Gündə bir alma, həkimə möhtac qalma
Avropalılar uzunömürlülüyün sirrini düzgün qidalanmada görürlər. Ona
görə də "gündə bir alma, həkimə möhtac qalma” deyiblər. Sağlam həyat tərzi
uzunömürlülüyün ilk və əsas şərtidir. Uzun və sağlam yaşamaq üçün xüsusilə də qidalarımıza fikir verməliyik.
Bu gün insanlar nəinki 70, 80 yaşı, 90-100 yaşı adlamaq istəyirlər.
Bu da olduqca düzgün yanaşmadır. Trend-in məlumatına görə, bunu Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) prezidenti Akif Əlizadə Azərbaycan
fizioloqlarının V qurultayında çıxışı zamanı deyib. Onun
sözlərinə görə, bu gün qlobal dünyada biotibbi sahədə sensor fiziologiyasının
tətbiqi üçün geniş tədqiqatlar aparılır. A.Əlizadə deyib ki, Azərbaycan
alimləri də bu sahədə tədqiqatlarını genişləndirməlidirlər.
Fiziologiya İnstitutunun direktoru Ulduz Həşimova bildirib ki,
hazırda multidissiplenar tədqiqatlara geniş yer ayrılır. Onun sözlərinə görə,
fiziologiya elminin müasir mərhələsi biotəbabət istiqaməti ilə xarakterizə
olunur. İnstitutun elmi tematikası bütövlükdə herontologiya, neyrofiziologiya
sahəsində aparılan tədqiqatlara yönəlib. U.Həşimova bildirib ki, Azərbaycan
dünyada uzunömürlülüyün populyasiya səviyyəsində olduğu ölkələrdən biridir:
"Azərbaycanda 90-100 yaşa çatmaq normal qarşılanır. Azərbaycanda elə
uzunömürlü var ki, ömründə həkimə getməyib".
Biz də həkimə getmədən necə çox yaşamağın mümkün olduğunu öyrənməyə
çalışdıq.
Həkim Məlahət Abbasova uzunömürlü olmağın sirrinin təkcə fiziki
sağlamlıqla deyil, ruh sağlamlığı ilə də bağlı olduğunu deyir: "Uzunömürlü
insanlar əsasən şəhər yerində yox, kəndlərdə yaşayır. Bu isə onların yaşadığı
mühitlə əlaqədardır. Təmiz hava, qida bu işdə böyük rol oynayır. Kənd yeməklərinin insan sağlamlığına
əhəmiyyətli təsiri var. Digər bir tərəfdən, onlar stress keçirmirlər. Yeni
yaranan texnologiyadan uzaq olurlar. Yəni onlar telefondan, kompüterdən
istifadə etmirlər. Beyinlərini artıq, lazımsız informasiya ilə məşğul etmirlər.
Orada yaşayan insanlarda ruh yüksəkliyi müşahidə edilir, onlarda ruh sağlamlığı
da var. Bilirsiniz, insan bədənini incidən ən çox ruhdur. Ruh sağlamlığı isə
insanın mənəvi aləmi təmiz, zəngin olanda ortaya çıxır. Dağ zonasında yaşayan
insanlara fikir verin, görəcəksiniz ki, onlarda paxıllıq, stress yoxdur. Bu
dediklərimizin hamısı uzunömürlülüyün sirridir. Biz şəhər insanları isə yalnız
şənbə və bazar günləri təbiət qoynuna gedərək, qidalanmağımıza fikir verərək
ömrümüzü bir az daha uzada bilərik. "Fast food” və bu kimi zərərli yeməklərdən
uzaq olmaq lazımdır. Daha çox meyvə-tərəvəz yemək və bacardığımız qədər
hərəkətdə olmalıyıq. Şəhər adamları təbiət qoynunda çox az olur, bəziləri demək
olar ki, heç olmur. Həftə sonlarını belə evdə oturaraq keçirirlər. Təbiət
qoynuna getmək, onun gözəlliyindən zövq almaq lazımdır. Bir insan nə qədər dörd
divar arasında olar? Bu insana psixoloji tərəfdən də ziyandır. Bundan başqa,
yaşadığımız mühitin ekoloji səviyyəsi də sağlamlığımıza təsir göstərir. İnsanın
yaşayış tərzindən, işlədiyi kollektivdən, ailə-məişət vəziyyətindən də çox şey
asılıdır. Biz adətən işdə və evdə olan problemləri həll etməklə günlərimizi
keçiririk”.
Sosioloq Cavid İmamoğlu bir neçə aydan
bir, həkim yoxlanışına getməyin vacib olduğunu bildirir: "Həkimə getmədən
uzunömürlü olmaq bir az paradoksaldır. Əslində həkimlər və dərmanlar bizim
uzunömürlü yaşamağımıza kömək edirlər. Məsələn, dünyada hal-hazırda
uzunömürlülük müşahidə olunur. Çünki bir sıra ölümcül xəstəliklərin qarşısı
tibbi yolla alınır. Bir ölkədə nə qədər
güclü tibb və tibbi sığorta sistemi olarsa, həmin cəmiyyətdə insanlar daha
uzunömürlü olar. Azərbaycan reallığında baxsaq, görərik ki, son illərin
tendensiyasına əsasən bizdə uzunömürlülük problemi var. Belə ki, insanlar
xəstəliyə düçar olurlar və adekvat tibbi
müdaxilə görmədiklərinə görə, daha erkən yaşda ölürlər. Ona görə ilk
növbədə insanlar sağlam həyat tərzinə üstünlük verməlidirlər. Yəni gündəlik
gimnastika, maye qəbulu, qida rasionuna nəzarət və paralel olaraq da həkim
qəbuluna getmək. İnsanlar 3, 6 aydan bir həkim yoxlanışına getməli, "cek up”
müayinəsindən keçməklə sağlamlıqlarına nəzarət etməlidirlər. Uzunömürlü olmaq
üçün insan həm də mənəvi cəhətdən sağlam olmalıdırlar. Meditasiya ilə məşğul
olmalı, düşüncələrini, ruhunu məşq etdirməlidir. Stress və digər psixoloji
sıxıntılardan uzaq dayanmalıdır.
Sağlam Həyatın Təbliği İctimai
Birliyinin sədri Arzu Həsənova "Kaspi”yə
açıqlamasında qeyd edir ki, uzunömürlülüyün ən əsas şərti sağlam həyat
tərzidir: "Texnika və texnologiyanın inkişaf etdiyi bir vaxtda sağlam həyat
tərzi yaşamaq bir az müşkül məsələdir. İndiki dövrün insanları demək olar ki,
bütün gün kompüter arxasında əyləşirlər. İnsanları başa düşmək olar, bu onların
işidir, amma sağlamlıqlarına da fikir verməlidirlər. Heç olmasa, arada on-on
beş dəqiqəlik kompüterdən uzaqlaşmalı, təmiz hava qəbul etməli, idman
hərəkətləri ilə məşğul olmalıdırlar. Bundan başqa, məsləhət görərdim ki, işdən
sonra günün yorğunluğunu, stressini atmaq üçün mənəvi istirahət etsinlər. Buna
misal olaraq, dostlarla görüşüb əylənmək, kinoya və ya teatra, konsertə getmək daha
məqsədəuyğundur”.
Günel Azadə