Heç bir xəstəliyi olmaya-olmaya özünü xəstələndirən insanlar
1951-ci
ildə İngiltərədə xəstəxanaları gəzib, saxta xəstəlik hekayələri danışan və
ehtiyacı olmadığı halda, cərrahi müdaxilələr tələb edən müəyyən insanlar təyin
edildi. Mançauzen sindromunu yaşayanların, "hipoxondriya”sı olan və ya "təşviş
pozuntusu” olan insanlardan fərqi ondadır ki, bu insanlar heç bir xəstəliyinin
olmadığını bilir. Probleminin olmadığını bildiyi halda, özlərində xəstəliyin
simptomlarını yaradırlar.
18-ci əsrdə
bu sindromu yaşayan ən məşhur insan olan alman baronu Karl Friedrich von
Munchausendən ilhamlanaraq, həkimlər bu sindroma onun adını vermişlər. Bu
sindromu olan insanlar, həkim müayinəsinə, ya da təcili servisə əsaslı olmayan
kliniki simptomlarla müraciət edirlər. Müalicəsi bitmədən xəstəxanadan çıxır və
qısa müddət sonra eyni simptomlarla xəstəxanaya müraciət edirlər. Bu insanlar, ən
ağıllı müşahidəçiləri belə aldada biləcək psixi problemi olan insanlardır.
Bu
insanların keçmişində əsasən valideyn qayğısından məhrum olma, tərkedilmə
qorxusu, valideyn itkisi və ya şiddət görmə kimi travmalar olur. Xəstəxana işçiləri
və həkimlər həmin insanlar üçün qayğı və sevgi mənbəyi kimi qəbul edilir. Qeyd
olunmuş məqsədlə, xəstəliyin əlamətlərini özləri öz üzərində süni şəkildə
yaradırlar. Məsələn, öz bədənini yaralayır və yaraladığı bölgəyə nəcisindən
bulaşdıraraq infeksiya problemləri yaradır, boğazını iç tərəfdən kəsərək özünü
qan qusurmuş kimi təqdim edir, uşaqlar üçün olan pudranı nəfəs yoluna çəkərək
süni asma əlamətləri yaradır və s. bu kimi bir çox ağlagəlməz yollardan istifadə
edirlər. Bu yollarla öz məqsədlərinə çataraq, diqqət mərkəzində olur, yüzlərlə
xəstəxanaya müraciət edir, dəfələrlə əməliyyat olunurlar.
1977-ci
ildə mançauzen sindromunun fərqli növü təyin olundu. Bu uşaq istismarı sayıla
bilən "Vəkalətən Mançauzen sindromu”dur. Bu sindromu yaşayan insan özündə yox,
baxmalı olduğu uşaqda xəstəliyin simptomlarını yaradır. Sindrom adətən gənc
analarda müşahidə olunur. Məsuliyyətini daşıdığı "xəstələnmiş” uşaq üçün əlindən
gələni edir və hətta təcili müdaxilələr edərək, başqalarının gözündə "xilaskar”
titulunu qazanır. Övladını itirməmək üçün saatlarla, günlərlə xəstəxanada qalır
və onun yanından bir saniyə də olsa ayrılmır. Beləliklə, ətrafındakılarda
canla-başla iş görən, hörmət olunan ana obrazı yaradır.
Bu hissləri
yaşamaq üçün uşağın ifrazat testinə öz qanından bulaşdırır, boya içirdib
qusdurur, insulin iynəsini sağlam olan uşağına tətbiq edir, hətta qidalardan
uzaq tutub inkişafını ləngidir. Bu və buna bənzər bir çox süni yolla uşaqlarda
klinik əlamətlər yaradır. Hər nə qədər süni olsa da, bu əlamətlərin yaradılması
uşaqların həyatı üçün ciddi təhlükə yaradır.
Müalicəsi
zamanı mütləq professional psixoloji yardım lazımdır. Sindromun irəliləmə səviyyəsinə
görə psixiatrik dəstəyə də ehtiyac ola bilər.
Psixoloq
Günel Qurbanova