə aparmırsınız. Bu sadəcə dövrə olan marağınızdan yaranır.
-Bəli, çünki paralellər aparmaq üçün insan olduqca böyük diqqət və ehtiyatla işləməlidir. Əgər esse yazıramsa, orta əsrlər və müasir dövr arasında müəyyən paralellər aparıram. Məsələn, indi mənə 50 dollar versəniz, neandertalların dövrü ilə bizim dövrü müqayisə edən bir esse yazaram. Mənim üçün dövrlər və insanlar arasında paralellər aparmaq həmişə asandır. Amma bəli, roman yazarkən bunu şüurlu şəkildə etmirəm.
-Rahatlıqla deyə bilərsinizmi ki, sizin alim kimi semiotizmlə bağlı yazdığınız yazılar yazıçı kimi yazdığınız romanlardan tamamilə ayrıdır.
-Bu bəlkə də sizə inanılmaz görünə bilər, amma mən roman yazarkən qətiyyən semiotizm və simvollarla bağlı düşünmürəm.
-“Da Vinçi şifrəsi”ni oxumusunuzmu?
-Bəli, amma bu məsələdə də özümü açıqlamaq istəmədiyim bir səbəbdən günahkar hiss edirəm.
-Sizi tarixi hadisələr əsasında roman yazmağa cəlb edən nə idi?
-Mənə elə gəlir ki, tarixi roman real hadisələrin daha az dəyişdirildiyi janrdır. Tarixi romandan fərqli olaraq tarixi hadisələr əsasında yazılan roman həm dövrün real mühitini daha obyektiv göstərir, həm də daha oxunaqlı alınır.
-Roman yazmaq üçün niyə 48 yaşına kimi gözlədiniz?
-Elmi tezislərimə, nəzəriyyələrimə, kənardan hamıya yaradıcı adam kimi görünməyimə baxmayaraq, özümü təhkiyə üçün hazır hiss etmirdim. Uzun fəlsəfi kitabların isə xüsusi oxucu kütləsi olur. Hekayə danışmağın fərqli bir üslubunu formalaşdıra biləcəyimi hiss edəndə yazmağa başladım.
-Sizə roman yazmalı olduğunuzu nə hiss elətdirdi?
-1978-ci ildə bir xanım dostum həvəskar yazıçılar tərəfindən qələmə alınmış kiçik dedektiv hekayələrin yazılması prosesinə bələd olmaq istədiyini dedi və xahiş etdi ki, nəsə yazım. Dedim ki, mən heç cür detektiv hekayə yaza bilmərəm, yazası olsam da, bu orta əsr rahiblərinin obrazlarından ibarət 500 səhifəlik roman olacaq. Həmin gün evə qayıdandan sonra əsərlərdə yer alan orta əsr rahibləri qəhrəmanlarının siyahısını tərtib etməyə başladım. Yekun siyahıya nəzər saldıqda beynimdə qəfildən korlanmış rahib formalaşdı. Hər şey məhz buradan başladı – bircə portretdən. Bu, qarşısıalınmaz çağırış idi.
-Romanlarınızın əksəriyyəti ağıllı və məntiqli konsepsiyalara söykənir. Nəzəri işlərlə roman arasındakı uçurumda körpü salmaq təbii alınan prosesdir? Çünki bir dəfə demisiniz ki, nəzəriyyəsini verə bilmədiyimiz şeyləri nəql etməliyik.
-Bu, Vitgensteynin cümləsi əsasında deyilmiş fikirdir. Həqiqət isə odur ki, məsələn, semiotizm üzərinə saysız-hesabsız esselər yazmış olsam da, çatdırmaq istədiyim ideyaları “Foucaults Pendulum” romanında tam hədəflədiyim formada göstərə bilmişəm. Ola bilər ki, sənin ideyan orijinal deyil, adama elə gəlir ki, Aristotel hər şeyi səndən əvvəl düşünüb. Orijinal olan sənin o ideyadan yaratdığın romandır. Kişilər qadınları sevir. Bu orijinal ideya deyil. Orijinal olan bu ideyanın əsasında yazacağın roman ola bilər. Əsərin orijinal olmağı o ideyadan yox, müəllifin o ideyanı necə işləməyindən asılıdır.
Lila Azam Zanganehin müsahibəsi
İngilis dilindən tərcümə etdi: Elcan SALMANQIZI
Eko yaradıcılıq karyerasına orta əsr elmlərini, sonralar isə semiotizmi araşdırmaqla başlamışdı. 1980-ci ildə isə, onda müəllifin 48 yaşı olub, Eko “Qızılgülün adı” (“The name of the rose”) romanını nəşr etdirib. Bu kitab 10 milyon nüsxədən çox satılmaqla beynəlxalq debüt nəşrlər tarixində sensasiya yaratmışdı. Professor “Ədəbi star” kimi qəbul edilirdi. Jurnalistlər tərəfindən daim izlənilən, ictimai-mədəni hadisələrlə bağlı şərhləri geniş müzakirələrə səbəb olan, dərin elmi biliyi ilə güclü nüfuz toplayan Eko qısa müddətdə İtaliya fəlsəfə və ədəbiyyat tarixinin yaşayan ən mühüm nümayəndələrindən birinə çevrildi. Həmin ildən sonra müəllif ara vermədən esselər, elmi məqalələr və bestseller romanlar ilə daha da məşhur oldu.
Eko mənə ağ böyük divanın üzərində yer göstərdi, özü isə siqarını əlinə alaraq vərdiş etdiyi kreslosuna əyləşdi. Yazarın dediyinə görə bir zamanlar günə altmış siqaret çəkirmiş, indi isə sadəcə əlində bu yandırmadığı siqarı hərləyir. Deyir ki, mən orta əsrlər tarixinə bəzi insanların hind qozuna olan meyli kimi dərin ehtiras formalaşdırmışdım. Suallarımı cavablandırmağa yüksək səs tonuyla başlasa da, nitqləri uzandıqca müəllifin səs tonu da aşağı düşürdü.
-Harada anadan olmusunuz?
-Borsalina papaqları ilə tanınan Alessandiriya şəhərində.
-Necə bir ailədə?
-Atam hesabdar idi. Onun atası isə tipoqraf idi. Atam on üç uşaqlı ailənin ən böyük övladı idi, mən isə onun birinci oğluyam. Oğlum isə mənim ilk övladımdır. Onun da ilk övladı oğlandır. Yəni kimsə bizim ailəni araşdırsa, Bizans imperatorluğu kimi nəsil davam etdirmək üçün yaşadığımızı düşünər. Yaşadığımız şəhərdən üç mil uzaqda qaldığına görə tez-tez ziyarətinə gedə bilməsəm də, o dünyasını dəyişəndə cəmi altı yaşım olsa da, babamın həyatımda olduqca böyük rolu olub. Onda dünyaya qarşı olduqca qəribə bir maraq var idi, oxuduğu kitabların sayı-hesabı yox idi. Təqaüdə çıxdıqdan sonra kitablarını bir-bir cildlədiyi hələ də yadımdadır. Onun ölümündən sonra kitabxanasından uzaq düşdüyüm üçün sevdiyim bütün kitab və jurnalları itirdim. Sonra zamanla uşaqlığımın ən yaxşı xatirələrinin nüsxələrini köhnə kitab mağazalarından, kolleksionerlərdən toplamağa başladım.
-Atanız olduqca gənc yaşda elmə istiqamətlənməyiniz haqda nə düşünürdü?
-O çox erkən yaşda 1962-ci ildə dünyasını dəyişdi. Elmi nəşrlər olsa da, bir neçə kitabımın nəşrini gördü. Onun beynini çaşdıran məsələlərdən bəhs etsə də, bir neçə dəfə gecələr kitablarımı oxuduğunu görmüşdüm. “Açıq iş” (“The open work”) onun ölümündən üç ay əvvəl işıq üzü görmüşdü. Həmin əsər haqqında tanınmış şair Eugenio Montale “Corriere della sera” jurnalında məqalə yazmışdı. Atamın həmin yazını oxuyub fərəhlənmişdi. Sanki bütün arzuları həyata keçmişdi. Düşünürəm ki, əgər atamın romanlarımı oxumaq qismət olsaydı, məmnuniyyəti və minnətdarlığını dilə gətirərdi. Anam isə ondan çox yaşadı. Romanlarımın nəşr olunduğunu, xarici universitetlərə mühazirələrə dəvət olunduğumu gördü. Çox xəstə idi, amma çox xoşbəxt idi. Məncə, baş verənləri tam mənada başa düşmürdü. Amma oğlu ilə fəxr edən hər ana kimi qürurlanır və xoşbəxt olurdu.
-Ədəbi yaradıcılıq karyerasına başlamağınızda müharibənin təsiri oldumu?
-İkisinin arasında birbaşa əlaqə yoxdur. Mən yazmağa müharibədən əvvəl başlamışdım, müharibədən çox uzaq bir vaxtda. Yeniyetmə kimi başlayanda insanda gülüş doğuran kitablar yazırdım. Çünki daha çox bu tip kitablar oxumuşdum – Malayziya və Mərkəzi Afrikada baş verən fantastik hekayələri. Amma o hekayələrin müəlliflərindən fərqli olaraq, mən olduqca mükəmməlliyə meyilli idim - böyük hərflərlə yazır, hər səhifəyə başlıq qoyur, illüstrasiyalar canlandırır, yazdıqlarımın olduğu kimi işıq üzü görəcək səviyyədə olmasına çalışırdım. Bu isə çox yorucu proses idi, ona görə də onlardan heç biri nəşr olunmadı. Mən o zaman tamamlanmamış şah əsərlərin “böyük müəllif”i idim. Buna baxmayaraq, artıq roman yazmağa başlayanda müharibə xatirələrim də bu prosesdə müəyyən rol oynadı. Bu birbaşa müharibə ilə bağlı deyildi, sadəcə hər insan gənclik illərinin xatirələrinin təsirində olur.
-İlk kitablarınızı kiməsə göstərirdinizmi?
-Ola bilər ki, valideynlərim nə işlə məşğul olduğumla maraqlandıqları üçün baxmış olarlar, amma yazdıqlarımı xüsusilə kiməsə göstərməmişəm. Bu yalnız düşülən məngənə idi.
-Həmin ərəfələrdə qələminizi əvvəlcə poeziya sahəsində sınamısınız. Esselərinizdən birində belə yazırsınız: “Mənim poeziyam funksional quruluşu və formal mahiyyəti baxımından yeniyətmə sızanağını xatırladırdı”.
-Düşünürəm ki müəyyən yaşda, hardasa 15-16 yaşlarda, poeziya ilə məşğul olmaq həvəsdir. Təsadüfi deyil ki, yaxşı şairlərin hamısı yaradıcılıqlarının sonrakı mərhələsində ilk dövrlərdə yazdığı şeirləri yandırıblar, axmaq şairlər isə onları nəşr etdirib. Çox şükür ki, mən bu işdən tez əl üzmüşəm.
-Romanlarınız nə dərəcədə avtobioqrafikdir?
-Məncə, hər roman müəyyən mənada avtobioqrafikdir. Müəllif hansısa bir obrazı təxəyyülündə canlandıranda ona şəxsi xatirələrində yer alan kiminsə keyfiyyətlərini “borc verir”. Sən romanın bir nömrəli obrazına özündən müəyyən hissə verirsən, xatirələrini isə digər obrazlar arasında paylaşırsan. Bu baxımdan yanaşanda əslində, mən avtobioqrafik yazar deyiləm, amma romanlarımın hamısı müəyyən mənada avtobioqrafikdir. İncə fərq burdadır.
-Necə düşünürsünüz sizcə orta əsrlərdə yaşasaydınız, o həyatdan zövq ala bilərdinizmi?
-Deməli belə, əgər indiki yaşımda həmin dövrdə olmuş olsaydım yəqin ki, çoxdan ölmüşdüm. Amma hansı dövrdə necə hiss etmək məsələsinə gəlsək inanmıram ki, duyğularımın arasında elə də ciddi bir fərq olardı.
-Müsahibələrinizin birində iddia etmisiniz ki, əsərlərinizdə orta əsrlərlə müasir çağ arasında paralelləri şüurlu şəkildə aparmırsınız. Bu sadəcə dövrə olan marağınızdan yaranır.
-Bəli, çünki paralellər aparmaq üçün insan olduqca böyük diqqət və ehtiyatla işləməlidir. Əgər esse yazıramsa, orta əsrlər və müasir dövr arasında müəyyən paralellər aparıram. Məsələn, indi mənə 50 dollar versəniz, neandertalların dövrü ilə bizim dövrü müqayisə edən bir esse yazaram. Mənim üçün dövrlər və insanlar arasında paralellər aparmaq həmişə asandır. Amma bəli, roman yazarkən bunu şüurlu şəkildə etmirəm.
-Rahatlıqla deyə bilərsinizmi ki, sizin alim kimi semiotizmlə bağlı yazdığınız yazılar yazıçı kimi yazdığınız romanlardan tamamilə ayrıdır.
-Bu bəlkə də sizə inanılmaz görünə bilər, amma mən roman yazarkən qətiyyən semiotizm və simvollarla bağlı düşünmürəm.
-“Da Vinçi şifrəsi”ni oxumusunuzmu?
-Bəli, amma bu məsələdə də özümü açıqlamaq istəmədiyim bir səbəbdən günahkar hiss edirəm.
-Sizi tarixi hadisələr əsasında roman yazmağa cəlb edən nə idi?
-Mənə elə gəlir ki, tarixi roman real hadisələrin daha az dəyişdirildiyi janrdır. Tarixi romandan fərqli olaraq tarixi hadisələr əsasında yazılan roman həm dövrün real mühitini daha obyektiv göstərir, həm də daha oxunaqlı alınır.
-Roman yazmaq üçün niyə 48 yaşına kimi gözlədiniz?
-Elmi tezislərimə, nəzəriyyələrimə, kənardan hamıya yaradıcı adam kimi görünməyimə baxmayaraq, özümü təhkiyə üçün hazır hiss etmirdim. Uzun fəlsəfi kitabların isə xüsusi oxucu kütləsi olur. Hekayə danışmağın fərqli bir üslubunu formalaşdıra biləcəyimi hiss edəndə yazmağa başladım.
-Sizə roman yazmalı olduğunuzu nə hiss elətdirdi?
-1978-ci ildə bir xanım dostum həvəskar yazıçılar tərəfindən qələmə alınmış kiçik dedektiv hekayələrin yazılması prosesinə bələd olmaq istədiyini dedi və xahiş etdi ki, nəsə yazım. Dedim ki, mən heç cür detektiv hekayə yaza bilmərəm, yazası olsam da, bu orta əsr rahiblərinin obrazlarından ibarət 500 səhifəlik roman olacaq. Həmin gün evə qayıdandan sonra əsərlərdə yer alan orta əsr rahibləri qəhrəmanlarının siyahısını tərtib etməyə başladım. Yekun siyahıya nəzər saldıqda beynimdə qəfildən korlanmış rahib formalaşdı. Hər şey məhz buradan başladı – bircə portretdən. Bu, qarşısıalınmaz çağırış idi.
-Romanlarınızın əksəriyyəti ağıllı və məntiqli konsepsiyalara söykənir. Nəzəri işlərlə roman arasındakı uçurumda körpü salmaq təbii alınan prosesdir? Çünki bir dəfə demisiniz ki, nəzəriyyəsini verə bilmədiyimiz şeyləri nəql etməliyik.
-Bu, Vitgensteynin cümləsi əsasında deyilmiş fikirdir. Həqiqət isə odur ki, məsələn, semiotizm üzərinə saysız-hesabsız esselər yazmış olsam da, çatdırmaq istədiyim ideyaları “Foucaults Pendulum” romanında tam hədəflədiyim formada göstərə bilmişəm. Ola bilər ki, sənin ideyan orijinal deyil, adama elə gəlir ki, Aristotel hər şeyi səndən əvvəl düşünüb. Orijinal olan sənin o ideyadan yaratdığın romandır. Kişilər qadınları sevir. Bu orijinal ideya deyil. Orijinal olan bu ideyanın əsasında yazacağın roman ola bilər. Əsərin orijinal olmağı o ideyadan yox, müəllifin o ideyanı necə işləməyindən asılıdır.
Lila Azam Zanganehin müsahibəsi
İngilis dilindən tərcümə etdi: Elcan SALMANQIZI
