Gürcüstan və İran Fars körfəzi ilə Qara dənizi birləşdirən nəqliyyat dəhlizi yaradır
İran və Gürcüstanın son həftələr ərzində intensivləşən əlaqələri
Tehranda iki ölkə arasında bir sıra sazişlərin imzalanması ilə nəticələnib. Ən
önəmli razılaşmalar Fars körfəzi istiqamətində nəqliyyat dəhlizinin inkişaf
etdirilməsi və enerji əməkdaşlığını əhatə edib. Gürcü nümayəndə heyətini
səfərdə baş nazir Georgi Kvirikaşvili təmsil edib.
Xatırladaq ki, bundan əvvəl İranın xarici işlər naziri Məhəmməd Cavad
Zərifinin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti Tbilisidə səfərdə olub və iki
ölkənin işgüzar dairələrinin iştirakı ilə biznes forum keçirilib. Ticarət
əlaqələrini inkişaf etdirmək barədə razılıq əldə edən tərəflər, eləcə də kənd
təsərrüfatı və infrastruktur sahəsində layihələrin reallaşdırılması barədə
sazişlərə imza atıblar. İran mallarının Gürcüstan ərazisi ilə Avropaya nəqli də
müzakirə mövzusu olub. Tbilisidə qərara alınmışdı ki, Tehranda bütün bu
məsələlər konkret sazişlərlə möhkəmləndiriləcək. Lakin bunu reallaşdırmaq
mümkün olmayıb. İranın birinci vitse-prezidenti İshak Cahangiri diqqəti daha
çox iki ölkə arasında iqtisadi əməkdaşlığın potensialına yönəldib. İran tərəfi
qazın ixracında, eləcə də, Fars körfəzindən Qara dənizə nəqliyyat dəhlizi
ideyasının inkişaf etdirilməsində maraqlı olduğunu bəyan edib. "Əvvəlki
görüşlərdə biz müəyyən qərarlar qəbul etmişik. İndi də onların yerinə
yetirilməsi prosesi barədə xəbərlərə qulaq asdıq. Onlardan ən əhəmiyyətlisi
Fars körfəzi – Qara dəniz nəqliyyat dəhlizidir. Bu dəhlizin başlanğıcı
İran-Azərbaycan-Gürcüstanın Qara dəniz sahili və yaxud İran-Ermənistan- Qara
dəniz sahilidir”, - deyə İran rəsmisi bildirib.
Gürcü baş nazir də onunla
razılaşıb. İqtisadi məsələlər üzrə gürcü eksperti Qiya Xyxaşvili bildirir ki,
iki ölkə arasında münasibətlər hər zaman maraqlı olub: "Gürcüstanın geosiyasi
funksiyası Şərq-Qərb nəqliyyat oxu üzrə imkanlardan ibarətdir. Və bu planda
İranla münasibətlərin aktivləşməsi perspektivli ola bilər”. Onun sözlərinə
görə, Gürcüstan İranla dostluğunun Qərblə tərəfdaşlıq məsələsində necə
tənzimləyəcəyi sual doğurur. Ən əsası, Vaşinqtonun Tbilisiyə münasibətinin necə
olacağıdır. WikiLeaks də vaxtilə bu məsələyə toxunmuş və yazmışdı ki, ABŞ
İranla Gürcüstan arasında hərtərəfli münasibətlərin olmasında maraqlı deyil.
Ekspert onu da bildirir ki, İranın qazın nəqli barədə təklifləri necə
reallaşdıracağı da aydın deyil. "Bu məsələnin üç aspekti var. İqtisadi aspekt
ondan ibarətdir ki, İran qazı Azərbaycan qazından ucuzdur. Texniki aspekt isə
odur ki, İrandan Gürcüstana qazın nəqli üçün infrastruktur mövcud deyil. Onun
nəqli isə vaxt və xeyli və investisiya tələb edir. Üçüncü aspekt isə siyasətdir.
Biz nə istədiyimizi və hara hərəkət etdiyimizi seçməliyik. Əgər sabah İran
sanksiyalarla üzləşəcəksə, biz onda nə edəcəyik? Prinsip etibarilə İran
sanksiyalar altındadır. Bu sanksiyalar güclənə də bilər. ABŞ-ın son bəyanatları
da bu ehtimalı gücləndirir. Bu səbəbdən də bizim hakimiyyətin İran xətti üzrə
belə aktivləşməsi başadüşülən deyil”, - deyə ekspert vurğulayıb.
Yeri gəlmişkən, gürcü baş nazir Tehranda ölkəsinin əlverişli biznes
mühiti barədə danışmağa da üstünlük verib. Və İranı Avropa ölkələri ilə azad
ticarət etmək üçün Gürcüstandan yararlanmağa çağırıb. "Biz özəl sektorla bağlı
bütün maneələri aradan qaldırmağa hazırıq”,- deyə baş nazir bildirib.
Əməkdaşlıq üçün ikinci istiqamət turizmdir. Bu sahə üzrə inkişaf olsa da,
problemlər var. İran tərəfi gürcü sərhədçilərinin həddən artıq sərt qaydalar və
normalar tətbiq etməsindən narazıdır. Onların qənaətincə, bu, turist axınına
ciddi maneə yaradır. Gürcü sərhədçiləri iranlı qadınlardan pasport yoxlaması
zamanı üzlərini tam şəkildə göstərməyi tələb edirlər. Tehran hesab edir ki,
belə hal Gürcüstana turist axınını zəiflədir. Baş nazir də bu məsələni həll
edəcəyini vəd edib. Tbilisinin bu məsələni necə həll edəcəyi isə aydın deyil.
Lakin güman ki, Gürcüstan regionun digər dövlətlərinin praktikasından yararlanmağa
çalışacaq.
Azər