Fikrət Yusifov: "Büdcəmiz qeyri-neft sektoru hesabına təmin edilməlidir"
İyulun
10-da Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin
sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2016-cı ilin birinci yarısının
sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr
olunan iclası keçirildi. İclasda çıxış edən ölkə
Prezidenti dünyada gedən
iqtisadi, siyasi prosseslərin Azərbaycana təsiri ilə
bağlı məqamların,
aparılan iqtisadi islahatların və əldə olunan nəticələrin
dərin təhlilini verdi və bu ilin sonuna qarşıda duran əsas vəzifələri müəyyən
etdi.
Başlanğıcı
2007-2008-ci illərin məşhur ipoteka böhranı ilə qoyulan, ilk öncə ABŞ-ın və Avropanın, sonradan isə digər ölkələrin də bank sistemini iflic vəziyyətinə sala bilmiş maliyyə böhranı öz ardınca iqtisadi
böhranı da qaçılmaz etdi. Keçən
ilin əvvəllərinə
qədər Azərbaycanın maliyyə sistemi dünyanın ən qabaqcıl ölkələrinin
üzləşdiyi maliyyə böhranın təsirlərindən
kənarda qala
bildi. Lakin neftin dünya bazarlarında kəskin ucuzlaşması ilə müşayət
olunan iqtisadi böhran, illərlə iqtisadiyyatımızın neftdən asılılığının azaldılması istiqamətində görülən
tədbirlərə - Ümumi Daxili Məhsulda qeyri-neft sektorunun payının 70%-ə qədər
qaldırılmasına baxmayaraq, bizdən
yan ötə bilmədi. Azərbaycan postneft dövrünə hazırlığın 2020-ci illərdə
başa çatmasını nəzərdə tutsada, ondan asılı olmayan səbəblərdən bu dövr bir neçə il öncə başladı. Böhrana qədər
aparılan islahatların əsas
məqsədi, ölkə iqtisadiyyatının neftdən asılılığının minimuma endirilməsini təmin etmək
idi. Son 5 ildə qeyri-neft sektorundan ixracın həcmi 60%-dən çox arta bilmişdi. Lakin dünya
iqtisadi məkanını
bürüyən və Azərbaycan iqtisadiyyatının da yan keçə bilmədiyi bu iqtisadi böhran ölkə iqtisadiyyatının neftdən asılılığını minimum həddə qədər endirməyi nəzərdə tutan proqnozların tam
reallaşdırılmasına imkan vermədi.
Böhran Azərbaycan hökumətini, onun dövlət rəhbərliyini
qətiyyən ruhdan salmadı. Hökumət iqtisadiyyatın qapısını
vaxtından əvvəl kəsə
bilmiş böhrana kəskin
antiböhran tədbirləri ilə cavab vermək yolunu tutdu. Keçən ilin ikinci yarısından başlanan və əslində
iqtisadiyyatın postneft dövrünün yeni iqtisadi modelinə çevrilmiş bu islahatlar, ilk öncə ölkədə
azad sahibkarlığın qarşısında dayanan bütün maneələrin
kəsilib
atılmasına istiqamətləndi. Ölkə başçısının "heç kimin
toxunulmazlıq statusu ola bilməz”
çağrışı ilə başlanan
antikorrupsiya tədbirləri, onun bu məsələdə kiməsə
güzəşt etməyəcəyini birdaha hər kəsə açıq göstərdi. Bunun ardınca gömrük və vergi sistemlərində aparılan sadələşmələr, inhisarçılığın aradan qaldırılması, yoxlamaların
dayandırılması, sahibkarlıq fəaliyyətinə lisenziya və xüsusi icazələrin
verilməsindəki yeniliklər, tikinti sahəsində bütün maneələrin
aradan qaldırılmasını hədəfləyən
qərarlar,
investitsiya və ixracın təşviqinə dair sərəncamlar, sahibkarların şikayərlərinə
operativ və obyektiv
baxışı hədəfləyən
üç səviyyədən ibarət
appeliasiya şuralarının yaradılması, qanunvericilikdə iş adamlarına iqtisadi amnistiya nəzərdə
tutan və onların
vergidən
yayınması üçün cinayət
məsuliyyəti müəyyən
edən məbləğin on dəfə
azaldılması kimi tədbirlər ölkədə
real sektorun sürətli
inkişafını hədəfləyən
əsas addımlar idi. Ən mühüm addım isə yaxın, orta və uzaq perspektivlər üçün ölkə iqtisadiyyatının inkişafını nəzərdə
tutan yol xəritəsinin hazırlanmasına dair qərar oldu. Bu qərarın böyük özəlliyi ondan ibarətdir ki, hər üç dövrü əhatə edəcək və ayrı-ayrı sahələrin
inkişafını hədəfləyəcək bu proqramlar işlənməzdən
öncə yerli və xarici mütəxəssislərin
iştirakı ilə hər bir sahənin dərin dioqnostikası keçiriləcək və
onu inkişafına maneə
olan bütün məqamlar
aşkarlanaraq aradan qaldırılacaqdır.
Cari ilin
birinci yarısının yekunlarına həsr
olunmuş müşavirədə Prezident dünyada baş verən iqtisadi təlatümlərə
baxmayaraq Azərbaycan
iqtisadiyatının davamlı və
ardıcıl şəkildə inkişaf etdiyini konkret
faktlarla hər kəsə göstərdi.
Bəli, ümumi
iqtisadiyatda müəyyən geriləmələr var, ancaq bu ilk növbədə neftin dünya bazarlarındakı qiymətlərinin kəskin
düşməsi və onun hasilatının azalması ilə bağlı olan bir məsələdir.
Cari ilin birinci yarısında iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunun əksər
aparıcı sahələrində isə
nəticələr pozitivdir. Əgər
keçən illə müqaisədə
qeyri-neft sənayesi, kənd təsərrüfatı
istehsalı, nəqliyyat,
informasiya və rabitə xidmətləri,
pərakəndə ticarət
və s. sahələr üzrə
ciddi irəliləyişlər ola bilibsə bu o deməkdir ki, Azərbaycan hökuməti postneft dövrünün nəbzini vaxtında və çox dəqiq
tuta bilib və onun bu
dövrdə apardığı
islahatlar mövcud vəziyyətə tam adekvat
islahatlardır. Bunun belə
olduğunu və Azərbaycan hökumətinin postneft dövründə apardığı iqtisadi islahatların əhəmiyyətini
dünyanın iki ən böyük
maliyyə
institutunun – Beynəlxalq
Valyuta Fondunun və
Dünya Bankının rəhbərlikləri də
artıq rəsmi bəyan ediblər.
İndi Azərbaycan hökuməti bu yolda daha inamla irəliləmək
və postneft
dövrünün islahatlarını maksimum qısa zaman kəsiyində
başa vurmağı hədəfləyir. Ölkə
Perezidentinin iki gün öncə
keçirilən müşavirədə dediyi kimi, islahatların əsas hədəfi
bir neçə il ərzində dövlət
büdcəmizin gəlirlərini qeyri-neft sektoru hesabına təmin etmək olmalıdır. Bu baş verdikdən sonra isə dünya bazarlarında neftin qiymətlərinin qalxıb düşməsinin heç bir əhəmiyyəti
olmayacaqdır.
Fikrət Yusifov"Ekonomiks” Beynəlxalq İqtisadi Araşdırmalar
Birliyinin sədri, iqtisad elmləri doktoru, professor