Gələn ilin büdcəsində neftin qiyməti necə hesablanmalıdır?
Ekspertlər
büdcə laihəsində bütün mümkün neqativ ssenrailərin sığortalanmasını vacib hesab
edirlər
İyulun
15-də Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2020-ci ilin
birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran
vəzifələrə həsr olunan iclası keçirilib.İclasda çıxış edən dövlət başçısı
bildirib ki, plan üzrə altı ayın sosial-iqtisadi yekunlarının müzakirəsi ənənəsi
öz bəhrəsini verir.İclasda bir sıra vacib məqamları diqqətə çatdıran
prezident gələn ilin dövlət büdcə layihəsinə də
toxunub. O bildirib ki, indi neftin qiymətindən asılı olmayaraq təbii
ki, büdcə tam icra edilməlidir: "Hesab edirəm ki, buna bizim imkanımız çatacaq.
Dürüstləşməyə gəldikdə, prinsipcə mən buna etiraz etmirəm. Əvvəlki illərdə də
biz dürüstləşmə aparmışdıq, ancaq bu, gərək əsaslandırılsın. Ona görə hökumət
üzvləri ilə birlikdə Baş Nazirin rəhbərliyi ilə bu məsələləri təhlil edin və
mənə konkret təkliflər verin. Biz hansı həcmdə büdcə xərclərimizi artırmalıyıq
və bundan hansı məqsədlərə istifadə etməliyik. Onu da bildirməliyəm ki, büdcə
gəlirlərinin artırılması ilin ilk aylarında baş verib. Çünki mən bunu demişəm,
bir daha demək istəyirəm ki, biz ili çox yaxşı, böyük uğurlarla, böyük
planlarla başlamışdıq. Həm vergi, həm gömrük sahəsində proqnozdan əlavə artım
var idi. Amma bu ilk aylarda, haradasa aprel-may aylarından başlayaraq artım,
belə demək mümkündürsə, yavaşladı. Yenə də biz profisitdəyik. Ancaq siz qeyd
etdiyiniz kimi, ilin sonuna qədər bu profisit bizə çatmaya bilər. Əlavə xərclər
oldu. Neftin qiyməti bizdə 55 dollar nəzərdə tutulmuşdu. İndi hazırda, altı
ayda bu 40 dollardan aşağıdır. Ona görə bütün bu məsələlər təbii ki, nəzərə
alınmalıdır. Əminəm ki, bu ilin büdcəsi ilə bağlı hər hansı bir problem
olmayacaq”.
Dövlət
başçısı gələn ilin büdcə layihəsində
neftin qiyməti haqda da söz açıb: "O ki qaldı, gələn ilin büdcəsi, ilk
növbədə, neftin qiyməti gərək düzgün müəyyən edilsin. Hələ ki, vaxt var. Biz
neft bazarlarında vəziyyətə baxıb, bunu müəyyən edəcəyik. Elə etməliyik ki,
əsas sosial məsələlərdən başqa digər strateji infrastruktur layihələrinin
icrası təmin edilsin. Bir daha demək istəyirəm ki, onların arasında, ilk
növbədə, su təchizatı ön plandadır - həm içməli su, eyni zamanda, suvarma
suyunun təmin edilməsi. Ona görə layihələr indi hazırlanır. Onların texniki-iqtisadi
əsaslandırılması, xərclər smetası hazırlanacaq. Bu məsələ də mütləq nəzərə
alınmalıdır”.
Bəs
görəsən gələn ilindövlət büdcəsində
neftin büdcə qiyməti neçədən hesablanmalıdır?
Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri, enerji
məsələləri üzrə ekspert İlham Şaban deyir ki, bunun üçün neftin qiymətinə dair ilkin
proqnozlar dərindən araşdırılmalı və təhlil edilməlidir: "Bunun üçün beynəlxalq
enerji agentliklərinin, maliyyə qurumlarının, investisiya qurumlarının
məlumatları təhlil edilməlidir. Azərbaycanın imkanları və verilən proqnozlar
nəzərə alınmalı, həmçinin, risklər sığorta
olunmaqla büdcə layihəsi hazırlanmalıdır. Gələn ilin üçün verilən proqnozlara
baxsaq, cari illə müqayisədə qiymətlərdə yüksəliş vəd edilir. Beynəlxalq Enerji
Agentliyi cari il üçün iyun ayındakı qiymətlər də nəzərə alınmaqla 41 dollar
proqnoz edir. Gələn il üçün isə bu rəqəm 50 dollar proqnoz hesab edilir. Hesab
edirəm ki, Azərbaycanın büdcəsində neftin qiyməti bütün katakilizmlər nəzərə
alınmaqla 45-50 dollar dəhlizində olan bir rəqəm götürülməlidir. Məsələn,
Rusiya cari il üçün büdcə layihəsini hazırlayarkən digər neft ölkələri ilə
müqayisədə daha prqamatik addım atıb. Onların büdcəsində neftin qiyməti bütün
neqativ senarilər nəzərə alınaraq 42 dollardan götürülüb. Amma bizim büdcə
layihəmizdə bu il neftin qiyməti 55 dollardan hesablanmışdı. Ona görə də bu il həcm və qiymət proporsiyası
ölçülməlidir. Qızıl ortaya uyğun bir qiymət təyin edilməlidir”.
İqtisadçı millət vəkili Vüqar Bayramovqeyd etdi ki, neftin büdcədəki qiyməti vacib meyarlardan biridir: "2020-ci ilin
büdcə layihəsində neftin qiyməti 55 dollar nəzərdə tutulmuşdu. Pandemiyanın
nəticəsində neftə olan tələbin azalması müşahidə olundu. Bu da qiymətlərin
aşağı düşməsinə və orta qiymətin 55 dolardan az olmasına gətirib çıxardı. Hazırda
2021-ci ilin büdcə layihəsinin hazırlanma prosesi gedir. Əslində mövcud
vəziyyəti, qonşu ölkələrdə bu istiqmaətdə aparılan müzakirələri nəzərə alsaq, deyə
bilərəm ki, gələn il üçün dövlət büdcəsində neftin qiymətinin 40 dollardan
götürülməsi daha məqbuldur. Çünki pandemiya davam edir. Hazırda neftin qiyməti
40 dollardan baha olsa da, pandemiyanın başa çatıb-çatmayacağını söyləmək
çətindir. Bu mənada qiymətin 40 dollar olması daha məqsədəuyğun olardı. Maliyyə
Nazirliyi tərəfindən qiymətləndirilmələr aparılır. Sənəd hazır olduqdan sonra
onun ictimai müzakirəsi aparılacaq. Hələlik neft bazarında dalağalanma davam
edir. Büdcə layihəsi hazırlanarkən bu vacib məqam nəzərə alınmalıdır".
Şəbnəm