Ögey ana vəhşiliyinin görünməyən tərəfləri
Belə bir deyim var ki, heç bir qız uşağı güclü
qadın olmaq üçün doğulmaz. Hamısı günahsız xəyallar quran, ərköyün şahzadəyə bənzəyər.
Taledir onları güclü qadın edən. Tutulmamış sözlər, yaşanmamış xoşbəxtliklər, çarəsiz
xəstəliklər, ölüm və ayrılıqlar güc verər onlara... Lakin gücün tükəndiyi yerdə
insan, zərif qadın olsa belə, insanlıqdan çıxıb vəhşiləşə bilər. Hətta uşaqkən şahzadə
olmaq xəyalları quran o qızcığaz qatil qadına çevrilə bilər. Eynilə həyat
yoldaşının rus qadından olan 2 yaşlı qızını çayda boğub öldürən həmyerlimiz
kimi...
25 yaşlı və iki uşaq anası olan azərbaycanlı qadın
4 il əvvəl Rusiyaya ərinin yanına gedir. Uzun müddət ərinin sevgilisindən xəbərsiz
olur. Əri S.Şirəliyevin kafedə tanış olduğu Yelena adlı qadından Yana adlı qızı
dünyaya gəlir. Şirəliyev həyat yoldaşından ayrılmasa da, qızı Yanaya yardımını əsirgəmir.
Lakin azərbaycanlı qadın o qədər vəhşiləşir ki, 2 yaşlı günahsız körpəni çayda
boğur.
Biz ögey ananın doğmalığını, öz canından, qanından
olmayan uşağa sevgisini "Ögey ana” filmində Nəcibə Məlikovanın timsalında
gördük. Onu ana kimi qəbul etmək istəməyən balaca İsmayılın (Ceyhun Mirzəyev)
kövrək qəlbini məhəbbətlə, xeyirxahlıqla necə ələ ala bilməsi, ona əsl analıq
etməsi hamıya məlumdur. Lakin İsmayılın anası kimi ögey analar, təəssüf ki, cəmiyyətimizdə
barmaqla sayılacaq qədərdir.
Son günlər gündəmi zəbt edən, qan donduran ögey ana
vəhşiliyi insanlar arasında birmənalı qarşılanmadı. Qadına haqq verən də oldu,
onun həyat yoldaşını əsl qatil hesab edən də... Hətta qızcığazın anası olan rus
qadını günahkar çıxaranlara da rast gəldik. Bəs kimdir günahkar? Ərinin sevgilisindən olan uşağını öldürən ögey ana,
rus qadın, bu iki qadınla münasibətdə olan kişi, yoxsa cəmiyyət?
Ekspertlərin fikrini öyrənməzdən əvvəl sosial şəbəkələrdəki
müzakirələrə nəzər salaq.
Bakı
Ali Neft Məktəbinin (BANM) İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin rəisi Zeynəb
Kazımova deyir ki, burada
günahkar qadını o həddə çatdıran kişidir: "Burada bircə günahkar var - bu qıza
17 yaşında evlənib onu özü ilə Rusiyaya aparan "kişi”! Əgər orda arvadı
vardısa, rəsmi nikaha girmişdisə, başqasını niyə bədbəxt edirdi ki?! 17 yaşında
yanına salıb aparanda və məlumatda göstərildiyi kimi, hər gün döyüb-söyəndə nə
olmalı idi ki? Qadının uşaq qatili olması çox üzücüdür, ona haqq qazandırmıram.
Lakin qadın - özü ana olan qadın körpə uşağa qıyırsa, bu onun çox ağır psixi
hal yaşadığını göstərir. Ana olandan sonra bütün qadınlar, ən qəddarı belə
yumşalır. .. Təxminən bu qızın taleyinə bənzər bir hadisənin şəxsən şahidi olmuşam.
Amma əri tərəfindən eynilə belə alçaldılan qadın sadəcə havalanmışdı. "Ər"inin
Rusiyadakı "oyun"larından, döyülüb-söyülməkdən, təhqir olunmaqdan zəif
psixologiyalı qadın ağlını itirmişdi....”
Qafqazinfo.az
saytının redaktoru Günel Əbilova hesab edir ki, qətli törədən azərbaycanlı qadın
rus qadınlarının qurbanlarından biridir: "Hadisə çox dəhşətlidir. Ortada
günahsız körpənin qətlindən söhbət gedir. Amma burada bir qurban da var. O da qətli
törədən... Əlbəttə, biz onun bu işi görərkən psixologiyasının nə vəziyyətdə
olduğunu bilmirik, bəlkə psixi problemləri olub. Bu qadının 25 yaşı var... Mənim,
sizin, bəlkə hamımızın ətrafında yüzlərlə belə qadınlar var. Onlar Rusiyada işləyən,
hətta üzünü ancaq toylarında gördükləri biri ilə ailə həyatı qurur. Bəziləri elə
burada qalır, "yaxşı gəlin qayınana-qayınatasına baxar” prinsipi ilə ömrünün ən
gözəl çağını ərsiz keçirir. Bəziləri isə bu ögey ana kimi "şanslı” çıxır və əri
onu yanına aparır. Bir uşağın qatilisənsə, heç bir hadisə, hiss buna bəraət
qazandıra bilməz. Lakin cəmiyyətdə Rusiyada olan oğlanlarla araşdırmadan evlənən,
onlara avantaj kimi baxan qızlar olduqca belə hadisələr də çoxalacaq”.
"Yüz ölç, bir biç”
Ailə,
Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin İnformasiya və analitik
araşdırmalar şöbəsinin baş məsləhətçisi Aynur Veysəlova qəzetimizə açıqlamasında bildirdi ki, ölkədən kənarda
ailə qurub yaşayan qadınların dəqiq statistikası aparılmayıb. Lakin əcnəbilərlə,
vətəndaşlığı olmayan şəxslərlə bağlanan nikahlar və onların doğurduğu problemlər
bu gün ən aktual məsələlərdəndir: "Eyni zamanda, belə bir nikah bütövlükdə
demoqrafik prosesin tərkib hissəsi kimi dəyərləndirilir. Demoqrafik prosesdə 3
istiqamət var və bunlardan biri də miqrasiyadır. İstər ölkəyə gələn, istərsə də
ölkədən gedən vətəndaş orada yaşayır, oxuyur, işləyir, özünə dost seçir və
yaxud da sevib-sevilib ailə qurur. Bu proses hər bir şəxsin həyatında baş
verir. Amma xaricdə yaşayan insanlarla
ailə quran şəxslər müəyyən məsələləri göz önünə gətirməlidirlər ki,
sonradan problemlərlə üzləşməsinlər. Çünki belə insanlar bir çox hallarda
qanunları, öz hüquqlarını bilmirlər. Böyük əksəriyyətin rəsmi nikahı olmur. Bu
zaman doğulan uşaqlarla bağlı sənədləşmədə, boşanan zaman əmlak və ya mülkiyyət
hüququ ilə bağlı problemlər yaranır. Ən əsas problemlərdən biri isə onların yaşadığı mənəvi-psixoloji problemlərdir”.
Komitə rəsmisi deyir ki, qadınlar ailə qurarkən yüz
ölçüb, bir biçməlidir: "Biz heç bir insana qadağa qoya bilmərik ki, kimisə sevməsin,
ailə qurmasın. Ancaq yüz ölçüb, bir biçmək lazımdır. Ailə quracağın şəxs
haqqında ətraflı öyrənmək lazımdır. Bu cür şəxslərlə nikaha girmək üçün bizim
qanunvericilikdə xüsusi sənədlər var. Məsələn, Ailə Məcəlləsində əcnəbilərin və
vətəndaşlığı olmayan şəxslərin iştirakı ilə ailə münasibətlərinin tətbiqi barədə
xüsusi bölmə var. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığı haqqında qanun, əcnəbilərin
və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquqi vəziyyəti haqqında qanun var. Bu
qanunları dəqiq oxumaq, bilmək lazımdır ki, başqa ölkədə hər hansı problem yaşasan,
hüququndan istifadə edə biləsən. Təəssüflər olsun ki, çox az adam öz
hüquqlarını bilir. Xaricdə yaşayan azərbaycanlı və yaxud əcnəbilərlə ailə quran
qadın ailə quracağı insan haqqında ətraflı məlumat almalıdır və bilməlidir ki,
onu həmin ölkədə nələr gözləyir. Bir çox hallarda belə qadınlar insan alverinin
qurbanına, cinayətkara çevrilirlər. Yaşadığı həyatın dözülməzliyi, çətinliyi
onları bu problemlərlə üz-üzə qoyur. Bizim məsləhətimiz odur ki, əcnəbi və vətəndaşlığı
olmayan şəxslərlə ailə quran zaman onların haqqında məlumat toplasınlar və mütləq
rəsmi nikara girsinlər”.
"Qaz
vurub qazan dolduran oğlanlar”
Məsələyə münasibət bildirən sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu hesab edir ki, günahkar tək dərdi qızını ərə
vermək olan valideynlərdir: "Bizdə Rusiyaya və digər xarici ölkəyə gedənlər barəsində
belə bir fikir yaranıb ki, bunların hamısı orada yaxşı güzəran qurub, qaz vurub
qazan doldururlar. Evlənmək istəyən oğlan da gəlib birinin üstünə beşini qoyur,
özünü başqa cür təqdim edir, qızı aldadıb aparır. Təəssüf ki, qızlarını tez ərə
vermək istəyən valideynlər də bu tilova düşürlər. Bizim bununla bağlı sosioloji
tədqiqatımız olub. Valideynlərdən soruşanda ki, niyə araşdırmadığın,
tanımadığın adama qız verirsən, çox maraqlı cavablarla qarşılaşmışıq. Valideynlər
deyir ki, 30-40 il bundan öncə uşaqları idarə etmək çox asan idi. İndi yaşları
ötən kimi nəzarətdən çıxırlar. Valideyn deyir ki, qız uşağını tez ərə vermək
lazımdır ki, bir az yaşı keçən kimi arzuolunmaz davranışlara yol verməsin. Ona
görə valideynlər qızı ərə verib canlarını qurtarırlar. Rusiyada ailə qurub
yaşayan uğursuz cütlüklər çoxdur. Vəziyyətdən çıxış yolu kimi televiziyada,
KİV-lərdə şou xarakterli yox, məzmunlu, təhlilli, insanları maarifləndirən
verilişlər olmalıdır ki, bu sahədə onların gözü açılsın. Bilməlidirlər ki,
xaricdə yaşayan hər bir insan qaz vurub qazan doldurmur. Ailə qurarkən hər şeyə
diqqət etmək lazımdır. Qızlarınızı ərə vermək xatirinə kimə gəldi verməyin ki,
sonra onların həyatını məhv etməyəsiniz”.
Qızlar
oğlanları idarə edə bilərmi?
"Əsas odur ki, ərə gedim” problemi bir çox ailələrin,
insanların həyatını məhv edir”. Bu sözlərin müəllifi isə "Təmiz Dünya” Qadınlara Yardım İctimai Birliyinin sədri Mehriban
Zeynalovadır. Həmsöhbətimiz hesab edir ki, indiki qızlar özlərindən çox əmindir
və düşünürlər ki, ailə qurduqları oğlanları istədikləri kimi idarə edə biləcəklər: "Bizim birinci problemimiz odur ki, əcnəbi
vətəndaşlara və ya xaricdə yaşayan azərbaycanlılara ərə gedən qızlar onların
haqqında kifayət qədər məlumat toplamırlar və hesab edirlər ki, bütün
situasiyanı əllərinə alacaqlar və oğlanı idarə edəcəklər. Ümid edirlər ki, hər şey
öz bildikləri kimi olacaq. Bu da faciəvi nəticələrə gətirib çıxarır. Burada
daha çox vaxt valideyn məsuliyyət daşıyır. Çünki əksər vaxt qızlarımız özü qərar
vermir, onların yerinə valideyn qərar verir. "Əsas odur ki, ərə gedim” problemi
belə faciələrə gətirib çıxarır. Ailə quracağın şəxsi öyrənməmək, informasiyanı
dəqiqləşdirmək, onun keçmişini araşdırmadan ailə qurmaq və həmin şəxsi öz istədiyin
formaya salmaq iddiası dəhşətli nəticələrə gətirib çıxarır”.
Müsahibimiz deyir ki, hər bir qadın belə problemlərlə
üzləşməmək üçün əvvəlcədən nə istədiyini bilməli və ailə quracağı şəxslə
müzakirə etməlidir: "Bu da həqiqətdir ki, bizim oğlanlar da əcnəbi xanımlara
göstərdiyi nəvazişi bizim xanımlara göstərmirlər. Bu xanım öz həyat yoldaşı,
uşaqlarının anası ola belə. Əcnəbilərə hər şey olar, amma bizim xanımlara
olmaz. Kifayət qədər məhdudiyyət qoyurlar və kifayət qədər kobud davranırlar.
Bu baxımdan xanım öz haqqını ərə getməmişdən əvvəl müəyyənləşdirməlidir. Ərə
getmək xatirinə bütün məsələlərə razılıq verib sonra razılaşdıqlarından imtina
etmək etik normalara sığmır və qarşı tərəfdə qıcıq yaradır. Ona görə qızlar çəkinməsinlər,
arzu-istəklərini əvvəlcədən razılaşdırsınlar. Hər şey dəqiq olmalıdır. Mən
demirəm ki, qadın qaba rəftara, döyülməyə imza atmalıdır. Qadın əvvəlcədən
hansı yaşam forması ona uyğundursa, onu müzakirə etməlidir. Bizim qızlar
qorxurlar ki, ərə getməyib evdə qalacaqlar, buna görə də istənilən şəxslə
razılaşırlar. Qadınlar ərə getmək xatirinə yox, möhkəm və davamlı ailə qurmaq
xatirinə ailə qurmalıdırlar”.
"Situasiya
insanı formalaşdırır”
Psixoloq
Elnur Rüstəmov deyir
ki, hər bir qadının həyat tərzi onu müsbət və mənfi xarakterli insana çevirə
bilər: "Situasiya özü insanı
formalaşdırır. İnsan hər məsələyə fərqli reaksiya verə bilər. İnsan var ki,
psixoloji travma alır, amma həyat tərzi o qədər yaxşı istiqamətə gedir ki, bu
travmanı unudub xoşbəxt şəkildə həyatına davam edir. İnsan da var ki, ömür boyu
bunun təsirindən çıxa bilmir. Bəzilərinin isə normal həyat tərzi olur, heç bir
genetik problemi yoxdur, amma üzləşdiyi problemlər onun bütün psixologiyasını
alt-üst edir. Rusiyadakı vəziyyət də araşdırılmalıdır ki, qadının həyat tərzi
necə olub? Əvvəlcədən genetik problemi olubmu, nələr yaşayıb, necə olub ki,
situasiya bu yerə gəlib? Bu cur hallarda affekt vəziyyətdə insanın belə bir
reaksiya verməsi mümkündür. Proses bu yerə gələnə qədər qabaqlayıcı tədbir görmək
lazımdır. Mən inanmıram ki, insan adi bir situasiyada uşağı öldürsün. O özü
anadır. Bir xanım üçün uşağa əl qaldırmaq, onu öldürmək çətindir. Çünki analıq
instinkti onlarda həmişə var. Müxtəlif psixoloji narahatlıqları olan insanlar
da bu cür hallara pillə-pillə gedirlər. Belə insanlara birmənalı şəkildə
psixoloji dəstəyin göstərilməsi vacibdir. Çünki gərgin psixoloji vəziyyətin
zaman keçdikcə bədbəxt bir hadisə ilə nəticələnməsi qaçılmazdır”.
Aygün ƏZİZ