Ermənistanın Türkiyəyə daha çox ehtiyacı var
"Sürix protokolu” 2009-cu il oktyabrın 10-da
İsveçrənin Sürix şəhərində Fransa, ABŞ, Rusiya, Ermənistan, Türkiyə və
İsveçrənin xarici işlər nazirləri tərəfindən imzalanan sənəddir. Həmin sənəd Türkiyə ilə Ermənistan arasında
sərhədlərin açılmasını özündə təsbit edirdi. Bu protokolun imzalanması üçün
danışıqlar təxminən iki il ərzində İsveçrənin vasitəçiliyi ilə gizli
aparılmışdı. Lakin sonradan bu protokollar heç bir hüquqi əhəmiyyət kəsb
etməyən kağız yığınına çevrildi. Təbii ki, bu, Ermənistan üçün növbəti zərbə,
diplomatik məğlubiyyət sayılmalıdır. Lakin rəsmi İrəvan adəti üzrə bununla
bağlı ictimai rəyi çaşdırmağa yönəlik bəyanatlar verir, protokolların qüvvədən
düşməsində Türkiyəni ittiham edir. Ermənistan elə bir görüntü yaratmağa cəhd
edir ki, guya sərhədlərin açılmasında Türkiyə tərəfi maraqlı olub, bunun üçün
öhdəliklər götürüb, sonradan verdiyi sözü yerinə yetirmədiyi üçün proses baş
tutmayıb.
Misal üçün,
Ermənistanın xarici işlər naziri Edvard Nalbandyan Yunanıstana səfəri zamanı bu
ölkə Xarici İşlər Nazirliyində çıxışında Türkiyə ilə imzalanmış protokolların
həyata keçməməsində Ankaranı ittiham edib. O bildirib ki, Ermənistan 2018-ci
ilin yazına qədər bu protokolları ləğv edəcək. Erməni diplomat bir qədər də
irəli gedərək, uydurma "erməni soyqırımı” barədə fikirlər səsləndirib, sərsəm
iddialar ortaya qoyub. Onun bu sayıqlamalarına Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi dərhal
cavab verib. Nazirlik bəyanat yayaraq bildirib ki, E.Nalbandyanın açıqlamaları
əsassızdır və beynəlxalq ictimaiyyəti yanıltmağa yönəlib. Türkiyə XİN xüsusilə
vurğulayıb ki, rəsmi Ankaranın protokol prosesində əsas məqsədi Türkiyə ilə
Ermənistan arasında normallaşma prosesinin Cənubi Qafqazda əhatəli sülh və
sabitliyi təmin edəcək şəkildə həyata keçirilməsi, bu çərçivədə Dağlıq Qarabağ
probleminin həlli prosesində BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarlarına uyğun
olaraq Azərbaycanın ərazi bütövlüyü təməlində irəliləyiş əldə olunması idi.
Bəyanatda qeyd olunub ki, istənilən halda, Ermənistan Azərbaycan ərazilərinin
işğalına son qoymalıdır. Türkiyə XİN E.Nalbandyanın uydurma "erməni soyqırımı”
barədə iddialarının da həqiqətdən uzaq olduğu qeyd edərək diqqətə çatdırıb ki, Ermənistandan
gözləntimiz mübahisəli tarixi mövzuları kənara qoyub, yaxın tarixin ən önəmli
insanlıq cinayətlərindən biri olan Xocalı qətliamının hesabını verməlidir.
Göründüyü kimi,
diplomatik uğursuzluğa düçar olan Ermənistan E.Nalbəndyan səviyyəsində yalan
bəyanatlar səsləndirməklə, dünya ictimaiyyətində yanlış rəy formalaşdırmağa,
bəlkə də bu hərəkətlərlə yeni təxribatlar törətməyə cəhd edir. Bununla bağlı
fikirlərini "Kaspi”yə bölüşən millət vəkili,
politoloq Elman Nəsirov bildirib ki, rəsmi İrəvanın "Sürix protokolu”ndan
imtina etmək barədə mövqeyi təzyiq elementlərini özündə ehtiva edir. Deputatın
fikrincə, E.Nalbəndyanın açıqlaması beynəlxalq ictimai rəyi çaşdırmağa da
hesablanıb: "Ermənistan belə bir fon yaratmaq istəyir ki, guya rəsmi İrəvan
Türkiyə ilə münasibətlərin hər bir səviyyədə bərpasında maraqlıdır, lakin qarşı
tərəf bunun üçün heç bir addım atmır. Üstəlik, Nalbəndyan "yaz aylarına qədər”
ifadəsini işlətməklə, sanki Türkiyəyə düşünmək üçün vaxt verir. Əslində isə
Nalbəndyan bu açıqlama ilə bir sıra reallıqları gizlətməyə çalışır. Hansı ki,
"Sürix protokolu” ilə bağlı rəsmi Ankaranın qəti mövqeyi var. Ankaranın
dəyişməz mövqeyi bundan ibarətdir ki, münasibətlərin normallaşması, sərhədlərin
açılması üçün Ermənistan ilk növbədə Türkiyəyə qarşı əsassız ərazi
iddialarından geri çəkilməli, qondarma "erməni soyqırımı” məsələsini bir kənara
qoymalı, ən nəhayət, işğal altında saxladığı Azərbaycan torpaqlarını
qeyd-şərtsiz azad etməlidir. Ən mühüm şərt, xüsusilə sonuncu şərt idi ki,
Ermənistan işğala son qoysun. Yalnız bundan sonra əlaqələrin bərpasından söhbət
gedə bilərdi. Ancaq Ermənistan tərəfi bütün bunları bir kənara qoyur, İrəvan
rəsmiləri bu şərtləri dilinə gətirməkdən çəkinirlər. Çünki, belə olacağı
təqdirdə "Sürix protokolu”na riayət etməyən, onun reallaşmasını istəməyən
tərəfin Ermənistan olduğunu hər kəs anlayacaq. Ermənistan de-fakto "Sürix
protokolu”ndan imtina edib və bu sənədlər mövcud deyil. Ona görə ki, Ermənistan
işğala son qoymayıb, üzərinə götürdüyü öhdəlikləri, irəli sürülən şərtləri
yerinə yetirməyib. Belə olan halda sərhədlərin açılması, əlaqələrin bərpası
absurddur. Məhz bu səbəblərdən, "Sürix protokolu”nun indiki situasiya ilə
əlaqədar bütün məsuliyyəti Ermənistanın üzərinə düşür. Rəsmi İrəvan bir
reallığı dərk etməlidir ki, Ermənistan işğalçılıq siyasətinə son qoymayınca,
Türkiyə ilə sərhədlər açılmayacaq, əlaqələr bərpa olunmayacaq”.
Politoloq Elxan Şahinoğlu da hesab edir
ki, "Sürix protokolu” imzalanandan indiyə qədər ötən vaxt ərzində Ermənistan
bir daha reallıqlarla üzləşməli olub. Onun fikrincə, rəsmi İrəvan anlayıb ki,
Dağlıq Qarabağ məsələsi həllini tapmayınca, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü təmin
olunmayınca, Türkiyə ilə sərhədlər açılmayacaq, diplomatik əlaqələr
qurulmayacaq: "Ermənistan son vaxtlara qədər xəyal edirdi ki, gələcəkdə bəlkə
də Türkiyənin mövqeyi dəyişəcək. Lakin 2009-cu ildən indiyə qədər Türkiyənin,
bu ölkənin prezidentinin mövqeyi dəyişməz olaraq qaldı. Rəcəb Tayyib Ərdoğan
Bakıda olarkən bəyan etdi ki, işğal faktına son qoyulmadan, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsi həllini tapmadan Türkiyənin Ermənistanla sərhədləri açılmayacaq, diplomatik
əlaqələr qurulmayacaq. Hər dəfə Ermənistan təzyiq və təhdid məqsədilə
bəyanatlar verirdi ki, belə getsə "Sürix protokolu” ratifikasiya edilməyəcək,
sənəd qüvvədən düşəcək və sair. Bu bəyanatları təkrarlaya-təkrarlaya ili-ilə
satıblar. İndi də deyirlər ki, gələn il protokolları ləğv edəcəklər. Əslində,
bu da ehtimaldır. Ola bilsin ki, rəsmi İrəvan gələn il də bu protokolu qüvvədən
salmasın. Ermənistan bu məsələdə Qərbdən ehtiyat edir. Unutmaq olmaz ki, həmin
sənəd məhz Qərbin vasitəçiliyi ilə imzalanıb. İrəvan rəsmiləri qeyri-obyektiv
bəyanatlarla guya Türkiyəyə "xox” gəlirlər. Digər tərəfdən, gələn il
Ermənistanda parlament seçkiləridir. Konstitusiyaya edilən dəyişikliklərdən
sonra bu ölkədə parlamentin səlahiyyətləri artırılıb. Parlamentdə hansı partiya
çox səs toplasa, kim baş nazir olsa, onun səlahiyyətləri prezidentin
səlahiyyətlərindən yüksək olacaq. Bu baxımdan, həm Serj Sarkisyanın, həm də
Edvard Nalbəndyanın bəyanatları daxili auditoriya üçün də nəzərdə tutula bilər.
Seçkiöncəsi seçicilərə oynayır, özlərini Türkiyədən qorxmayan, ona meydan
oxuyan, vətənpərvər kimi nümayiş etdirmək istəyirlər. Gerçəklikdə hamı bilir
ki, sərhədlərin açılmasında, əlaqələrin bərpasında Ermənistan daha çox maraqlı
və həvəslidir. Çünki Türkiyənin Ermənistana deyil, Ermənistanın Türkiyəyə
ehtiyacı var”.
Rufik İSMAYILOV