“Exchange”lərin bərpası “qara bazar”ı ləğv edəcək
Milli Məclisin dünən keçirilən plenar
iclasında "Valyuta tənzimi haqqında” qanuna müvafiq dəyişikliklər müzakirəyə
çıxarılıb. Dəyişikliklərdə Azərbaycanda fiziki və hüquqi şəxslərə
valyutadəyişmə məntəqələri açmağa icazə verilməsi təklif olunur. Millət vəkilləri
bu dəyişikliyi müsbət qiymətləndirib.
Deputat Elmira Axundova bildirib ki,
valyutadəyişmə məntəqələri həm "qara bazarı” ləğv edəcək, həm də ölkəmizə
valyuta axınını artıracaq: "Valyutadəyişmə məntəqələrinin açılması xarici
turistlər üçün əhəmiyyət daşıyır. Xarici qonaqlar bəzən Azərbaycanda valyutanı
dəyişə bilmirdilər və xarici valyuta yenidən ölkədən çıxırdı. Amma
valyutadəyişmə məntəqələrinin açılması xarici turistlərə imkan verəcək ki,
dolları manata dəyişsinlər. Bu, həm də ölkədə turizmin inkişafına töhfə
verəcək”.
Sonda "Valyuta tənzimi haqqında"
qanuna dəyişikliklər təsdiq edilib.
Əslində valyutadəyişmə məntəqələri bağlanan
vaxtlarda bir çox ekspertlər bildirirdilər ki, "exchange”lərin bağlanması "qara
bazar”ın genişlənməsinə gətirib çıxaracaq. Bəs yenidən bərpa olunması "qara
bazar”ın ləğv edilməsinə səbəb olacaqmı? Maliyyə bazarları üzrə ekspertCəfər İbrahimli "Kaspi”yə
açıqlamasında bildirdi ki, o, valyutadəyişmə məntəqələrinin bağlanmasını
dəstəkləməyib: "Valyutadəyişmə məntəqələri bağlananda bir çoxları
bunu dəstəkləyirdi. Qeyd edirdilər ki, bu məntəqələr valyutanın oynaqlığını
yaradırdı, onlar olmasa valyutanın qiyməti tənzimlənəcəkdi. Mən o qənaəti
paylaşmamışam. Bu gün də o fikirdəyəm ki, tam tərsi olaraq valyutadəyişmə
məntəqələri və valyutaya insanların əlçatanlığı, sürətli dəyişdirilməsi, hətta
bankların valyutanın alqı-satqısını təmin etməsi tam tərsi olaraq bazarda real
qiymətin formalaşmasına kömək edir. Çünki bazarda nə qədər oyunçu olsa, bu,
daha real qiymətin formalaşmasına gətirib çıxarır. Buna əmtəə bazarının
timsalında nəzər salaq. Əmtəə bazarında hər yer yığışdırılsa, satış ancaq bir
marketdə aparılsa, burada qiymətlərin oynaqlığı qeyri-düzgün şəkildə gedər. Bu
mənada valyutadəyişmə məntəqələri lisenziya alınmış təşkilatlar olduğu üçün və
bunlar baş ofisin gün ərzində müəyyənləşdirdiyi kurs siyasətinə uyğun, hətta o
kursun eynisini həyata keçirmək məcburiyyətindədirlər. Özbaşına kurs
müəyyənləşdirmirlər. Əvvəllər də belə hallar qanunvericiliklə tənzimlənirdi.
Məzənnə baş ofisin təlimatları çərçivəsində dəyişdirilirdi. Dolayısı ilə o
qənaətdəyəm ki bazarda nə qədər çox oyunçu olsa, bu, valyutanın qiymətinin daha
real formalaşmasına kömək edər”.
C.İbrahimli qeyd etdi ki, əgər
valyutadəyişmə məntəqələri açılsa, insanlara əlçatan yerlərdə sürətli şəkildə
valyuta dəyişimi aparılsa, bu, "qara bazar”ın ləğv olunması istiqamətində
atılan uğurlu bir addIm olar”.
İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənovdeyir ki, valyutadəyişmə məntəqələrinin olmaması ölkədə son dövrlərdə
prioritet istiqamətlərdən biri olan turizm üçün ciddi problemlər yaradır. Belə
ki bir sıra hallarda turistlər bank filiallarını axtarıb tapmalı, burada öz vəsaitlərini
dəyişməlidirlər. Bu çətinlik isə onların hansısa formada bu istiqamətdə fəaliyyətlərini
tormozlayır. Nəticədə bəzi hallarda turistlər istədikləri qədər vəsaiti burada
xərcləyə, arzularına uyğun davrana bilmir. Bu isə nəticədə bazarlara turistlər
tərəfindən çıxarılan vəsaitlərin həcminə təsir göstərir. Digər tərəfdən,
valyutadəyişmə məntəqələrinin olmaması bu sahədə spekulyativ davranışlara və
"qara bazar” iştirakçılarının turistləri aldatmasına şərait yaratmasına gətirib
çıxarır. Bu isə nəticədə turistlər üçün xəyal qırıqlığı, Azərbaycanla bağlı təəssüratlarında
mənfi fikirlər yaradır, təkrar turizmin gələcəyi ilə bağlı təhlükələrin
yaranmasına gətirib çıxarır. Bankların, bank filiallarının sayının məhdud
olması, valyutaya əlçatanlığında problemlər məzənnənin müəyyənləşərkən marjanın
yüksək həddə olmasına gətirib çıxarır, alış və satış arasında ciddi fərqlər
yaranır. Bu da son nəticədə biznesə, vətəndaşlara, onların yığımlarına mənfi təsir
göstərir. Eyni zamanda, biznesin xərcləmələrində əlavə əməliyyat xərclərinin
ortaya çıxmasına gətirib çıxarır”.
R.Həsənov deyir ki, qeyd etdiyi faktorlar əslində
bazarı liberallaşdırmaq, yumşaltmaq lazım olduğunu labüd edirdi: "Bazar
iştirakçılarının sayını artırmaqla rəqabət mühitini dərinləşdirmək lazım idi.
Eyni zamanda, valyuta əlçatanlığını yüksəltmək lazımdır. Məhz bunun nəticəsidir
ki, qeyd olunan istiqamətdə hökumət yenidən yumşalma siyasəti həyata keçirmək məcburiyyətində
qalıb. Ümid edirəm ki, növbəti dövrlərdə məhz qeyd edilən nöqsanların aradan
qaldırılması, yaxud təsirlərinin zəiflədilməsi, qara bazarla mübarizənin
effektivliyinin artırılması məsələsində məhz valyutadəyişmə məntəqələrinin fəaliyyətə
başlaması əhəmiyyət kəsb edəcək”.
Aygün