Fiziki və zehni gücün vəhdət təşkil etdiyi idman növü - Reportaj
Və ya cüdo dərsindən reportaj
Yaponiya məktəblərindən birində müəllim işləyən Ciqaro Kanonu
gənclərin fiziki və mənəvi tərbiyəsi həmişə ciddi şəkildə düşündürdüyü üçün
belə qənaətə gəlir ki, yeni, zərbələrsiz və fəndləri zədələnmələrə səbəb
olmayan maraqlı bir idman növü gərəkdir. Buna görə də o, Tokio Universitetinin
həkimi Ervin Bels ilə birlikdə ciu-citsu idman növündə zədələnmələrə, çıxıqlara
və sınıqlara səbəb olan fəndləri və zərbələri çıxararaq 1882-ci ildə yeni idman
növünü. Söhbət "yumşaq” və "yol” ifadələrini özündə
birləşdirən yapon döyüş sənəti "Cüdo”dan gedir.
Cüdo hazırda gənclər arasında ən prestijli idman növlərindən biridir,
desək yanılmarıq. Gənclər üçün maraqlı olacağını düşündüyümüz üçün bu dəfə "Atilla "İdman Klubunun cüdo dərsinə qonaq
olduq.
Üzvlər arasında oğlanlar üstünlük təşkil edir,
çünki...
Dərsin
başlamasına hələ dəqiqələr varkən
klubunun rəhbəri, əməkdar məşqçi Fərhad Məmmədovla həmsöhbət oluruq. Fərhad
bəy bu idman növünün təmizlik, disiplin və tərbiyədən başladığını deyir: "Cüdo
həm fiziki, həm də texniki cəhətdən geniş idman növüdür. Olimpiya idman növü
olduğu üçün də kifayət qədər məşhurdur. Bizim vaxtımızda bir çox ölkələrdə yox
idi, amma indi bütün ölkələrdə var. Gənclər arasında da maraq böyükdür.
Məsələn, bizim idman klubunu götürək, burada idmanın fərqli növləri tədris
edilir, lakin axın cüdoyadır.
Hazırda 200-dən çox idmançı klubumuza üzvdür. Düzdür, üzvlər arasında oğlanlar
üstünlük təşkil edir. Bu da bizim mentalitetdən irəli gəlir. Bəzi valideynlər
düşünür ki, qız hara, cüdo hara. Amma elə xanım üzvlərimiz var ki, onları
şəxsən valideynləri gətirib. Azərbaycan Cüdo Federasiyası da istər xanımlarda,
istərsə də oğlanlarda bu idman növünə maraq yaratmaq üçün müəyyən işlər görür. Məsələn,
maaşla, idman geyimi ilə təmin edilirlər, ölkə daxilində və ya xaricində
yarışlara gedirlər”.
Təkcə fiziki güclə olmaz
"Cüdo
idmançıdan həm fiziki, həm də zehni güc tələb edir” - deyən klub rəhbəri bunun
izahını da verdi: "Bu idman növündə idmançı beynini də işlətməlidir, təkcə
fiziki güclə olmaz. O, görüş öncəsi rəqibini araşdırmalı, onun əvvəlki
döyüşlərinə baxıb taktikalarını tutmalı, daha sonra öz oyununu qurmalıdır.
Cüdoda hər rəqiblə eyni fəndlə güləşmək mümkün deyil. Biz məşqçi olaraq idmançılarımıza
yol göstəririk. Onunla birlikdə döyüşlərini izləyib səhvlərini analiz edirik.
Bunlar olmasa, sırf qol gücü ilə qələbə
qazanmaq çətindir”.
Valideyn
uşağı cüdoya yönəldirsə, amma uşağın marağı olmursa, bu zaman nə edilir? Klubun
rəhbəri deyir ki, hər şey sonrakı prosesdən asılı olur: "Biz ən azından uşağı
ilk olaraq zalla tanış edirik. Əvvəlcə, məşq prosesində iştirak etməyini
məsləhət görürük. Elə uşaq olub ki, bir məşqdən sonra həvəsi yaranıb və
müntəzəm gəlməyə başlayıb. Hər yaş qrupunun özünə uyğun məşq prosesi var.
Məsələn, balacalarla sırf ciddi məşqlər etmək, cüdogi geyindirib professional
fəndlər göstərmək, onları güləşdirmək yanlışdır. Bu halda təbii ki, o,
uzaqlaşacaq. Azyaşlılar üçün məşqlər bir az maraqlı təşkil olunmalıdır. Müəyyən
oyunlar, gimnastik hərəkətlərlə onda həvəs yaratmaq lazımdır. Yeni
başlayanların bədəninin elastikliyini düzəltmək üçün əvvəlcə akrobatik
hərəkətlər, yüngül fiziki məşqlər elətdiririk”.
Fərhad bəy
deyir ki, bir çox valideynlər qısa müddətdə nəticə gözləyirlər, bu isə heç də
düzgün yanaşma deyil: "Elmar Qasımov yanıma gələndə 38 kilo idi. Ona baxan
deyirdi ki, bundan idmançı olmaz. İllər keçdi, Elmar bu sahədə kifayət qədər
irəlilədi. Məsələn, yeniyetmələr arasında yarışlarda nəticə vermədi, lakin
gənclərə keçəndə həm respublika, həm də Avropa yarışlarında yer tutdu.
Valideynlərin əksəriyyəti nəticəni çox tez əldə etmək istəyirlər. Amma bu, heç
yaxşı deyil. İdmançının qısa müddətdə medallar qazanması onun həvəsini öldürə
bilər. Düşünün, bir tərəfdən valideyn, bir tərəfdən məşqçi sıxır. İstənilən
halda, adam bezir. Elə olur ki, hətta heç zala gəlmək istəmir. Ona görə ən
yaxşısı zamana buraxmaqdır. İdmançının özündə istək, maraq olarsa, bir müddət
sonra istənilən nəticəni əldə edə bilər”.
Məşhur cüdoçuların ustad dərsləri
Fərhad
müəllimin sözlərinə görə, cüdoda çempionluğa gedən yolda əziyyət çəkmək
lazımdır: "Müntəzəm olaraq məşqlərdə iştirak etmək çox önəmlidir. Bəzən
görürsən ki, uşaqlar səhlənkarlıq edirlər. Müxtəlif bəhanələr gətirib orta
məktəb dərsləri ilə birlikdə çatdıra bilmədiklərini deyirlər. Amma kim ki,
məsuliyyətlə yanaşır, vaxtında məşqlərdə iştirak edir, mütləq bəhrəsini görür”.
Qeyd edək
ki, "Atilla” İdman klubundan Elmar Qasımov, Rüstəm Orucov, Orxan Səfərov kimi
dünyaca məşhur cüdoçular məzun olub. Fərhad müəllim bildirir ki, gənc
cüdoçularla onların görüşləri təşkil edilir. Həmin cüdoçular gənc idmançılara
ustad dərsləri keçirlər.
Söhbətimizi
yekunlaşdırıb məşq zalına daxil oluruq. Gənclər böyük həvəslə məşq edirlər. İlk
olaraq isinmə hərəkətləri ilə başlayan məşqlər bir müddət sonra bir-birini
kürəyinə alıb yerə vurmaqla davam edir, artıq zalda qızğın məşq prosesi başlayır.
Dərs prosesini bölməmək üçün məşqçilərdən birini kənara çəkib bizi
maraqlandıran suallarımızı ünvanlayırıq.
Cüdoya başlamaq üçün ideal yaş
Klubun müəllimi Samir Xankişiyevlə söhbətə
bu idman növünə başlamaq üçün uyğun olan yaş məsələsi ilə başlayırıq. O,
bildirdi ki, 4-5 yaşından uşaq
gimnastikaya getməlidir ki, bədəni formalaşsın və cüdoya gələndə artıq lazımı
bədən quruluşuna sahib olsun: "Ümumilikdə, uşaqları cüdoya 7-8 yaşından
götürürük. Bu yaşlardan gec və ya tez başlamağın müəyyən fəsadları ola bilər.
Məsələn, gec başlayanda, artıq uşağın sümükləri bərkimiş olur, tez
gətirildiyində isə uşaq prosesi dərk etmir”.
Bizim
izlədiyimiz dərs prosesi artıq professional səviyyədə keçirilirdi. İdmançılar
əlbəyaxa güləşir, bir-birilərini bir neçə saniyənin içində yerə vururdular.
Samir müəllim deyir ki, uşaqlar bu mərhələyə çatanadək müxtəlif məşqlərdən
keçilib: "Təbii ki, ilk gündən bu fəndləri etmək mümkün deyil və ən azından
bunu bacarmaq belə asan olmaz. Əvvəlcə yıxılma qaydalarını öyrədirik. Bu,
yıxılma zamanı qolun, ayağın əzilməsinin qarşısını müəyyən qədər alır”.
S.Xankişiyev
də valideynlərin ilk gündən uşaqdan gözləntilərinin çox olmağından
şikayətləndi: "Bir həftədir uşaq məşqə gəlir və valideyn soruşur ki, ipə niyə
dırmana bilmir? İzah etməyə çalışırıq ki, hələ yeni başlayıb məşqlər, uşağın
fiziki gücü olmalı, öz çəkisini qaldırmalıdır. Bunun üçün də uzun müddət məşq
etməlidir. Nəticəni tez əldə etmək istəyirlərsə, valideyn uşağının qidalanmağına,
yuxu rejiminə ciddi nəzarət etməlidir”.
Yavaş-yavaş başına sığal çəkərək
Məşqçi
deyir ki, cüdo ilə məşğul olarkən idmanın digər növləri ilə də maraqlanmaq
olar, amma insan gərək diqqətini bir istiqamətə yönəltsin: "Cüdo ilə eyni anda
fitneslə də məşğul olmaq mümkündür. Çünki cüdoçuya fiziki güc lazımdır.
Həmçinin, üzgüçülük, futbol da olar. Bu, idmançının nəfəsalma prosesini
asanlaşdırır. Əslində, elə bir idman növü yoxdur ki, eyni anda onla məşğul
olmaq mümkün olmasın. Sadəcə, bir gün cüdo, karate, başqa gün boksla məşğul
olmaq lazım deyil. Gərək insan diqqətini bir istiqamətə yönəltsin”.
Müsahibimiz
müəllimin cüdonu uşağa sevdirmək məsələsindən də danışdı: "Bəzən valideynlər
uşaqları gətirəndə tapşırırlar ki, elə et uşaq burdan qaçmasın. Yəni, nə qədər
müəllim yanına aparıblar, uşaqda cüdoya maraq yarada bilməyiblər. Bunun üçün
uşağın maraq dairəsini bilməli, özünə bağlamalıdır. Yavaş-yavaş, başına sığal
çəkərək məşq etdirmək lazımdır. Yoxsa, birdən-birə uşağı yükləsək, bezəcək və
məşqlərə maraq göstərməyəcək”.
Çempionluq
yolunda irəliləyən gənc idmançılar
"Neftçi”
idman klubunun yetirməsi olan Balabəy
Ağayev uşaqlıqdan "Atilla” idman klubunda məşq edir. Azərbaycan DövlətBədən Tərbiyəsi və
İdman Akademiyasında oxuyan 21 yaşlı Balabəy 9 yaşından cüdo
ilə məşğul olur. Deyir ki, valideynlərinin yönəltməsi ilə gəlsə də, indi cüdoya
böyük həvəsi var və çempionluq yolunda irəliləyir. Qeyd edək ki, Balabəyin bir
sıra qalibiyyətləri var. Gənclər arasında dünya ikincisi, Avropa üçüncüsü, Azərbaycan birinciliyinin qalibidir.
Digər
həmsöhbətimiz isə 7 yaşında cüdo ilə məşğul olan Ruslan Nəsirlidir. Ruslanın cüdoya gəlişi bir az fərqli olub. İlk
olaraq karate məşqlərinə qatılır və yan zalda cüdo məşqlərini görür və bu idman
növü ona daha maraqlı gəlir. Ruslan
deyir ki, cüdoda onu cəlb edən nüanslardan biri də həm ağılın, həm gücün vəhdət təşkil etməsidir. Çempionluq yolunda
irəliləyən Ruslan yeniyetmələr arasında birinci yerin qalibi olub.
Kərim Məmmədov isə
ailəsində qardaşının və atasının da cüdoçu olduğunu və marağın onlardan
keçdiyini bildirir. Onun da əsas məqsədi çempion olmaqdır. Avropa kubokunun
iştirakçısı olub.
İdmançılar
arasında xanım cüdoçular da var. Onlardan biri Südabə Ağayevadır. 12 yaşından bu idman növü ilə məşğul olur. 6
ildir ki, cüdoya gələn Südabəni bu idman növünə atası yönəltsə də, özünün də
marağı olub. Südabə deyir ki, ən böyük arzularından biri olimpiya çempionu
olmaq və gələcəkdə idman zalı açmaqdır.
Ramilə Əliyeva isə 5
yaşından cüdonu seçib və artıq, 14 ildir ki, bu idman növü ilə məşğul olur.
Ramilə deyir ki, cüdoya yönəlməyində anasının rolu böyükdür. Anası Zaqatalada
yaşayır, Ramilə isə sırf cüdo ilə məşğul olmaq üçün Bakıda kirayə qalır.
Yeniyetmələr və gənclər arasında respublika çempionu, böyüklər arasındakı
çempionatda isə 3-cü yerə layiq görülüb. Müəlliminə və anasına 2024-cü ildə beynəlxalq
yarışlarda qızıl medal qazandırmağı söz verib.
Günel Azadə