Faşizm üzərində qələbənin qeyri-rəsmi himni - Video

09.05.20 11:23 1165

"Qələbə Günü”... 45 il bundan əvvəl bəstəkar David Tuxmanovun şair Vladimir Xaritonovun sözlərinə yazdığı mahnı Böyük Vətən müharibəsindəki böyük qələbənin atributuna çevrildi. Mahnı təkcə Rusiyada deyil, bütün postsovet məkanında faşizm üzərində qələbənin təntənəsinin simvolu kimi qəbul edildi, sovet ordusunun parad marşına çevrildi.Mahnı faşizmlə müharibədə böyük qələbədən çox sonra yaransa da müharibə mövzusunda yazılan ən yaxşı mahnı kimi sevildi. "Qələbə Günü” əsl xalq mahnısı oldu.Dillər əzbərinə çevrilən, hamının xorla oxuduğu mahnının yaranma tarixi qədər taleyi də maraqlıdır.

Mahnıya hücumlar

1975-ci ilin mart ayında cəbhəçi şair Vladimir Xaritonov dostu David Tuxmanova müharibəyə həsr olunan mahnı yazılmasını təklif edir. O vaxta qədər işbirlikləri xüyli uğurlu alınmışdı. Onda ölkə böyük qələbənin 30 illiyini qeyd etməyə hazırlaşırdı. SSRİ Bəstəkarlar İttifaqı müharibə haqqında ən yaxşı mahnı müsabiqəsi elan etmişdi. Müsabiqənin bitməsinə bir neçə gün qalmış Xaritonov mətni Tuxmanova təqdim edir. Bəstəkar mətnin musiqisini çox tez yazır və bəxtlərindən münsiflər heyəti mahnıya müsabiqənin son dinləmələrində qulaq asır. Mahnını Tuxmanovun həyat yoldaşı, şairə və müğənni Tatyana Saşko oxuyur.

"Mahnının sözlərini yazandan sonra istedadına yüksək qiymət verdiyim Tuxmanova təqdim etdim. Bir neçə gündən sonra telefon zəngi gəldi: "Mahnı hazırdır”-deyə Xaritonov sonralar xatırlayırdı: "Tuxmanov royalda çalmağa və həyat yoldaşı Tanya mahnını ifa etməyə başladı. Mən həyat yoldaşımla telefonun dəstəyindən asılıb qalmışdıq. Tanya Saşko bizim üçün "Qələbə Günü”nün ilk ifaçısı oldu. Biz mahnını gözyaşları içində dinlədik”.

Amma mahnı müsabiqədə heç bir yer tutmur. Tuxmanovun yaşlı həmkarları mahnlya kəskin reaksiya verirlər. Mahnı əleyhinə sərt rəylər səslənir. Mətnin musiqisini yüngül hesab edirlər. "Mahnıda müasir orkestr alətlərindən, məsələn, bas gitaradan istifadə uyğun deyil. Musiqidə Qərb ritmlərinin fostrot və tanqo elementləri var ”- deyə Teleradiokomitəsinə mahnı ilə bağlı çoxlu tənqidlər daxil olur. Nəticədə mahnını nə radionun, nə də televiziyanın efirinə buraxırlar.

Müasirlərinin dediklərinə görə, tənqidlərin səbəbi musiqidə və onun müəllifində idi. "Xaritonov cəbhə iştirakçısı və müharibə veteranıdir. Onun sözlərinə hələ 50-ci illərdə Anatoli Novikov, Vano Muradeli kimi yüksək qiymətləndirilən bəstəkarlar mahnı yazıblar. Amma indi onun gənc bir bəstəkarla həmmüəllif olması düzgün deyil”- deyə qeyd edirdilər. Bəstəkar Tuxmanov isə gənc idi, 35 yaşı vardı. Onun daha çox estrada mahnıları şlyaqer sayılırdı. O zaman dövlətin mahnı siyasətini Bəstəkarlar İttifaqı müəyyən edirdi. Oradakıların çoxu da yaşlı adamlar idi. Bəstəkarlar İttufaqının sədri Radion Şedrin: "Qələbə haqqında bu ruhda mahnı oxumaq olmaz”- deyə fikrini bildirdi. Bəstəkarlar İttifaqının, televizya və radio rəhbərliyinin fikrincə, Tuxmanov dövlət miqyaslı mahnı müəllifi statusuna uyğun deyildi. O gənc olmaqla bərabər təcrübəli deyildi. Baxmayaraq ki, Tuxmanov artıq "Axırıncı elektrik qatarı”, "Mənim ünvanım – Sovet İttifaqıdır”, "Ağ rəqs”, ”Mən səni sevirəm, Rusiya”, "Bu dünya necə gözəldur” kimi hitlərin müəllifi idi, amma onun Moskva komsomolu müjafatından başqa hec bir tutulu və vəzifəsi yox idi. O, Qnesin adına musiqi məktəbini bitirmişdi və peşəkar bəstəkar diplomu almışdı. Onlarla məşhur mahnılar yazmışdı. Tuxmanov yalnız 1973-cü ildə Bəstəkarlar İttifaqına qəbul edilir.

Bütün ölkənin oxuduğu mahnı

Müğənni Leonid Smetannikov mahnını 1975-ci il 9 May ərəfəsində "Mavi işıq” gecəsinin çəkilişlərində oxuyur. Ancaq bu ifa "Qələbə günü”nün taleyinə işıq gətirmir. Mahnı ifa çoxlu tamaşaçı məktublarına səbəb olsa da efirdə uzun müddət yeganə ifa olaraq qalır. Ta o vaxta qədər ki, mahnı Lev Leşenkonun ifasında səslənir...

Lev Leşenko müsahibələrinin birində mahnını ilk dəfə oxumasını belə xatırlayıb: "Qazaxıstanda Qələbə günündə bu mahnını oxudum. Bütün zaldakılar ayağa qalxıb ağlayırdı. Mən başa düşdüm ki, bu möhtəşəm mahnıdır və xalq bunu ayaq üstündə alqışlayır. Mən böyük sevinc hissi keçirdim. Fikirləşdim ki, bu, ölkənin ikinci himni ola bilər. Amma yenə də mahnının oxunmasına icazə verilmir”- deyə müğənni xatırlayır: "Çoxlu məktublar yazılsa da bunlar mahnının taleyini dəyişmir”. Müğənni konsertdən sonra "Gənclik” radiostansiyasının redaktorlarından birinə yanaşıb bədii şuranın mahnını efirə vermədiyini bildirir. Amma yenə də mahnıya münasibət dəyişmir.

Yalnız yarım ildən sonra müğənni "Milis günü”nə həsr olunan konsertin məşqlərinə gələrkən "Qələbə Günü”nü oxumağı təklif edir. Məşqdən sonra milis rəhbərliyi konserti bu mahnı ilə bitirməyi təklif edir. Konsert mərkəzi televiziya və radio ilə birbaşa yayımlandığından mahnını bütün ölkə eşidir. Lev Leşenko mahnını rəsmi icazəsiz oxuyur. Mahnı səsləndikcə bütün salondakılar ağlayır. Publika mahnını dərhal qəbul edir və müğənnini alqışlarla yenidən səhnəyə qaytarırlar. Yalnız bundan sonra mahnını bütün ölkə oxuyur.

"Qələbə Günü” çox keçmir ki, "Mahnı-75” musiqi festivalının laureatı olur. Bu hadisədən sonra Dövlət Teleradio Komitəsinə mahnının efirdə səslənməsi ilə bağlı kütləvi şəkildə məktublar daxil olur. Mahnının "Mahnı-76” festivalında da təkrarlanması xahiş olunur. Mahnı o qədər sevilir ki, ayrı-ayrı müğənnilər onu repertuarına daxil edirlər.

"Qələbə günü” mahnısı İosif Kobzon, Müslüm Maqomayev, Yuri Boqatikov, Yuri Qulyayev, Edita Pyexa kimi müğənnilərin ifasında səslənir. Mahnının sosialist ölkələrində müxtəlif dillərdə ifa edilən variantları lentə alınır.

Mahnının həmçinin Viktor Maksimkinin tərcüməsində əsgər mahnıları festivalında Polşa Hərbi Ansamblının ifasında səslənən versiyası da var. 1981-ci ildə keçirilən festivalda həmçinin mahnının polyak-rus variantı da oxunub.

"Qələbə Günü” marş şəklində dünyanın bir çox ölkələrinin orkestrləri tərəfindən ifa olunur. 2016-cı ildə mahnı Böyük Vətən müharibəsi haqqında ən yaxşı mahnı kimi Lev Leşenkonun ifasında XI "Katyuşa” Ümumrusiya festivalının "Rusiya ulduzu” xüsusi nominasiyası üzrə qalib olur.

2015-ci ildə "Rus repartyoru” jurnalının apardığı sosioloji sorğuda "Qələbə günü” nün mətni Rusiyada rus və dünya klassikasının şeir mətnləri hit-paradında beşinci yerə çıxır. Mahnıda müharibə illərində SSRİ üçün çox əhəmiyyətli olan "marten sobası” ağır sənayenin simvolu kimi xatırlanır. Uğurlar mahnını izləyir. Ölkə rəhbəri Leonid İliç Brejnev Xaritonova: "Biz dünyada olmayacağıq, amma xalq sənin mahnını həmişə oxuyacaq”- deyə mahnıya ümumxalq məhəbbətini ifadə edir.

Hamı balkona!

1975-ci ildən bəri Rusiyada "Qələbə Günü” mahnısı səslənmədən 9 Maya həsr olunan bircə tədbir də keçirilmir.

2018-ci ildə "Qələbə Günü”nün səs yazısı ölkənin ikinci himni kimi Rusiyanın Rekordlar Kitabına daxil edilib. Həmin il Krosnoyarsk şəhərinin meri Sergey Yerominin təşəbbüsü ilə 9 may münasibətilə meydana yığılan "Ölməz polk”un iştirakçıları birlikdə "Qələbə günü”nü oxuyublar. Həmin gün aksiyada13 min 911 adam iştirak edib.

Faşizm üzərində qələbənin 75 illik yubileyi münasibətilə bütün Rusiya əhalisi 9 May Qələbə Günündə məhz bu mahnını "Qələbə günü” nü oxuyacaq. SSRİ xalq artisti Vasili Lanovoyun "Qələbə Günü”nü öz balkonlarımızdan oxuyaq”- çağırışına ölkə prezidenti Vladimir Putun də səs verib. Rusiya mətbuatı "Putin rusiyalılara xoş sürpriz hazırlayır”-deyə prezidentin balkondakı çıxışını öncədən şərh edir.

"Mahnıda faşizmə qarşı mübarizə aparan xalqların rəşadəti, igidliyi, qürur hisi, eyni zamanda müharibənin yaraları, itkiləri əks olunub. Mahnı müharibənin dəhşətlərini də, böyük qələbə sevincini də gözəl ifadə edir...”- deyə ruslar mahnını qürur hissi ilə oxumağa hazırlaşırlar.

Mayın 5-də Rusiyalı sənət adamları ölkə əhalisini "Qələbə günü müxtəlif dillərdə” aksiyasına qoşulmağa çağırıblar. Aksiyaya Lev Leşenko start verib.

Leonid Smetannikov da 45 ildən sonra "Qələbə Günü”nü yenidən yazdırıb. "Qərinələr keçəcək, müharibənin yaraları kimi bu mahnı da unudulmayacaq. Nəsillər bu mahnını ifa edəcək. Necə ki, bu gün böyükdən-kiçiyə bütün Rusiya əhalisi və dünya xalqları öz dillərində bu marşı oxuyurlar. Bu, ən böyük Qələbədir- musiqinin qələbəsi”- deyə müğənni bildirib.

"Qələbə Günü” həmçinin dünyanın bir neçə xalqının dilində oxunacaq. "Rusəməkdaşlığı təşkilatı” öz facebook səhifəsində "Qələbə Günü” faşizmə qarşı vuruşan xalqların ölməz şücaətini ifadə edir və artıq çoxdan bu bayramın qeyri-rəsmi himninə çevrilib”- deyə qeyd edib. Həmçinin mahnıya videoçarx çəkilməsi üçün müsabiqə də elan olunub: Məqsəd xalqların birliyini göstərmək, müharibələrə etiraz etmək, sülhə çağırışdır”.

Rusiya mətbuatından tərcümə etdi

Təranə Məhərrəmova