Epizodik qəhrəmanın son epizodu
Türkiyə
film sektorunda Yeşilcam aktyorları barmaqla sayılası qədər qalıb. Hansı ki,
onlar Türkiyədə film sektorunun yeni-yeni inkişafa doğru yol aldığı dönəmlərdə
sevilən simalara çevrilməyi bacarmışdılar. İllər ötdükcə, onların bir-bir
dünyasını dəyişməsi Türk media aləmində "Yeşilcamın çöküşü” kimi qeyd olunur.
Sentyabrın 10-da Yeşilcam ulduzlarından olan Süleyman Turan dünyasını dəyişdi.
Sevilən aktyor Kadıköydəki evində ölü
tapılmışdı. 83 yaşında infarkt keçirərək dünyasını dəyişən aktyor Türkiyədə
olduğu kimi, Azərbaycanda da kifayət qədər sevilirdi. Rol aldığı filmlər bu gün də sevilərək izlənilir.
Süleyman
Turan 1936-cı il, noyabrın 19-da Kadıköydə doğulub. Əsl adı Süleyman
Başturandır. O, orta məktəbi Kadıköydə bitirib. Daha sonra İstanbul
Universitetinin ingilis filologiyası ixtisasına daxil olub. 3-cü kursda universiteti
tərk edərək hərbi xidmətə, könüllü olaraq Yaponiyaya gedib. Hərbi xidmətin ilk
günündə əsgərlər arasında istedad yarışına qatılıb. Bu yarışmada türk əsgərləri
ingiliscə səhnələşdirilən tamaşalarda
oynayıb və Süleyman Turan mükafata layiq görülüb. Və bu da onun ilk səhnə
çıxışı olub. Türkiyəyə geri dönən Süleyman Turan Osman Sedeyin rejissorluğu ilə
baş rolda Türkan Şorayın yer aldığı
"Sayın Bayan” filminə çəkilib.
Teatra və kinoya qarşı böyük sevgisi olan aktyor, çox qısa zamanda məşhurluq
qazanıb. İstanbulda tez-tez teatr məşqlərinə gedən Süleyman Turanın dostu Səlim
Naşid baş rol aldığı tamaşaya gedə bilmir. Teatrda epizodik rol alan Süleymana
rejissor "Tamaşanın bütün məşqlərində olduğun üçün ssenarini əzbər bilirsən, bəlkə
baş rolu Səlimin yerinə sən oynayasan” deyir. O gündən sonra səhnədə
baş rolu Süleyman Turan ifa edir. 1963-cü ildə «Səs» jurnalının təşkil etdiyi
yarışa qatılır və qazanır. Bu yarışmada Ajda Pekan və Ediz Hun ilə birlikdə
birinci seçilərək filmlərə çəkilirlər. Və
filmin rejissor onun soyadını çox uzun hesab edir və Başturanı Turana dəyişdirir.
O gündən sonra hər kəs onu Süleyman Turan kimi tanıyır. Beləliklə, uğur onu izləyir,
bir-birinin ardınca filmlərdə rol almağa başlayır. O, ard-arda "Bir Çember Kırılırken”, "Kuruluş”, "Sevdim Seni”,
"Vurmayın”, "Yapayalnız”,
"Kıskaç”, "Acı Sevda”,
"Sosyete Şaban”, "Alkol”,
"Acımak”, "Kaçış”, "Acıların Çocuğu”,
"Kanun Adamı”,
"Kadın Bir Defa Sever”, "Ayşem”,
"Ejderin İntikamı”,” Darbe”,
"Halk Düşmanı” kimi bir çox filmlərdə xarakter
obrazları canlandırır.
Onun
yaradıcılığına nəzər yetirdikdə, aktyorun çox nadir hallarda baş rolları
canlandırdığının şahidi oluruq. Rejissorlar ona daha çox yaxın dost, sirdaş,
müsbət qəhrəman obrazlarını həvalə edib. Aktyor, filmlərdə rol almaqla yanaşı,
eyni zamanda ssenaristliklə məşğul olub, bir neçə filmlərin ssenarisini özü
yazıb. Eyni zamanda rəssamlıqla da məşğul olub. Onun adı heç zaman filmlərin
afişalarında ön sırada yazılmayıb. Türk mətbuatında onunla bağlı "Bəlkə də
filmdəki əsas qızların aşiq olduğu baş qəhrəman olmayıb. Buna baxmayaraq, belə
məsələlərə önəm verməyib, bunu problemə çevirməyib. O, canlandırdığı xarakter
obrazları ilə adını türk kino tarixinə yazdıran aktyordur” yazırlar. Onun sənətə
olan marağı hər zaman fərqli olub.
Süleyman
Turan aktyorluqla bərabər, o zaman Türkiyədə məşhur olan "Akbaba” jurnalında
karikaturalar çəkməyə başlamışdı. Daha sonra dövrünün axşam qəzetində romanları
serial kimi çıxmağa başladı. Onu hər zaman yaxşı rolların adamı kimi tanıyıblar.
Dostları deyir ki, o, həyatda hər zaman deyib-gülməyi sevən olub. Həyatı ciddiyə
almayıb. Gözəl qəlbə, fədakar ürəyə sahib olub. Yeri gəlsə, dostunun yolunda
son nəfəsini verməyə də hazır olub.
Aktyor
Türkiyə mətbuatına verdiyi son müsahibəsində qeyd edir ki, Yeçşilcam filmlərində
rol almağın özü bir qəhrəmanlıq idi: "70-ci illərdə türk kinosu fərqli üsluba
keçdi və mən filmlərdə qəhrəmanın ən sadiq dostu, etibar olunası insan
obrazlarını canlandırmışam. Aktyorluq insanın öz daxili dünyasına səyahət etmək
kimi bir şeydir. Əgər sənə həvalə olunan obrazı daxilindən gəldiyi kimi
oynamırsansa, o obrazı canlandırmağına dəyməz. Canlandırdığım hər bir obrazı
içimdə yaşatmışam. Bizim sənətimiz insanı insana göstərən bir işdir. Bu işdə əsas
ürəkdir. Bəzən olub ki, filmdə ürəyim istədiyi kimi oynaya bilməmişəm və
ekranda özümə baxanda çox utanmışam. O an çamadanımı yığıb, ölkədən qaçmaq istəmişəm”.
Aktyor
deyib ki, onların dövründə filmlər çox çətinliklə çəkilirmiş: "Bizim dövrümüzdə
texnologiya bu qədər inkişaf etməmişdi. Nəinki filmlərimiz, teatrlarımız güclə
fəaliyyət göstərirdilər. Yeşilcamda rejissorlar özlərinə fərqli bir üslub
tapdılar və onun üzərində çalışmağa başladılar. Əvvəlki Yeşilcam filmləri ilə
indikilər arasında böyük fərq var. İndi Avropa film sektoru hansı səviyyədədirsə,
biz də o səviyyədəyik. Avropalılar texnologiyanı baş rolda oynadırlar. Biz
texnologiyanın verdiyi imkanlardan sözün əsl mənasında yararlanırıq. Ancaq
bizim dövrdə belə deyildi. Biz daha təbii və canlı oynayırdıq. Səmimiyyətimizi
qoruyaraq uğur əldə etmişdik. Bu gün isə mən filmlərdə həmin səmimiyyəti görmürəm.
Bu səmimiyyətsizlik tamaşaçıları efirdən uzaqlaşdırır”.
Aktyorun,
ömrünün son günlərində dostlarından və çevrəsindəki insanlardan kənarlaşaraq tənha
yaşamağa üstünlük verdiyi deyilir. Mərhum sənətkar 83 yaşında dünyasını dəyişsə
də, dostları onun sağlam olduğunu, belə anidən dünyasını dəyişəcəyini gözləmədiklərini
qeyd edirlər. O, Karacaahmet məzarlığında dəfn olundu. Aktyorla vida mərasiminə
toplaşan sənət yoldaşları onun haqqında xoş xatirələrini bölüşdülər. Onlar mərhum
sənətkarı həyat dolu, hər zaman şən və mehriban biri kimi xatırlayacaqlarını
bildiriblər.
Məşhur
Yeşilcam aktyoru Edis Hun dostu haqqında mətbuat nümayəndələrinə danışarkən
Süleyman Turanın zarafatcıl, şən və
dünya görüşlü biri olduğunu söyləyib: "Turanın sənət qabiliyyəti yüksək idi.
Onun itkisi Türkiyə üçün çox ağır oldu. Düzdü, o 80 yaşını keçib, amma belə gözəl
insanların, aktyorların ömrü daha uzun ola bilərdi. Təbii ki, bir gün gələn nə
vaxtsa bu dünyanı tərk edəcək. Ancaq onun ölümü mənə çox təsir etdi. Hamımız bu
dünyadan köçəcəyik, çünki bu ölümlü dünyadır. Məkanı cənnət olsun, nurlar içində
yatsın”.
Yeşilcam
ulduzu Kadır İnanır isə Süleyman Turanın çox həssas olduğunu qeyd edib: "Əsas
odur ki, bu dünyadan köçərkən özünüzdən sonra böyük sevgi və gördüyünüz işlərdən
bəhs olunacaq böyük sənət buraxasan. Məncə, həyatın anlamı budur. Yoxsa "necə
olsa, mən də öləcəyəm” deyib, yaşadığı dünyanın gerçəklərindən kənar qalaraq
heç bir mövzu ilə maraqlanmadan, sadəcə, özünü düşünərək yaşamağın tərəfdarı
deyiləm. O, çox yaxşı insan idi və insanlıqdan da ötə, gözəl sənətkar idi.
Allah ona rəhmət eləsin”.
Aktyorun
10 sentyabrda öldüyü qeyd edilsə də, Türkiyə mediasında onun 8 sentyabrda
dünyasını dəyişdiyi də bildirilir. Ailəsi
bu xəbəri təkzib etsə də, ekspertiza onun daha əvvəl öldüyün təsdiqləyib.
Xəyalə Rəis