“Film bazarına bu işi bilənlər gəlməlidirlər”
Sevindirici haldır ki,
artıq yerli filmlərimiz kinoteatrlarımıza ayaq açıb. Hər mövzuda və müxtəlif
istiqamətlər üzrə filmlərimiz çəkilir. "Buna da şükür” deyib öz məhsullarımızı
seyr edirik. Di gəl ki, burada bir əmma var. Belə ki, çəkilən filmlərimizin
səviyyəsi, mövzusu sosial şəbəkə istifadəçiləri və bəzi vətəndaşlar tərəfindən
qınaq obyektinə çevrilir. Bu da özəl sektorda çalışan rejissorları, prodüserləri
həvəsdən salır.
Ötən gün rejissor Kənan MMöz "İnstaqram” səhifəsində indi rejissorların dilənçi vəziyyətində yaşadığını,
tamaşaçının onların hansı şəraitdə film çəkdiyindən xəbərsiz olduğunu qeyd edib
və onun bu fikirləri heç də birmənalı qarşılanmayıb. Rejissor dilənçilik
etdiyini gizlətməyib: "Heç bir tamaşaçı bilmir ki, yerli aktrisalarımız filmə
çəkilərkən 600 manat qonorar alırlar. Bilmirsiniz ki, rejissor filmi çəkdikdən
sonra müxtəlif yerlərə borclu qalır. Bilmirsiniz ki, rejissor bazar alverçisi
kimi çəkiliş məkanı danışanda alver edir. Bir filmi çəkmək üçün dilənçiliyə
başlayır. Bəli, bu sözü utanmadan, qızarmadan böyük hərflərlə yazıram. Çünki
doğrudan da Azərbaycan rejissorları dilənçi günündədir. Mən utanmıram, məni bu
hala salanlar utansın. Kinoteatrlar utansın ki, çəkdiyimiz filmin gəlirinin 60
faizini bizdən alır. Onlar Azərbaycan filminin qatilləridir. Nə isə, gedim dilənməyə. Axı mənim
tamaşaçılarım, "Gecə qonağı - 2”məni gözləyir”.
Rejissorun bu fikri
həmkarları və prodüserlər tərəfindən qınaq obyektinə çevrilib. Kimisi onu haqlı
hesab edir, kimisi də bu məsələlərlə prodüserin məşğul olduğunu dilə gətirir.
"Simamdan
istifadə edirəm”
Bir neçə filmin prodüseri
olan aktyor Müşfiq Şahverdiyev bizimlə söhbətində bildirdi ki, rejissorların
prodüserlik edib belə çətin vəziyyətə düşməsi problemi başqa tərəfə
istiqamətləndirir: "Kənan bizim dostumuzdur, xətrini çox istədiyim
rejissorlardandır. O da film çəkir və filminin həm prodüserliyini, həm də
rejissorluğunu edir. Mən aktyoram və az da olsa simam tanınır. Hər hansı bir
sponsorla danışmağa gedəndə öz simamdan istifadə edirəm. Prodüser kimi
sponsorlarla özüm görüşürəm. Gördüyümüz işlərə və simama görə sponsordan
razılıq alıram. Bu işdə sima da böyük rol oynayır. Mənim üçün bu işin heç bir çətinliyi
yoxdur. İndiyə qədər üç film çəkmişik, sonuncu filmi də tam rahat şəkildə başa
vurmuşuq. Şükürlər olsun ki, heç bir
problemlə üzləşməmişik və heç kimə də borcumuz yoxdur”.
"My name is İntiqam - 2”
filminə külli miqdarda maliyyə xərclədiklərini deyən müsahibimiz onun gətirdiyi
gəlirdən o qədər də razı qalmadığını deyir: "Mən o filmi xaricdə çəkmişdim.
Burada elə xarici filmlər nümayiş olunur ki, onların heç mənim çəkdiyim filmlər
qədər baxış sayı yoxdur. Açığı, bu filmim məni qane etmədi. Mən filmimin
kinoteatrlarda daha yüksək baxış sayının olacağını gözləyirdim. İkinci filmdə
müəyyən problemlər yaşadıq. Azərbaycan tamaşaçıları filmlərimizdə olan açıq-saçıq
səhnələri qəbul etmədi. Niyə xarici filmlərdə qəbul edirlər, bizdə yox? Bu kimi
problemlərə görə filmimizin kinoteatrlarda baxış sayı azlıq təşkil etdi. Digər
filmlərlə müqayisədə mənim bu filmim daha keyfiyyətli ili. 50-60 min baxış bizi
qane etmədi. Biz o filmdən 100-150 min baxış gözləyirdik. Birinci filmimiz daha
çox izlənildi və sevildi. Üçüncü filmimiz "Gizlənpaç”a gəlincə isə bu filmə
ümidimiz böyükdür. Noyabrda filmi tamaşaçılara təqdim edəcəyik. Səhvlərimizi
düzəldə-düzəldə öyrənirik. O ki qaldı dilənçilik məsələsinə, filmlərimizin
sponsorları olub və bu filmləri məhz onların köməyi ilə çəkmişik. Azərbaycanda
bu sektor təzə yaranıb. Bu məsələdə sponsorları da, maliyyə dəstəyi olan
biznesmenləri də qınamaq yaxşı çıxmır”.
M.Şahverdiyev sponsorların
filmlərə nə üçün maliyyə xərcləmədiklərinin də sirrini açdı: "Film sektorumuz
inkişafa başlayan kimi dünyada devalvasiya başladı. Sponsor problemi yarandı.
Ona görə də indi maliyyə üçün hər qapıya da getmək olmur. Bir çox şirkətlər
bağlandı, şirkətlərin büdcələri azalmağa başladı. Onlar bizə necə kömək
etsinlər? Film çəkərkən bunu da nəzərə almaq lazımdır. Mən deməzdim ki, tamaşaçılar bizim filmlərə biganə yanaşırlar.
Yaxşı filmə tamaşaçı baxacaq və onun sponsora ehtiyacı olmayacaq. Bunun üçün
deyinməyə, gileylənməyə ehtiyac yoxdur”.
Prodüser deyir ki,
rejissorun deyinməyinə heç bir səbəb
yoxdur. Çünki indiki zəmanədə kinorejissor da pis qazanmır: "Çəkdiyim üç
filmimdə ayrı-ayrı rejissorlara müraciət etmişəm. Onların hamısına da normal
qonorar ödəmişəm. Hər rejissorla da ayrı-ayrı pullar danışılıb. Onların istədiyi
məbləğ də ödənilib. Kinorejissorlar heç də bugünkü zamana, günümüzə baxanda az
pul tələb etmirlər. Kənanın fikrinə hörmətlə yanaşıram. 2-3 il ərzində
ssenaristlər, rejissorlar, montajçılar, rəssamlar, bir sözlə, film sektorunda
çalışan insanlar qiymətlərini 3 dəfədən çox qaldırıblar. Yaxşı işləyənlər,
işinin peşəkarları pullarını qazanırlar. Burada gileylənməli heç bir şey
yoxdur. Bu il 20-dən çox film çəkilib. Bəs bu pulu haradan tapırlar? Deməli,
artım və dəstək var”.
Aktyor gələcəyə ümid
bəslədiyini də dedi. Bildirdi ki, gün gələcək, Azərbaycanın kommersiya filmləri
elə səviyyədə olacaq ki, kinoteatrlar xarici filmləri almayacaqlar: "Elə bir
vaxt gələcək ki, xaricilər bizim kinoteatrlardan pul ala bilməyəcəklər. Qoy
film çəkənlər bilsinlər ki, film bazarına bu işi bilənlər gəlməlidirlər.
Tamaşaçıların hansı zarafatlara gülməsinə, kinoteatra gedən təbəqənin zövqünə
bələd olsunlar. Dram filmlərimiz kinoteatrlarda o qədər də baxılmır.
Rejissorlar deyirlər ki, Azərbaycan tamaşaçısı dram janrını o qədər də anlamır
və ya dram janrlı filmlərə baxmır. Bu, tamamilə səhv fikirdir. Bu janrda
normal, inandırıcı filmlər çəksələr, niyə baxmasınlar ki? Nə üçün bizim
tamaşaçılarımız türk dramlarına baxıb ondan zövq alırlar, ancaq bizim dramlarımızdan
zövq almırlar? Demək ki, problem bizdədir, tamaşaçıda deyil. Bəs onda nə üçün
komediya filmlərinə baxırlar və gəlirlər? Yaxşı ssenari, aktyor oyunu və
prodüser lazımdır ki, dram janrımız da qəbul olunsun. Bu gün tamaşaçıda heç bir
günah görmürəm”.
Rejissor film çəkmək istəyirsə,
mütləq prodüserlə işləməlidir
Kinoprodüser,
rejissor Fehruz Şamıyevbizimlə söhbətində qeyd etdi ki, yaxşı,
bazarın tələblərinə cavab verən layihəyə hər zaman vəsait tapmaq
mümkündür: "Kapitalist cəmiyyətində filmin istehsalçısı prodüserdir. Bizim
ölkədə də yetərincə prodüserlər var və kifayət qədər də filmlər istehsal
olunur. 1990-2005-ci illərdə rejissorlar film çəkmək istəyirdilərsə, gedib
maliyyəni özləri axtarırdılar. Mənə elə gəlir ki, artıq bu proses geridə qalib
və rejissor mütləq filmi çəkmək üçün birinci prodüseri axtarıb tapmalıdır. Əgər
filmin rejissoru və prodüseri eyni adamdırsa, burda problemlə qarşılaşan yenə də
prodüserdir. Rejissor film çəkmək istəyirsə, mütləq prodüserlə işləməlidir. Çünki
rejissorun işi yaradıcı işdir və o, enerjisini maliyyə axtarmağa sərf etməməli,
məkan danışıb, geyim həll etməklə məşğul olmamalıdır. Azərbaycan kinosunda hər
bir rejissor ilk olaraq işə yaxşı prodüser tapmaqla başlamalıdır. Məhz bacarıqlı
prodüser istedadlı rejissorun yaxşı layihəsi ilə tanış olduqdan sonra ona
vəsait cəlb etməyə başlayacaq”.
Kinoprodüser əlavə etdi ki,
indi komediya filmlərinin dövrüdür: "Son illər istehsal olunan filmlər uğur
gətiribsə, mütləq həmin komanda növbəti filmə başlayır. İndi Azərbaycan bazarında
kommersiya filmlərinin sayı artır. Tamaşaçı bazara diktə edir. Əgər tamaşaçı
melodrama baxmağa başlayırsa, deməli, melodramların sayı artacaq. Amma hazırda
komediyanın dövrüdür. Məncə, yaxın vaxtlarda bu mərhələ də arxada qalacaq”.
F.Şamıyev Kənan MM-in
rejissorları "dilənçi” adlandırmasına qarşı çıxdı və bu fikirlə heç də
razılaşmadığını qeyd etdi.
"Kənan
MM haqlıdır”
Kinorejissor
Ramil Ağasıyev Kənan MM-in fikri ilə razılaşdığını bildirdi. Qeyd
etdi ki, "Arzularının ardınca” filminin bir neçə ildir nümayiş olunmasına baxmayaraq,
o da bu günə kimi filmin borcunu ödəyir: "Məsələ çox qəlizdir. Burada problem
birdir, ikidir ki sayasan? Film distribüterləri heç nə etmədən 60 faiz qonorar
alır. Maraqlıdır, onlar hansı səbəbdən 60 faiz qonorar almalıdır? Bunu kim
təyin edir axı? Görəsən xarici filmlərdən də bu qədər maliyyə tələb edirlər?
Misal üçün, mən film distribüteriylə işləyirdim, onlar hətta saxtakarlıq da
edirdilər. Mənim adımdan heç bir icazəm
olmadan kimlərəsə dəvətnamələr verirdilər. Mən məsələyə nəzarət edəndə bir bəhanə
gətirirdilər”.
Hər peşənin öz çətinlikləri var. "Asan iş
yoxdur” desək, yəqin ki, bu fikrimizdə yanılmarıq. Hər nə qədər çətin olsa da,
rejissoru "dilənçi” adlandırmaq istənilən halda düzgün deyil. Bizim kino
tariximizdə Eldar Quliyev, Oqtay Mirqasımov, Rasim Ocaqov, Həsən Seyidbəyli,
Ramiz Fətəliyev və digərləri kimi rejissorlarımız olub. Onlar yaşadıqları
çətinliklərə baxmayaraq, öz sənətlərini seviblər və bir-birindən maraqlı
filmlər ərsəyə gətiriblər.
Xəyalə Rəis