Erkən doğuşun ortaya çıxardığı fəsadlar
2017-ci ildə
Azərbaycanda ekstremal çəkili (500-1000 qram) 332 uşaq dünyaya gəlib. Bunu
Trend-ə Səhiyyə Nazirliyinin baş neonatoloqu, qurumun Neonatoloji xidmətin
təkmilləşdirilməsi üzrə xüsusi komissiyasının sədri Rüstəm Hüseynov deyib. Onun
sözlərinə görə, 1000 q-dan da az çəki ilə vaxtından əvvəl doğulan uşaqlar il
ərzində yenidoğulan bütün körpələrin təxminən 1 faizini təşkil edir.
Baş neonatoloq
əlavə edib ki, hazırda dünyada neonatologiya sahəsində ən əsas problemlərdən
biri çox az çəki (1000-1500 qram) və ekstremal az çəkili uşaqlarla bağlıdır. R.Hüseynov
qeyd edib ki, son dövrlərdə Azərbaycanda hər il yenidoğulanların 8-10 faizini
vaxtından əvvəl doğulan körpələr təşkil edir.
Baş mütəxəssis
bu rəqəmin dünya üzrə orta göstərici olduğunu söyləyib: "Dünyada
yenidoğulanların arasında vaxtından əvvəl doğulmuşların faizi təxminən 5-14,
bəzi hallarda 16 faiz olur. Bu problem inkişaf etmiş dövlətlərdə də mövcuddur.
Çünki bəzi ölkələrdə mamalıq-ginekologiya sahəsinin inkişaf etməsindən asılı
olmayaraq, hamilə qadınlarda vaxtından əvvəl doğuşların baş vermə səbəbi həyat
tərzi, ekoloji mühitin və müxtəlif xəstəliklərin təsirinin nəticəsi olur”.
R.Hüseynov
əlavə edib ki, Azərbaycanda vaxtından əvvəl, 1000 q-dan da az çəki ilə
doğulanların 30-35 faizi sağ qalır. Bunu qənaətbəxş göstərici sayan baş
neonatoloqun sözlərinə görə, 10 il əvvəl vaxtından əvvəl, 1000 q-dan da az çəki
ilə doğulanların 5-10 faizi sağ qalırdı: "Son 10 ildə biz nisbətən yüksək
göstəriciyə nail olmuşuq. Əminik ki, ekstremal az çəki ilə doğulan körpələrdən
sağ qalanların sayı artacaq”.
R.Hüseynov qeyd
edib ki, 2015-ci ilin 1 yanvarından Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının tövsiyəsi
ilə dünya standartlarına uyğun yeni diridoğulma meyarlarının tətbiqi ilə
əlaqədar artıq 500 qramdan çox çəki və hamiləliyin 22 həftəsindən yuxarı
doğulan uşaqlar diridoğulan uşaqlar hesab edilir.
Baş
neonatoloqun qeyd etdiyi kimi, az çəki ilə doğulan uşaqların sayı çox deyil.
Amma maraqlıdır, nəyə görə uşaqlar az çəki ilə doğulur, bu cür doğulan
uşaqların səhhətində növbəti mərhələdə hansı problemlər yaranır? Məsələ ilə
bağlı mütəxəssislərin fikirlərini öyrənməyə çalışdıq.
Ginekoloq Rəşad Sultan bildirir ki, uşaqların az çəki ilə doğulmasının bir neçə səbəbi var: "Həmin səbəblərdən
biri vaxtından əvvəl doğuş və bətndaxili inkişaf geriliyidir. Vaxtından əvvəl
doğuş iki cür olur. Bir normal olaraq xanımın sancıları olur, bir də ya ananın,
ya da dölün həyatını təhlükəyə atan xəstəlik aşkarlanarsa, özümüz hamiləliyi vaxtından
əvvəl sonlandırırıq. Bu cür halların diaqnostikasının artması vaxtından əvvəl
olan doğuşların sayına təsir göstərə bilər. Amma heç bir xəstəlik olmadan
başlayan erkən doğuşlar sosial vəziyyəti yaxşı olmayan cəmiyyətlərdə daha çox
müşahidə edilir. Erkən doğulan uşaqların da yaşama şansı var. Yəni 22-ci
həftədən sonra doğulan uşaq diridoğulmuş sayılır. Əvvəllər bu say 28 idi, amma
keçən ildən etibarən Azərbaycanda da Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının tövsiyəsinə
əsasən 22 həftəyə qədər endirildi. Çünki bizdə də artıq uşaqlar 28-ci həftədən
əvvəl doğulur və bu cür doğulan uşaqların əksəriyyəti yaşayır. Biz 22-ci
həftədən sonra doğulan uşaqları düşük kimi yox, potensial olaraq sağ qalanlar
kimi qiymətləndiririk. Amma uşaqların sağ qalmamağı da həm biz həkimlər, həm də
valideynlər üçün arzuolunmaz bir hadisədir”.
Həkimdən erkən
doğulub sağ qalan uşaqların özünün və valideynlərinin nə kimi problemlər
yaşadığını soruşduq: "Əlbəttə, sağ qalan uşaqlarda da bəzi problemlərlə
üzləşirik. Həm əqli, həm də fiziki problemlər yaşana bilər. Bu tip uşaqlarda
eşitmə, görmə qabiliyyətində müəyyən əngəllər olur. Uzun müddət oksigen
çatışmazlığı ilə əlaqədar beyin funksiyasında problem yaranır. Uşaq serebral
iflici və digər sinir xəstəlikləri müşahidə olunur. Xəstəxanada qaldığı
müddətdə həzm və tənəffüs sistemində pozğunluqlar ola bilər. Bu sadaladıqlarımın
hamısı tibbi problemlərdir. Vaxtından əvvəl az çəki ilə doğulan uşaqlar bir
müddət xəstəxananın reanimasiya şöbəsində qalırlar. Və bu da çox ciddi maddi
vəsait tələb edən prosesdir. Reanimasiyada qalmağın bir günü 200-400 manat
arası dəyişir. Üstəlik, dərmanların qiyməti də olduqca bahadır. Erkən doğulan
uşaqların yaşadığı ən əsas problemlərdən biri də tənəffüs çatışmazlığıdır ki,
bunun üçün uşağa bir-iki doza surfaktan deyilən maddə vurulur. Onun da bir
dozasının qiyməti 300-500 manat arasında dəyişir. Ona görə bir çox özəl
klinikalarda reanimasiyada qalan uşaqların valideynlərinin 4-5 minə yaxın xərci
çıxır. Və əksər klinikalar da sonradan ödənişdə problem yaranmaması üçün
əvvəlcədən depozit alırlar”.
"Xətai” klinikasının pediatrı Kənan Qarayev qeyd edir ki, doğum evindən çıxarış alıb, sonrakı
mərhələ üçün bizə gələn uşaqları normal doğulmuş uşaqlar kimi qəbul edib,
müayinəni elə aparırıq: "Yəni bütün izləmələr, peyvəndlər olduğu kimi həyata
keçirilir. Sadəcə, erkən doğulanlar 1 yaşına gəlib çatanda, digər uşaqlardan
fərqli olaraq çəki geriliyi yaşayırlar. Çox nadir hallarda bu cür doğulan
uşaqlarda nevroloji problemlərlə qarşılaşırıq. Ən önəmli proses doğum evindən
çıxana qədərdir. Doğum evindən çıxandan sonra biz onların müayinəsini normal
doğuşlu uşaqlarınkı kimi edirik. Burada valideynlərin də üzərinə iş düşür.
Erkən az çəki ilə doğulan uşaqların valideynləri digərlərindən fərqli olaraq
məsələyə daha həssas, ciddi yanaşmalı, həkim müayinəsinə müntəzəm olaraq
getməlidirlər. Bir məsələni də qeyd edim ki, doğulan bütün uşaqlara "daban
testi” edilməlidir. Erkən doğulanlarda bu daha da vacibdir. Bunu etməkdə böyük
fayda var. Belə ki, bu testlə gələcəkdə baş verəcək 35-ə yaxın xəstəlik
haqqında məlumat əldə etmiş olurlar. Bəzən bunu doğum evində etmirlər. Və
yanımıza müayinəyə gəldikləri zaman həmin testi biz edirik”.
Günel Azadə