“Ermənistanı güzəştə getməyə məcbur etməliyik”
Azərbaycanın xarici
siyasətində əsas hədəflərdən biri Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin ədalətli həllinə nail olmaq, ölkəmizin ərazi bütövlüyünü təmin
etməkdir. Bu baxımdan, yola saldığımız 2017-ci ildə də problemin həlli
məqsədilə sülh danışıqları davam etdirilib, Minsk qrupunun həmsədrləri, ATƏT
sədrinin şəxsi nümayəndəsinin iştirakı ilə
prezidentlər, xarici işlər nazirləri səviyyəsində görüşlər keçirilib. Bu
görüşlərin ümumi yekunu, 2018-ci ildə bu istiqamətdə atılacaq addımlar və digər
məsələlərlə bağlı "Kaspi”nin suallarını Qərbi
Kaspi Universitetinin professoru, politoloq Fikrət Sadıxov cavablandırır.
-
Fikrət müəllim, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin dinc yolla tənzimlənməsi
baxımından 2017-ci ili necə dəyərləndirirsiniz?
- 2016-cı ilin aprel
döyüşlərindən sonra münaqişənin sülh yolu ilə həllində hansısa irəliləyişin olacağına
ümid var idi. Məhz bu hadisədən sonra faktiki olaraq, danışıqlar bərpa olundu,
prezidentlərin görüşləri keçirildi. Bu baxımdan, 2017-ci ildə də hansısa
irəliləyişin olacağına inam itməmişdi. Lakin reallıq bundan ibarətdir ki, yola
saldığımız ildə bu istiqamətdə hər hansı irəliləyiş qeydə alınmadı. Ermənistan
açıq şəkildə beynəlxalq hüquq normalarını inkar edir, onu tapdalayır. Təəssüf
doğuran məqam bundan ibarətdir ki, dünyanın aparıcı güc mərkəzləri, dövlətlər
işğalçı Ermənistanın bu davranışına biganəlik nümayiş etdirirlər. Bütün bunlara
baxmayaraq, Azərbaycan münaqişənin həllinə nail olmaq, ərazi bütövlüyünü təmin
etmək üçün hər il olduğu kimi ötən il də əlindən gələni etdi. Güclü
siyasi-diplomatik addımlar atıldı, rəsmi görüşlər keçirildi, işğalçı Ermənistan
danışıqlar masası arxasına oturduldu. Halbuki, rəsmi İrəvan bu danışıqlardan
müxtəlif vasitələrlə yayınır, danışıqların bərpası üçün qəbuledilməz şərtlər
irəli sürürdü. Onları danışıqlar masası arxasına oturtmaq bizim diplomatik
uğurumuzdur. Lakin təəssüflər olsun ki, indi də Ermənistan tərəfi bu
danışıqları təbliğat vasitəsinə çevirməyə çalışır. Bu isə onu göstərir ki,
işğalçı Ermənistan Dağlıq Qarabağ probleminin sülh yolu ilə həllində maraqlı
deyil. Məhz buna görə də ötən il münaqişənin həllinə dair keçirilən bütün
görüşlərdə konkret nəticə əldə edilməyib.
-
Ermənistanın parlament üsul-idarəsinə keçəcəyini əsas gətirən bəzi ekspertlər
ehtimal edirlər ki, Rusiyanın təsiri altında erməni parlamentarilər
danışıqlarda güzəştə gedilməsini təmin edə bilərlər. Bu kimi ehtimallar nə
dərəcədə əsaslıdır? Ümumiyyətlə, 2018-ci ildə də aparılacaq sülh danışıqlardan
nə isə gözləməyə dəyərmi?
- Ermənistan siyasi
hakimiyyətində dəyişiklik etməklə, parlament üsul-idarəsinə keçidlə Dağlıq
Qarabağ problemi mexaniki şəkildə həll olunmayacaq. Serj Sarkisyanı daha
liberal və ya sərt, yaxud daha yumşaq siyasət aparan birisi əvəz etsə də,
problemin həlli qeyri-mümkündür. Çünki, onların Dağlıq Qarabağ məsələsinə mifik
yanaşmaları var. Onlar bu əraziləri özlərininki hesab edir, hətta digər
qonşuların ərazilərinə də əsassız iddialar irəli sürürlər. Biz yalnız
Ermənistanı güzəştə getməyə məcbur etməliyik. Bunun isə əsasını Ermənistanı
təcrid vəziyyətində saxlamaq, bu ölkənin hər hansı beynəlxalq və regional
layihədə iştirakını məhdudlaşdırmaq, əvəzində Azərbaycanın öz siyasi, hərbi,
iqtisadi potensialını daha da artırmaq təşkil edir. Bununla yanaşı, Azərbaycan
aprel döyüşlərində olduğu kimi vaxtaşırı öz hərbi potensialını düşmənə nümayiş
etdirməlidir. Çünki zəif, iqtisadi, siyasi, hərbi asılılıq şəraitində yaşayan
işğalçı Ermənistan yalnız gücün dilindən anlayır. Biz bu taktikadan
peşəkarlıqla istifadə etməliyik. Azərbaycanın hücum diplomatiyasını, iqtisadi
təcridetmə siyasətini düşmənə qarşı hərbi güc nümayiş etdirməklə də tamamlamaq
olar. Üçtərəfli təzyiqlə nəyə isə nail olmaq olar.
-
Söylədiklərinizdən belə qənaətə gəlmək olur ki, Azərbaycan və Ermənistan xarici
işlər nazirlərinin bu ay keçirilməsi gözlənilən görüşü də hər hansı hadisə ilə
yadda qalmayacaq...
- Xarici işlər nazirlərinin görüşü
prezidentlərin görüşünün təşkili, danışıqların davam etdirilməsi üçün vacibdir.
Lakin biz bilməliyik ki, münaqişənin həllinə dair ciddi qərarlar yalnız ölkə
başçılarının görüşü zamanı qəbul edilə bilər. Bu məsələdə prezidentlər əsas fiqurlardır
və onlar problemin həllində açar rolunu oynayacaq siyasətçilərdir. Azərbaycan
tərəfi öz prinsipial mövqeyini dəfələrlə qeyd edib, indi də bu qənaətdədir ki,
Dağlıq Qarabağ münaqişəsi beynəlxalq hüququn tələbi ilə, yalnız Azərbaycanın
ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll oluna bilər. Prezident İlham Əliyev öz
çıxışlarında birmənalı olaraq qeyd edib ki, tarixi Azərbaycan torpaqlarında
ikinci erməni dövlətinin yaradılmasına imkan verilməyəcək. Bu mövqe heç zaman
dəyişməyəcək. Çalışmalıyıq ki, dünyanın aparıcı ölkələri, ATƏT-in Minsk
qrupunun həmsədr dövlətləri Ermənistana təzyiq göstərsinlər, düşməni beynəlxalq
hüquq normalarını tanımağa, ona riayət etməyə məcbur etsinlər. Belə olduğu
halda münaqişənin həllinə dair aparılan danışıqlarda ciddi nəticələr əldə etmək
olar.
-
Münaqişənin danışıqlar yolu ilə həllinə dəstək vermək üçün Ermənistan və
Azərbaycan arasında Sülh Naminə Platforma da yaradılıb, hər iki xalqı təmsil
edən nümayəndələr bu platformaya üzv olub. Həm onların indiyə qədər olan və
bundan sonrakı fəaliyyəti, həm də Ermənistan cəmiyyətinin təzyiqi gələcəkdə
siyasi hakimiyyəti münaqişənin həllinə məcbur edə bilərmi?
- 2016-cı ilin dekabrında
Ermənistan və Azərbaycan arasında Sülh Naminə Platformanın yaradılması vacib
amildir. Bu, münaqişənin həlli istiqamətində atılan daha bir güclü addımdır.
Platformanın yaradılması beynəlxalq ictimaiyyətin də marağına səbəb olub, hətta
münaqişə edən ölkələrin ictimai rəyində böyük rezonans doğurub. Ona görə də bir
çox tanınmış ekspert bu təşəbbüsü yüksək qiymətləndirib, bu sülhməramlı
təşəbbüsün münaqişənin sülh yolu ilə nizamlanmasında önəmli rol oynayacağını qeyd
ediblər. Bununla paralel olaraq, erməni cəmiyyətinin yeni nəsilləri də
Ermənistan siyasi hakimiyyətinin mövqeyini qəbul etmir, münaqişəni tənqid
edirlər. Ermənistandakı bir çox siyasi qüvvələr, ictimai-siyasi xadimlər,
xüsusən də əsgər anaları Sarkisyan rejimini tənqid edirlər. Onlar başa düşürlər
ki, siyasi hakimiyyətin münaqişənin həllində maraqlı olmaması, mövcud status-kvonu
qoruyub saxlamaq cəhdi Ermənistanı uçuruma aparır. Ermənistanda əsgər anaları,
"nə üçün bizim oğullarımız özgə torpaqları uğrunda həlak olmalıdır”, deyə
etiraz aksiyaları keçirilər. Hətta Ermənistan siyasi elitasında da fərqli
fikirlər formalaşmaqdadır. Onlar hökuməti tənqid etməkdən çəkinmirlər. Çünki,
Ermənistan işğalçılıq siyasəti ilə strateji, iqtisadi və siyasi baxımdan
uduzur. Bunu Azərbaycanın iştirakı ilə regionda reallaşan beynəlxalq iqtisadi
layihələr, bütün bu layihələrdən Ermənistanın təcrid edilməsi fonunda daha
aydın hiss etmək mümkündür. Ötən il açılışı olan Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu,
bu il istifadəyə veriləcək TANAP, həmçinin beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi
layihələrindən Ermənistanın təcrid edilməsi, Türkiyə ilə sərhədlərin bağlı qalması,
işsizliyin artması, bahalaşma düşmən ölkə daxilində, ermənilər arasında ciddi
mənəvi-psixoloji sarsıntı yaradır. Ermənistanda hər il minlərlə vətəndaş bir
daha geri qayıtmamaq şərtilə ölkəni tərk edir, demoqrafik vəziyyət hər il aşağı
düşür. Bunun ən başlıca səbəbi Ermənistanın işğalçılıq siyasəti, öz qonşuları
ilə münaqişə vəziyyətində yaşamasıdır. Ona görə də Rusiyadan hərtərəfli asılı
vəziyyətdə olan Ermənistan çabalayır, bəzən iki stulda oturmağa can atır,
Avropa İttifaqı ilə müqavilələr imzalamağa çalışır ki, gələcəkdə onlara hər
hansı formada maliyyə yardımları edilsin. Lakin Avropanın işğalçı Ermənistana
iri sərmayələr yatırması, böyük maliyyə yardımları göstərməsi real deyil. Ona
görə də Ermənistanda hər ötən gün siyasi hakimiyyətə qarşı narazılıqlar,
etirazlar daha da artır. Hesab edirəm ki, diplomatlarımız bu amillərdən
məharətlə istifadə etməlidirlər. Ermənistan cəmiyyətindəki narazılıqların bu
ölkənin siyasi hakimiyyətinə daha çox yönəldilməsi üçün təbliğatımızı bir qədər
də artırmalıyıq. Fikrimcə, Ermənistan cəmiyyətinin içindəki narazı kütlənin
siyasi hakimiyyəti dəyişməsi fonunda məhz narazılar arasından gələn yeni qüvvə
Dağlıq Qarabağ münaqişənin sülh yolu ilə həllində hansısa irəliləyişə səbəb ola
bilər.
-
Artıq üçüncü dəfədir ki, ABŞ, NATO, Rusiya generalları görüş üçün paytaxt
Bakını seçirlər. Böyük güclərin sabitlik məkanı, danışıqların aparılması üçün
ideal yer olaraq Azərbaycanı seçməsi gələcəkdə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin
həllinə təsir edə, ümumilikdə regionu təhdid altında saxlayan bu problemin
tezliklə çözülməsinə səbəb ola bilərmi?
- Belə görüşlər üçün
paytaxt Bakının seçilməsi Azərbaycanın siyasi stabilliyi olan ölkə kimi
qiymətləndirilməsindən, etibarlı tərəfdaş olmasından irəli gəlir. Azərbaycan
balanslı, qarşılıqlı maraqlara, bərabərhüquqlu münasibətlərə söykənən xarici
siyasət yürüdür, regionda və dünyada baş verən hər hansı müharibə və münaqişədə
tərəf kimi çıxış etmir. Azərbaycanı öz milli-dövlətçilik maraqlarını üstün
tutur, bütün münaqişələrin dövlətlərin ərazi bütövlüyü çərçivəsində, beynəlxalq
hüququn prinsiplərinə uyğun həll edilməsinə tərəfdardır. Təbii olaraq bu mövqe
dünya dövlətləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilir, Azərbaycan beynəlxalq
səviyyəli tədbirlərin, görüşlərin ən yüksək səviyyədə keçirildiyi məkana çevrilir.
Bu kimi proseslərin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə təsir etməsinə gəlincə,
bir qədər əvvəlki sualınıza cavabımda qeyd etdiyim kimi, problemin birdəfəlik həllinə
nail olmaq üçün böyük dövlətlər, qlobal güclər işğalçı Ermənistana təzyiq göstərməlidirlər.
Rufik
İSMAYILOV